زینب یوسفزاده
روز پیش از این مناسبت، آندره لَ مونتنیه (André Lamontagne)، وزیر کشاورزی کبک، در جمع اتحادیه کشاورزان، وزارت محیط زیست را به «آیتاللهها» تشبیه کرد. (اینجا)
شاید منظور او اشاره به تفکری بود که روی ایدههای قدیمی پافشاری و قدرت را با اعمال زور حفظ میکند. آندره در ماه ژانویه نیز به خاطر برکنار کردن یکی از کارشناسان وزارتخانهاش خبرساز شد.
سال گذشته، لوئیس رابرت معاون برکنار شده این وزارتخانه، در مصاحبه با رادیو کانادا، اسنادی را افشا کرده بود که حکایت از دخالت بخش خصوصی در ممانعت از انجام تحقیقات درباره میزان مصرف آفتکشهای شیمیایی در صنعت کشاورزی کبک داشت.
اعلام اخراج این کارشناس با واکنشهای زیادی روبرو شد و در نهایت منجر به نوعی عقبگرد آقای وزیر از سخنانش شد.
اما ریشه اصلی ناراحتی وزیر کشاورزی احتمالا به یک سال پیش برمیگردد، زمانی که وزارت محیطزیست کبک محدودیتهای جدیدی برای استفاده از آفتکشهای شیمیایی در این استان تعیین کرد. بر این اساس پنج ماده آترازین، کلورپریفوس و سه دسته از نئونیکوتینوئیدها و تمام بذرهای اصلاح شده با این مواد، دیگر در کبک قابل استفاده نیستند.
» همچنین بخوانید محیطزیست شکننده: حیوانات در معرض خطر کانادا
وقتی از وزیر وقت محیطزیست که شادمانه خبر اعمال قوانین جدید را اعلام میکرد، پرسیدند که چرا استفاده از آفتکشهای شیمیایی را به کل ممنوع نکرده، گفت: او در تعادل بین نگرانیهای محیطزیستی و پیشرفت اقتصادی قرار دارد.
کانادا پنجمین کشور جهان در صادرات محصولات کشاورزی است و برنامه دارد که میزان صادرات خود را از ۶۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ به ۷۵ میلیارد دلار در ۲۰۲۵ برساند. صنعت کشاورزی به پرورش گیاهان، حیوانات و هر موجود زندهای به هدف تأمین غذا، الیاف و سوخت برای بشر اطلاق میشود. بنابراین غیر از کاشت گیاهان خوراکی، مواردی مانند تولید خوراک دام، کاشت پنبه، دامداری، پرورش ماهی، زنبورداری، صنایع چوب و سوختهای زیستی نیز در این صنعت میگنجند.
در سالهای گذشته، افزایش مصرف انواع آفتکشها، بذرهای تراریخته، هورمونها و آنتیبیوتیکها، آسیبهای محیط زیستی فراوانی در جهان به جا گذاشته است. در واقع آنها هزینههای پنهانی هستند که علاوه بر فرسایش و بایر کردن خاک، تنوع زیستی را نیز به خطر میاندازند.
همچنین سلامتی و امنیت غذایی انسانها نیز تحت تاثیر افزایش مصرف این مواد شیمیایی است. آفتکشها میزان زیادی مواد سمی وارد خاک و آب میکنند. آنتیبیوتیکها یکی از عوامل اصلی افزایش مقاومت میکروبها به داروها هستند. همچنین بیشتر محصولات کشاورزی مانند بخش عمده ذرت و سویا که با استفاده از هورمونها و بذرهای تراریخته تولید میشوند، صرف تغذیه دامهایی میگردند که در تولید گوشتهای فرآوری شده و سرطانزا مورد استفاده قرار میگیرند.
امروزه جنبشهای محیطزیستی در صدد هستند که به جای افزایش محصول با روشهای تهدیدکننده حیات، روشهای پایدار را جایگزین کنند. دررویکردهای پایدار، عوامل طبیعی مانند علفها و حشرات به هر قیمتی از بین نمیروند بلکه با روشهای طبیعی تحت کنترل در میآیند.
» همچنین بخوانید چرا غذای ما دستکاری ژنتیکی میشود؟
برای مثال روشی به نام «جاذبه و دافعه» (Pull-Push) اولین بار با همکاری بریتانیا در کنیا پایهگذاری شد و بعدها در سایر کشورهای آفریقایی نظیر اتیوپی، اوگاندا و تانزانیا نیز ترویج پیدا کرد.
در این روش گیاهان ویژهای در داخل مزرعه ذرت، کاشته میشوند که دافع آفتهای محصول هستند و در اطراف مزرعه گیاهانی کاشته میشوند که جاذب آنها هستند. بنابراین آفت بدون دخالت مواد شیمیایی، از اطراف ذرت متواری میشود.
روش زیستسازگار دیگر برای دفع آفات، اسپری مخلوط رس سفید و آب بر روی درختان میوه است که با انعکاس نور از نشستن حشرات و لاروگذاری آنها جلوگیری میکند.
موارد بیان شده نمونههایی از بیشمار روشی است که محققان کشاورزی پایدار در تلاش برای ترویج آنها هستند. هدف آنها افزایش محصول با حداقلسازی آسیبهای زیستمحیطی است.
آنچه موجب نگرانی است جریان قالبی در صنعت کشاورزیست که با تفکر سودمحوری صرف، نوآوریهای زیستسازگار را نادیده میگیرد و با استفاده از قدرت مالی، روشهای افزایش محصول مبتنی بر مواد شیمیایی را به صنعت کشاورزی تحمیل میکند.
