شهرام يزدان‌پناه
بعد از نبردی دیپلماتیک و طولانی و روزهای نفس‌گیری که اقتصاد کانادا در سال گذشته تجربه کرد، سرانجام صبح روز جمعه، ۳۰ نوامبر ۲۰۱۸، در حاشیه اجلاس G20 که در بوئنس‌آیرس آرژانتین برگزار می‌شد، جاستین ترودو، نخست وزیر کشورمان و انریکه پنا نیه‌تو، رئیس‌جمهور مکزیک در طرفین دانلد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده نشستند تا قراردادی تاریخی امضا کنند. انریکه پنا نیه‌تو در آخرین روز رئیس‌جمهوریش این قرارداد را امضا کرد.
دانلد ترامپ از نخستین روزهایی که خود را کاندیدای ریاست‌جمهوری آمریکا اعلام کرد، از تجدید‌نظر در قرارداد نفتا گفته بود. او همواره نفتا را یک فاجعه می‌نامید که اقتصاد آمریکا را از هم پاشانده و باعث خروج شغل‌های تولیدی از خاک آمریکا شده است. موضوعی که در همان زمان رهبران دو کشور مکزیک و کانادا رسما با آن مخالفت کرده بودند. اما ترامپ اهرم فشار بزرگی به نام بازار مصرف‌گرای آمریکا را در دست داشت که سرانجام توانست با بستن این بازار به روی شرکای تجاری شمالی و جنوبی خود، دو دولت کانادا و مکزیک را مجبور به نشستن پشت میز مذاکره کند.
در این بین دولت کانادا از ابتدا سرسختی نشان داد و برای هر تغییر، دردسر و چالش درست کرد تا از منافع کارگران و تجار کانادایی دفاع کند. موضوعی که ترامپ نیز در سخنرانی روز امضای قرارداد نهایی نتوانست از اشاره کردن به آن خودداری کند و از آن به عنوان «نبرد» یاد کرد. نبردی که به قول وی از او و جاستین ترودو دو «دوست خوب» ساخته است. هر چند رفتار، عکس العمل و حرف های ترودو پس از امضای قرارداد نشانه‌ای از دوستی و رضایت نداشت. ترودو نخست‌وزیری بود که به اجبار پشت میز این قرارداد، نشانده شده بود و با اکراه قراردادی را امضا کرد که بخشی از منافع مردمش را دستخوش آشوب خواهد کرد.
اگر از خود می‌پرسید کدام اجبار و به کدام اکراه، باید به سخنان کریستیا فریلند، وزیر امور خارجه کانادا پس از امضای قرارداد جدید نفتا گوش کنید. قراردادی که آمریکا و مکزیک آن را USMCA می‌نامند اما در سند کانادا، این قرارداد CUSMA نام گرفته تا حداقل در عنوان قرارداد، کانادایی‌ها احساس برتری کنند. به گزارش خبرنگار CBC، کریستیا فریلند پس از امضای قرارداد به خبرنگاران گفت «امضای این قرارداد جلوی از بین رفتن بیش از ۲ میلیارد دلار تجارت مابین کانادا و آمریکا را به سبب نفتا محقق شده بود، می‌گیرد»، هرچند کانادا مجبور شد برای حفظ این بازار، خیلی جاها ازخودگذشتگی کند!
همچنین بخوانید:
تغییر اسم قرارداد در نسخه کانادایی
تغییر اسم قراردادهای چندجانبه یک کار مرسوم دیپلماتیک است. این احتمال وجود دارد که هر کشور در نسخه خود از یک قرارداد مشترک، آن قرارداد را به اسمی که می‌پسندد، نامگذاری کند.
طرف کانادایی در قرارداد تجارت آزاد بین کانادا، مکزیک و ایالات متحده نیز از این بند استفاده کرد و قرارداد را که توسط آمریکایی‌ها USMCA نامیده می‌شود، تغییر اسم داده و با آوردن حرف C به اول این اسم، به کانادا اولویت بخشیدند. حالا کانادایی‌ها آن را قرارداد تجاری کانادا- ایالات متحده-مکزیک می‌نامند.
موضوعی که بسیاری از کانادایی‌ها و مخالفان آمریکایی ترامپ از آن به عنوان دهن‌کجی به شعار «اول آمریکا»ی ترامپ یاد می‌کنند. اما نباید یادمان برود این برتری اسمی چیزی از همه آنچه کانادا در جریان این مذاکرات از دست داد، کم نمی‌کند. اماحداقل کانادایی‌ها می‌توانند در زمان اشاره به این قرارداد به جای حروف اختصاری از کلمه «کاسما» استفاده کنند. به نظر راحت‌تر می‌رسد!
تعرفه‌های تجاری، همچنان پابرجا
تعرفه‌های وضع شده از سوی ایالات متحده بر فولاد و آلومینیوم کانادایی آغاز نبرد سختی بود که سرانجام جاستین ترودو را پشت میز امروز نشاند. نسخه تغییر یافته نفتا که حالا آمریکایی‌ها آن را USMCA و کانادایی‌ها آن را CUSMA می‌نامند قرار است قرارداد تجارت آزاد بین سه کشور آمریکای شمالی، یعنی کانادا، ایالات متحده و مکزیک باشد. اما حالا که قرارداد امضا شده نشانه‌ای از رفع تعرفه‌های گمرکی وضع شده بر فولاد و آلومینیوم کانادایی دیده نمی‌شود. وضع مکزیک هم به همین منوال است. هر دو دولت بابت این موضوع نگران و عصبانی‌اند اما در جریان مراسم امضای امروز، فقط جاستین ترودو نگرانی خود را بروز داد و به سخن درآمد.
همچنین بخوانید:
ابتدا و زمانی که هر سه رهبر، همه نسخه‌های قرارداد را امضا کردند، جاستین ترودو از بالا آوردن و نمایش امضاهای قرارداد به خبرنگاران اجتناب کرد. موضوعی که توجه نیه‌تو، رئیس‌جمهور مکزیک را به شدت به خود جلب کرد و حتی سعی نمود جاستین را به انجام این کار تشویق کند.
سپس وقتی نوبت به ترودو رسید تا سخنرانی کند او با اشاره به بسته شدن کارخانه جنرال‌موتورز در کانادا و آمریکا، این موضوع را به وضع تعرفه بر فولاد و آلومینیوم بین دو کشور ربط داد و تصریح کرد که او برای حق و حقوق کارگران این کارخانه و تاثیری که این تعطیلی بر جوامع کوچک محلی کانادا می‌گذارد، مبارزه خواهد کرد.
سپس او با اشاره به رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «دانلد، این دلیل بزرگ دیگری که نشان می‌دهد چرا ما نیاز داریم روی حذف تعرفه‌های گمرکی فولاد و آلومینیوم کار کنیم.» ترامپ غیر از یک ابرو بالا انداختن، واکنش دیگری نشان نداد و مستقیم به جلو خیره شده بود.
این در حالی است که رابرت لایت‌هایزر، نماینده تجاری آمریکا در جریان مذاکرات نفتای جدید، پس از این مراسم به خبرنگاران گفته علی‌رغم تلاشهای کانادا و دیگر کشورها در سازمان تجارت جهانی برای شکایت از تصمیم ایالات متحده برای وضع تعرفه بر آلومینیوم و فولاد به بهانه «تهدید ملی»، این تصمیم به اقتصاد و امنیت آمریکا کمک کرده و پابرجا خواهد ماند. موضوعی که کریستیا فریلند، وزیر امور خارجه کانادا با آن مخالف است.
«حق امتیاز بعد از حق امتیاز»
اندرو شی‌یر، رهبر حزب محافظه‌کاران کانادا، حزب مخالف دولت ترودو، در واکنش به خبر امضای قرارداد CUSMA به خبرنگاران گفت تصمیم جاستین ترودو برای شرکت در این مراسم امضا آنهم زمانی‌که هنوز تعرفه‌های آلومینیوم و فولاد پابرجاست، یک تحقیر دیگر و ضربه آخر است.
شی‌یر اضافه کرد: «واضح است که او (جاستین ترودو) تسلیم شده است و فرمانبرداری می‌کند. «حق امتیاز» بعد از «حق امتیاز» است که او امضا می‌کند. در حالی که آمریکایی‌ها بابت غرامت‌هایی که از ما کانادایی‌ها گرفته‌اند، جشن می‌گیرند، او بابت آنچه توانسته حفظ کند، شادی می‌کند.»
شی‌یر همچنین بابت حق امتیازی که در صنعت دامپروری و بازار شیر به آمریکایی‌ها داده شده، ترودو را سرزنش کرد. او گفت امتیازی که به آمریکایی‌ها داده شده نه فقط شامل سهم بازار آمریکای شمالی و فروش به بازار آمریکا و مکزیک می‌شود، بلکه حالا آمریکایی‌ها ما را در بازار جهانی شیر و محصولات لبنی نیز کنترل می‌کنند.
همچنین بخوانید:
- دامداران کانادا، مردم را به خرید محصولات لبنی کانادایی تشویق می‌کنند
این لوگوی آبی یعنی «من لبنیات کانادایی هستم» - ناامیدی دامداران کبکی از قرارداد تجاری جدید USMCA
شی‌یر در سرزنش ترودو تنها نیست. در زمان پرسش در مجلس عوام، نیودموکرا‌ت‌ها نیز ترودو را متهم کردند که حق حاکمیت کانادا را در مقابل آمریکایی‌ها زیر سوال برده و در مقابل دانلد ترامپ به زانو درآمده است.
سازمان لبنیات ملی کانادا نیز پنجشنبه گذشته نامه‌ای خطاب به جاستین ترودو نوشت و از او خواست این قرارداد را امضا نکند. حدود دو ماه پیش زمانی که طرف آمریکایی نسخه خود از قرارداد را منتشر کرد، خشم دامداران کانادایی را برانگیخت. اما همان زمان مسئولان دولت کانادا اعلام کردند این مقدار قربانی شدن صنعت دام و لبنیات کانادا را نخواهند پذیرفت. اما حالا که دولت کانادا خود نسخه نهایی را منتشر کرده، تغییرات عمده‌ای به چشم نمی‌خورد. به نظر می‌رسد میل امریکا برای برداشتن سهم بیشتر از بازار شیر و لبنیات کانادا فراتر از قدرت «نه» گفتن کانادا بوده است.
امضا از سر ناچاری
خبرنگار CBC اشاره می‌کند روحیه اعضای تیم کانادا بعد از مراسم امضای قرارداد تجاری به این بزرگی، به هیچ‌وجه روحیه شادی و پیروزی نبوده بلکه آنها بیشتر احساس راحتی می کردند که توانسته‌اند بخش‌هایی از نفتا و تجارت آزاد با ایالات متحده را همچنان حفط کنند.
انریکه پنا نیه‌تو، رئیس‌جمهور مکزیک اما با شادمانی همین رویکرد را به مردم کشورش عرضه کرد و در آخرین روز ریاست جمهوری خود به مردم مکزیک گفت که توانسته یک قرارداد تجارت آزاد با ایالات متحده آمریکا را در حالی حفظ کند که رئیس‌جمهور آن کشور هیچ میلی به حفظ آن نداشته است.
شنبه، یعنی فردای روز امضا، او سکان هدایت مکزیک را به آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهور جدید این کشور تحویل می‌دهد. رئیس‌جمهور جدید و چپ‌گرایی که قراردادهای تجاری از این دست را همیشه نقد کرده است اما این قرارداد و این امضا با توافق او و تیم تازه دولت مکزیک انجام شده است.
همچنین بخوانید:
هنوز کار تمام نشده
کار قرارداد جدید CUSMA هنوز تمام نشده است. قرارداد امضا شده توسط روسای کشورها باید به مجلس هر سه کشور ارسال تا آنجا درباره آن بحث، احتمالا اصلاح و تصویب شود. اوضاع در مکزیک هموار و مثبت به نظر می‌رسد. در کانادا هم انتظار بحث و گفت‌وگوهای فراوانی می‌رود اما چون نظام ما پارلمانی است و اکثریت مجلس در اختیار حزب متبوع نخست‌وزیر است، انتظار دست‌انداز و چالش عمده‌ای وجود ندارد. اما در ایالات متحده اوضاع کاملا برعکس است.
انتخابات میان‌دوره‌ای مجالس آمریکا اوایل همین ماه (نوامبر) برگزار شده و در جریان آن دموکرات‌ها، حزب مخالف رئیس‌جمهور، مجلس نمایندگان را به دست گرفته‌اند. این همان جایی است که انتظار می‌رود مخالفت‌های عمده‌ای با این موافقت‌نامه صورت گیرد. دموکرات‌ها در دو سال گذشته از ریاست‌جمهوری ترامپ نشان داده‌اند که تحت هیچ شرایطی حاضر نیستند پیروزی و افتخاری را تقدیم رئیس‌جمهور پرحاشیه آمریکا کنند.
حتی اگر این توافق‌نامه در مجلس نمایندگان رای بیاورد، مجلس سنا هم علی‌رغم اکثریت جمهوری‌خواه آن چندان بی‌چالش نیست. جدای از دموکرات‌ها که با هرچه ترامپ انجام دهد، چشم‌بسته مخالفند، بعضی جمهوری‌خواهان نیز با این قرارداد جدید مخالفت‌هایی دارند.
البته نباید فراموش کرد که طبق قوانین داخلی کنگره آمریکا در شرایطی اینچنینی که قراردادی توسط همه طرف‌ها امضا شده، انتظار انجام تغییرات در این فاز نمی‌رود. آمریکایی‌ها هم به طرف‌های کانادایی و مکزیکی گفته‌اند که مفاد قرارداد و دستاوردهای امریکا از این قرارداد با توافق هر دو حزب قدرتمند آمریکا، دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان تنظیم شده و بنابراین قاعدتا انتظار می رود این قرارداد در امریکا هم با چند دست‌انداز کوچک تصویب شود. هرچند این روزها در آمریکا هر چیزی امکان دارد اتفاق بیفتد.
