زینب یوسف‌زاده
WWF ، نهاد مستقل حفاظت از حیات‌وحش، در گزارش اخیر خود اعلام کرده است که حجم حیات وحش جهان از سال ۱۹۷۰ تا کنون ۶۰ درصد کاهش یافته است. نیاز روزافزون جوامع انسانی به غذا و منابع، شبکه حیات را که طی میلیون‌ها سال شکل گرفته، به طور گسترده‌ای تخریب کرده است و در حال حاضر کارشناسان هشدار می‌دهند که نابودی گونه‌های بسیار زیادی از پستانداران، پرندگان، ماهی‌ها و خزندگان تهدیدی برای تمدن بشری محسوب می‌شود.
دولت کانادا بر اساس طبقه بندی ویژه خود، گونه‌های حیوانی را با توجه به میزان خطری که بقایشان را تهدید می کند به هفت دسته تقسیم بندی می‌کند. به غیر از گونه‌های منقرض شده (Extinct) و گروه‌هایی که در معرض خطر نیستند (Not at risk) یا گونه‌هایی که اطلاعات کافی در مورد میزان خطری که آن‌ها را تهدید می‌کند موجود نیست (Data deficient) چهار دسته مشخص گروه‌های در خطر وجود دارند که برای احیای آن‌ها برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد.
گونه های از بین رفته (Extirpated)
به گونه‌هایی از حیوانات که دیگر در محیط‌های طبیعی کانادا یافت نمی‌شوند ولی تعدادی از آن‌ها در باغ وحش‌ها یا مراکز تحقیقاتی وجود دارند، گونه‌های از بین‌رفته می‌گویند. جمعیت وال‌های خاکستری آتلانتیک، که در سواحل شمالی دریای آتلانتیک و اقیانوس آرام وجود داشتند که اکنون اثری از آن‌ها در زیستگاه طبیعیشان وجود ندارد از این دسته‌اند.
قزل‌آلای خاکی، گونه کوچکی از ماهی بود که در رودخانه‌های استان انتاریو زندگی می‌کرد و در حال حاضر هیچ نشانه‌ای از آن‌ها در طبیعت گزارش نشده است. موش خرما پاسیاه که گونه بومی آمریکا شمالی بود و زیستگاه طبیعی‌اش در استان‌های ساسکاچوان و آلبرتا قرار داشت از سال ۱۹۳۷ دیگر در طبیعت مشاهده نشده است. برنامه احیا جمعیت این گونه با رهاسازی تعدادی از آن‌ها در علف‌زارهای بعضی از پارک‌های ملی کانادا در سال ۲۰۰۹ انجام شده است.
گونه های در معرض انقراض (Endangered)
بعضی از گونه‌های جانوری در خطر از بین رفتن یا حتی انقراض هستند. روباه سوییفت، جز کوچکترین سگسان‌ها در جهان است که زیستگاه اولیه‌اش در ایالت‌های ساسکاچوان، آلبرتا و مانیتوبا قرار داشت و به علت کاهش جمعیت شدید به خاطر از بین رفتن زیستگاه به علت رشد کشاورزی، در معرض انقراض بود. طی یک برنامه احیا جمعیت با کمک جوامع محلی تعداد این گونه در سال ۲۰۰۶ به ۶۵۰ عدد رسید و از رده در معرض انقراض درآمد. نوعی مرغ ماهیخوار معروف به Whooping Crane که در مَرغزارهای شمال کانادا می‌زیست اکنون با کاهش مساحت زیستگاهش در معرض انقراض قرار گرفته است.
برنامه‌های متعددی برای افزایش جمعیت این گونه وجود دارد. همچنین لاکپشت دریایی پشت چرمی نیز گونه دیگری از حیوانات در معرض انقراض است که یکی از هفت گونه لاکپشت‌های دریایی است. این لاکپشت ۱۰۰ میلیون سال و از زمان دایناسورها بر روی زمین زندگی می‌کند و جمعیت قابل توجهی از آن‌ها تابستان را در دریای آتلانتیک در حوزه کانادا می‌گذرانند. عواملی مانند توسعه مانند تغییرات اقلیم، ساخت و ساز در سواحل، نور مصنوعی، برخورد کشتی‌ها و آلودگی دریاها این گونه را در معرض خطر انقراض قرار داده است.
گونه‌های در معرض تهدید (Threatened)
گونه‌های در معرض تهدید، گونه‌هایی هستند که احتمال تغییر به گونه‌های در معرض انقراض را دارند و یا برنامه‌ریزی خاصی برای جلوگیری از بین رفتن یا انقراضشان صورت نگرفته است. گاومیش کوهان‌دار، بزرگ‌ترین پستاندار آمریکای شمالی، یکی از این گونه‌ها است. تعداد این گاومیش‌ها در کانادا حدود ۱۶۸ هزار عدد بوده است که به علت شکار بی‌رویه و زمستان‌های سخت در حال حاضر به ۱۰ هزار عدد کاهش یافته است. گرگ ماهی شمالی گونه دیگر در معرض تهدید است که در جزیره‌ها و قطب شمال در محدوده کانادا زندگی می‌کند. اسم این ماهی از دندان‌های ویژه و آرواره پر قدرتش می‌آید. این گونه ماهی به علت صید ناخواسته در کنار ماهی‌های مورد نظر صیادان در معرض تهدید و کاهش جمعیت قرار گرفته‌اند.
آلباتروس دُم‌کوتاه گونه‌ای از پرندگان دریایی است که مشخصه آن‌ها رنگ زرد پرهایشان در ناحیه سر است. آن‌ها در سواحل اقیانوس آرام زندگی می‌کنند و در کانادا سالانه کمتر از ده عدد در ایالت بریتیش کلمبیا رصد می‌شوند. این گونه‌ها که بیشتر اوقات خود را در سواحل شرقی اقیانوس آرام و حوالی ژاپن، می‌گذرانند به علت شکار بی‌رویه به خاطر پرهایشان در معرض انقراض بودند که با تلاش زیست شناسان ژاپن جمعیتشان افزایش یافت و به دسته در معرض تهدید منتقل شدند.
گونه‌های نیازمند توجه ویژه (Special Concern)
گونه‌هایی که به خاطر ترکیبی از خصوصیات زیستی و خطرات شناخته شده برای آن‌ها ممکن است در معرض تهدید یا در معرض انقراض قرار گیرند، متعلق به این گروه هستند. گرگ‌های شرقی که زیستگاهشان در ایالت انتاریو و مناطق مرکزی کبک است، به علت جمعیت کوچکشان در گروه گونه‌های نیازمند توجه ویژه قرار دارند. با رشد جنگل‌زدایی به خاطر توسعه کشاورزی، گرگ‌های شرقی امکان رقابت ضعیف‌تری با کایوتی‌ها دارند و جمعیتشان کاهش یافته است.
سگ صحرایی دم‌سیاه، که هم اکنون در علف‌زارهای ساسکاچوان زندگی می‌کنند و در زنجیره غذایی گونه‌های ارزشمند دیگری قرار دارد، از طرف دولت کانادا در گروه توجه ویژه قرار گرفته است. اردک زیبای هارلکویین پرنده‌ای است که در سواحل اقیانوس آرام در کنار آب‌های متلاطم و جزیره ها زندگی می‌کنند و تحت عنوان توجه ویژه مورد حفاظت دولت کانادا قرار دارند.
برنامه محافظات از گونه‌های در خطر کانادا
SARA برنامه عمل دولت کاناداست که از سال ۲۰۰۳ برای محافظت از گونه‌های در معرض خطر این کشور پایه‌گذاری شده است. هدف این نهاد جلوگیری از نابودی و همچنین احیای جمعیت گونه‌های در معرض خطر کاناداست. SARA علاوه بر جلب همکاری ایالت‌های مختلف کانادا برای حفظ گونه‌ها، از تمامی شهروندان کانادا نیز برای همکاری با این نهاد دعوت کرده است تا به برنامه‌های حمایتی‌اش بپیوندند.
همچنین بخوانید:
