فرمهر امیردوست
زمانی که فرانسوا لوگو، نخست‌وزیر استان کبک برای دیدار با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و سرمایه‌گذاران احتمالی دیگر، به پاریس سفر کرده بود، به وضوح از قصد خود برای کاهش تعداد مهاجران به کبک سخن گفت و افزود: «مشکل مهاجرت به کبک این است که بسیاری از مهاجران تخصص لازم را ندارند و فرانسه صحبت نمی‌کنند یا نمی‌خواهند فرانسه یاد بگیرند.»
لوگو که قصد دارد در سال جاری (۲۰۱۹) تعداد مهاجران را به ۴۰هزار نفر کاهش دهد، در گفتگو با لودووار (Le Devoir) حتی از این هم فراتر رفت و گفت: «بنابراین تعداد بیشتری فرانسوی و همچنین اروپایی می‌پذیریم.»
این سخنان فرانسوا لوگو با بازخورد منفی فراوانی در داخل کشور و مخصوصا کبک روبرو شد. به گونه‌ای که تیم همراه فرانسوا لوگو بلافاصله مجبور شدند سخنان او را تصحیح و اعلام کنند که منظور لوگو، مهاجران فرانسوی‌زبان، بدون توجه به ملیت آنها بوده است. اما آمار نشان می‌دهد که واهمه فرانسوا لوگو درباره کاهش استفاده از زبان فرانسه در بین مهاجران درست است و او حق دارد.
در سال ۲۰۱۷ تنها ۶۱.۵ درصد از نیروی کار کبک به زبان فرانسه مسلط بوده‌اند، در حالی که یک سال پیش از آن درصد تسلط به زبان فرانسه به ۷۲.۹ درصد می‌رسیده است. کاهش درصد تسلط نیروی کار مهاجر در استان کبک به زبان فرانسوی در اوایل سال ۲۰۱۸ نیز همچنان ادامه داشته است هرچند هنوز آمار کاملی در دست نیست.
نیروی کار مهاجر کبک بیشتر از کدام کشورها هستند؟
آمار همچنین نشان می‌دهد که اغلب کسانی که با ویزای سرمایه‌گذاری یا ویزای نیروی کار ماهر به کبک مهاجرت کرده‌اند از فرانسه، چین، ایران و الجزایر بوده‌اند. ایرانیان سومین جمعیت بزرگ مهاجر به کبک در چند سال اخیر بوده‌اند. در پنج کشور از ده کشوری که بیشترین تعداد مهاجر را در کبک دارند، زبان فرانسه، زبان رسمی آن کشور است.
طبق آمار ارائه شده توسط وزارت مهاجرت کبک، در سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ تعداد مهاجران ایرانی به استان کبک ۱۴۷۱۱ نفر بوده است. به این ترتیب ایرانیان پس از فرانسه با ۱۸۹۸۶ نفر و چین با ۱۸۲۷۱ نفر، در مقام سوم تعداد مهاجران بر اساس محل تولد قرار گرفته‌اند.
از ده کشور نخست در لیست تازه‌مهاجران کبکی، فقط ۵ کشور فرانسوی‌زبان بوده‌اند.
طبق آمار ارائه شده توسط وزارت مهاجرت کبک، در سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ جمعیت تازه‌مهاجران ایرانی پس از فرانسوی‌ها و چینی‌ها، در جایگاه سوم بوده است.
انتقاد به سیستم امتیازدهی به مهاجران
کارشناسان در گفتگو با رادیو کانادا اعلام کرده‌اند که مشکل از سیستم امتیازدهی است. سیستمی که نیروی کار مهاجر به استان کبک از آن طریق انتخاب می‌شود. شرایط مورد نیاز و میزان امتیاز در این سیستم، محل بروز مشکل ضعف ساختاری تازه مهاجران در استفاده از زبان فرانسوی در مکالمات روزمره است.
کاندیدای مهاجرت از ۱۰۳ امتیاز ممکن باید حداقل ۵۰ امتیاز کسب کند. گفتنی است که دانش زبان بر اساس آزمون‌هایی سنجیده می‌شود که در فرآیند این انتخاب اجباری نیستند.
در سیستم امتیازدهی فعلی، دانش زبان فرانسه ۱۶ امتیاز و زبان انگلیسی ۶ امتیاز دارد، در حالی که میزان تحصیلات ۱۴ امتیاز و نوع مدرک تحصیلی ۱۲ امتیاز و سابقه کار ۸ امتیاز دارد.
مدرک‌گرایی در جذب مهاجران
کارشناسان بر این باورند که سیستم امتیازدهی فعلی باعث شده تا مدرک‌گرایی، بیش از حد نیاز در کانون توجه قرار گیرد. برای مثال، نزدیک به نیمی از نیروی کار مهاجر بیش از ۱۷ سال تحصیل کرده‌اند. نداشتن تحصیلات دانشگاهی یا معادل آن، پاشنه آشیل مهاجران است.
طبق آمار، ۴۷/۴ درصد از تازه‌مهاجران در کبک، هفده سال یا بیشتر تحصیل کرده‌اند. این یعنی حدود نیمی از مهاجرانی که وارد استان شده‌اند تا پست‌های خالی در مراکز تولیدی و خدماتی را پر کنند، بیش از حد مورد نیاز تحصیل کرده‌اند. آمار همچنین نشان می‌دهد که ۳۴/۴ درصد تازه‌مهاجران بین چهارده تا شانزده سال درس خوانده‌اند. فقط حدود ۱۳ درصد تازه‌مهاجران کبکی دیپلم یا زیر دیپلم هستند.
استفان فورژه، رئیس فدراسیون اتاق‌‌های بازرگانی کبک می‌گوید: «مهاجرانی را انتخاب می‌کنیم که لزوما مورد نیاز نیستند. [به عنوان مهاجر جدید] ممکن است مدرکی داشته باشید، اما نیاز بازار کار را برطرف نکنید. چه فایده‌ای دارد؟»
پذیرش مهاجرانی با مدرک تحصیلی بالا نه تنها دردی از استان کبک درمان نمی‌کند بلکه از نظر روحی و حتی جسمی، تاثیر بدی روی بسیاری از تازه‌مهاجران متخصص که مجبور می‌شوند کارهای ساده را بپذیرند نیز بر جای می‌گذارد
الکساندر کوسان، رئیس اتحادیه شهرداری‌های کبک می‌گوید: «اگر لازم است که نیروی کار متخصص کمتری بپذیریم، باید به همین شکل عمل کنیم. نباید فراموش کنیم که [نیازهای] کبک ارجحیت دارد، نه مدرک مهاجران. مدرکی که فایده‌ای هم ندارد»
به باور کوسان، باید در سیستم امتیازدهی برای مهاجرت بازبینی صورت گیرد: باید در سیستم امتیازدهی بخشی «ویژه» طراحی شود تا روند انتخاب را «کامل» کند و مهاجران «بهتری» پذیرفته شوند. سیستم پیشنهادی باید داشتن پیشنهاد کار را اجباری کند تا مهاجرانی بتوانند وارد شوند که واقعا مورد نیاز بازار کار کبک هستند.
پذیرش مهاجران با مدرک تحصیلی بالا فقط سیستم مهاجرتی و کارفرماها را آزار نمی‌دهد. این موضوع باعث می‌شود تا تازه‌مهاجری با سال‌ها تحصیل، تجربه و توانایی، پس از مدت‌ها دنبال کار گشتن، مجبور به کار در سطحی شود که با توانایی علمی و عملی او فاصله زیادی دارد. این موضوع از نظر روحی و حتی جسمی، بسیاری از تازه‌مهاجران را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آزار می‌دهد.
آیا لازم است مهاجران فرانسوی‌زبان باشند؟
یا به عبارتی باید پرسید، آیا افزودن «ملیت» به شرایط پذیرش مهاجر به این منظور که مثلا فرانسوی‌ها در ارجحیت قرار بگیرند، امکان‌پذیر است؟ به گفته بخش مهاجرت کابینه فرانسوا لوگو، اصلا و ابدا.
مارک آندره گاسلین، معاون مطبوعاتی سیمون ژولی-بارت می‌گوید: «سیستم امتیازدهی یکدست است و به همه افراد فرصتی برابر می‌دهد. البته ما مهاجران تحصیل‌کرده و قابل همگونی بیشتری [با جامعه کبک] می‌خواهیم.»
حزب کبک سولیدار نیز همانند پارتی کبکوآ خواهان بازبینی در فرآیند انتخاب مهاجر است. آندره فونتسیا می‌گوید: « برای تعیین سطح زبان، اهمیت بالایی به مدرک زبان داده شده است. ما به مهاجرانی احتیاج داریم که زبان فرانسه را بلد هستند و نهایتا باید برای آشنایی با فرهنگ فرانسوی تلاش کنند.»
میشل لبلان، رپیس اداره تجارت شهر مونترال با این نظر موافق نیست. «درست است که از استعدادهای ویژه، مثلا در زمینه هوش مصنوعی، که فرانسوی‌زبان نیستند یا نمی‌توانند به زبان فرانسه گفتگوی روزمره را انجام دهند، چشم‌پوشی کنیم؟ موجب ضعف خودمان می‌شویم. هدف باید این باشد که این‌گونه نیروهای کار ویژه، در حین کار زبان فرانسه را یاد بگیردند.
دولت می خواهد روی نیروی کار موقت، سرمایه‌گذاری کند
در حالی که گفتگوها درباره کاهش میزان مهاجرت به کبک ادامه دارد، دولت فرانسوا لوگو در نظر دارد با نیروی کار موقت، کمبود نیروی کار را مدیریت کند. این برنامه به کسب و کارها اجازه می‌دهد تا برای گرفتن ویزای کار موقت برای نیروی انسانی مورد نیاز خود اقدام کنند. در عوض، آینده این افراد به شرکت و نیاز آن وابسته است. اگر شرکت خواست، آنها می‌مانند و ادامه می‌دهند و اگر هم نخواست، باید برگردند. سالانه نزدیک به ۱۳ هزار نفر از این برنامه در کبک استفاده می‌کنند.
آقای لگو و حزبش حرفهای می زنند که تشعشعات رنگین کمانی دارند اما در اصل مبهم و تاریک و نشدنی است. ایشان در همان دوران انتخابات هم نشان داد که مسئله مهاجرت را نمی شناسد.
واقعیت این است که کبک همه چیز را باهم می خواهد: هم زبان فرانسه را عالی بدانند، هم مدرک تحصیلی خوبی داشته باشند هم مهارت کار ی مناسبی داشته باشند. در عمل چنین چیزی ممکن نیست. زبان فرانسه را کسی عالی می داند که یا زبان مادری اش باشد یا اقلا چندین سال این زبان را آموخته باشد یا چند سال به این زبان تحصیل کرده باشد. وانگهی، توانایی زبانی لزوما به معنای مهارت شغلی نیست: ممکن است کسی زبان فرانسه اش عالی باشد اما مثلا مهارت به جز رانندگی نداشته باشد، مثل بیشتر راننده های تمام وقت فرانسه. آیا مثلا کبک به این همه راننده که فرانسه شان هم خوب است نیاز دارد؟
پشت پروژه آقای لگو چیز غیر از موضوع زبان فرانسه پنهان شده، چیزی شبیه آن چه پشت برنامه افزایش شهریه برای دانشجویان غیر اروپایی آقای مکرون پنهان شده است، چیزی وحشتناک، چیزی از جنس تبعیض نژادی.