زینب یوسف‌زاده
یکی از حیوانات شهری مونترال که هر روز می‌توان آنها را روی درخت‌ها، در میان بلوط‌ها یا در هنگام پیاده‌روی در خیابان‌ها دید، سنجاب خاکستری شرقی است. صورت ملیح، آداب و روش جویدن پوست بلوط و جهیدن آنها از روی شاخه‌ها، آنقدر دلچسب است که نمی‌شود راحت از کنارشان گذشت.
برای بسیاری از ما که در خاطرات‌مان کارتون «بنر» نقش پررنگی دارد، تماشای رفتار این جوندگان کوچک حکم سفری در زمان به دوران کودکی را دارد.
سنجاب شهری کانادا، اغلب خاکستری رنگ است ولی در برخی مناطق نیز سنجاب‌هایی از همین گونه با رنگ سیاه زندگی می‌کنند. تفاوت رنگ در این گونه به دلیل شرایط آب و هوایی رخ می‌دهد.
وجه مشخصه این سنجاب‌ها، دم پرپشت بزرگشان است که کارکردهای متفاوتی برای آنها دارد. در زمان پرش، دم سنجاب به مثابه فرمان عمل می‌نماید و جهت را تعیین می‌کند. در زمستان این دم پشمالو، روپوش خوبی برای محافظت از سرماست و همچنین یک وسیله ارتباطی با سایر سنجاب‌هاست که شرایط سنجاب را به سایر دوستانش گزارش می‌دهد.
زیستگاه سنجاب خاکستری مناطق شرقی آمریکای شمالی است. آنها معمولا بر روی درخت‌های بلوط و گردوی آمریکایی زندگی می‌کنند. سنجاب‌ها بیشتر زمان روز خود را بر روی درختان می‌گذرانند و بر روی شاخه‌ها حداکثر چالاکی را دارند. فقط برای خوردن غذا یا پنهان کردن آذوقه‌شان زیر زمین، پایین می‌آیند. با این حال بر روی زمین نیز موجودات سریعی هستند و می‌توانند با سرعت ۲۵ کیلومتر بر ساعت حرکت کنند.
سنجاب به خوبی می‌تواند خود را با شرایط محیطی تطبیق دهند. آنها غذایشان را به اقتضای مواد موجود در فصل‌های مختلف تغییر می‌دهند. در بهار از جوانه‌های روی شاخه درختان تغذیه می‌کنند. جوانه درخت افرا (Maple) یکی از غذاهای اصلی این گونه است. در تابستان غذایشان را دانههای بالدار درختان افرا و مجموعه گسترده‌ای از دانههای مغزدار و میوه‌های وحشی تشکیل می‌دهد.
در پاییز از انواع میوه‌های با پوست سخت مثل بلوط، گردو و دانه کاج تغذیه می‌کنند. سنجاب‌ها همچنین مقدار زیادی از این دانه‌ها را نیز برای زمستان ذخیره می‌کنند. اگر در پاییز غذا کم باشد آن وقت است که با توجه به ذخیره پایین غذای، باید خود را برای یک زمستان سخت آماده کنند. با اینکه بیشتر غذای سنجاب‌ها از دانه‌هاست ولی آنها گاهی از حشرات، سنجاقک‌ها، تخم پرندگان و پرندگان کوچک نیز تغذیه می‌کنند.
تولید مثل سنجاب
سنجاب خاکستری دو فصل فرزندآوری دارند. یکی در زمستان و در فاصله ماه‌های ژانویه و فوریه و دیگری در تابستان و در فاصله ماه‌های جوئن و جولای است. سنجاب ماده بالای دو سال، توانایی باردار شدن در هر دو فصل را دارد. دوره بارداری سنجاب خاکستری حدود چهل تا ۴۴ روز است و در هر بار به طور متوسط سه نوزاد به دنیا می‌آورد.
بچه‌های ۱۵ گرمی سنجاب‌ها در هنگام تولد، بی‌مو هستند و توانایی دیدن ندارند. اما به سرعت بالغ می‌شوند. بعد از سه هفته موهایشان درمی‌آید و در چهارهفتگی دمشان پر مو می‌شود. در همین زمان گوشهایشان نیز قادر به شنیدن می‌شود و در پنج هفتگی چشمهایشان جهان را می‌بیند.
سنجاب نوزاد در هشت هفتگی از لانه بیرون می‌آید و راه رفتن در مسیرهای کوتاه را تجربه می‌کند. این همان زمانیست که دیگر به شیر مادر نیاز ندارد و غذاهای واقعی را امتحان می‌کند. یک سنجاب سه‌ماهه قد و قامت سنجابهای بالغ را می‌گیرد و زندگی مستقل خود را آغاز می‌کند.
این همان زمانیست که رفتارها و بازیهای سنجابهای نوجوان به حداکثر زیبایی و دل‌بری برای تماشاچیان مونترالی خواهد رسید، مونترالی‌هایی که ساعت‌ها در پارک نزدیک محل زندگی خود محو تماشای این همسایه‌های زبر و زرنگ می‌شوند.
نکته مهم
در صورت نزدیک شدن بیش از حد به سنجاب‌ها، رفتار آنها می‌تواند خیلی ناگهانی تغییر کند و حالت تهاجمی به خود بگیرد. غذا دادن به سنجاب‌ها و هر حیوان وحشی دیگری در مونترال جرم است و در صورت مشاهده توسط پلیس، جریمه تعلق خواهد گرفت. غذا دادن به سنجاب‌ها همچنین می‌تواند باعث تنبلی حیوان شده و عادات طبیعی غذا یافتن توسط خود او را مختل کند.
این مطلب در شماره چهلم مجله «مداد» منتشر شده است.
همچنین بخوانید:
