تحریریه «مداد»
دیدگاه آلیسون هیز در روزنامه مونترال گزت درباره موضع‌گیری اتاوا علیه قوانین21 و 96
پس از تصویب لایحه 96 در مجلس نمایندگان استان کبک، فرانسیس لوگو، نخست‌وزیر کبک فرصت چندانی پیدا نکرد تا بتواند جشن پیروزی تصویب یکی از مهم‌ترین لایحه‌های پرچم‌دار دولتش را جشن بگیرد. او در ابتدا ناچار شد وعده دهد که دولت به ارائه برخی از خدمات به انگلیسی ادامه خواهد داد و کمتر از بیست‌وچهار ساعت بعد ناچار شد در برابر موضع دولت فدرال پاسخ دهد. دولت فدرال اعلام کرد به دلیل اینکه این قانون و قانون 21 درباره منع استفاده از نشان‌های مذهبی، مخالف بخش‌هایی از قانون اساسی است آن را به چالش خواهد کشید و به دادگاه خواهد برد. واکنش لوگو بسیار تند بود و حتی اشاره‌ای به امکان باز کردن دوباره داستان استقلال را در خود داشت.
آلیسون هیز، خبرنگار و ستون نویس مونترال گزت درباره این موضع‌گیری تازه دولت فدرال در برابر دولت کبک، یادداشتی در روزنامه مونترال گزت نوشته که در ادامه ترجمه آن را می‌توانید بخوانید.
قابل‌درک است اگر، کبکی‌ها این روزها حسی شبیه داستان فیلم بازگشت به آینده را تجربه کنند.
تصویب قانون چالش‌برانگیز کبک که تلاشی غول‌آسا برای افزایش حراست و توسعه از زبان فرانسه است باعث آشکار شدن دوباره تنش‌های زبانی و برای نخستین بار در نسل اخیر کبکی‌ها شد.
در پی آن جنگ قدیمی کلامی میان اتاوا و کبک روز چهارشنبه آغاز شد. وزیر عدالت فدرال، دیوید لمتی اعلام کرد که سرانجام و زمانی که قانون سکولاریسم کبک به دادگاه عالی کانادا برسد، او نیز به کارزار به چالش کشیدن آن خواهد پیوست و در همین حال وضعیت قانون تازه تصویب زبان فرانسه را نیز زیر نظر دارد تا در صورت نیاز اقدامی علیه آن انجام دهد.
این بار بازگشت به دوران نه‌چندان دوردست تقابل دولت فدرال و دولت کبک – فارغ از اصطکاک میان دو گروه زبانی فرانسه و انگلیسی‌زبان – نه‌تنها تأسف‌بار که گریزناپذیر بود.
از زمانی که نخست‌وزیر فرانسیس لوگو و حزب ائتلاف آینده کبک او در سال 2018 به قدرت رسید، دولت او به‌طور دائم به نفع اکثریت فرانسه زبان استان حکمرانی کرده است. دولت او با عنوان اصلاحات به زیرورو کردن قوانین مهاجرت و قانون‌گذاری کارمندان بخش عمومی را از پوشیدن نشانه‌های مذهبی منع کرده، و دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزشی و حقوق قضایی به زبان انگلیسی را محدود کرده است.
اما نکته مشترکی که بین قانون 21، که منجر به برکناری معلمی از کار در چلسی به دلیل روسری به سر داشتن او شد، و قانون 96 که در کنار سایر مسائلی که به همراه دارد به دفتر کبکی زبان فرانسه اجازه و قدرت بازرسی بدون نیاز به‌حکم دادگاه، در رفتارهای شرکت‌ها و منع فعالیت آن‌ها را می‌دهد، وجود دارد، مساله فراگیری بیش‌ازحد آن‌ها است.
هر دو قانون به شکل پیش‌دستانه‌ای از تبصره موارد استثنایی و موقت منع آزادی‌های مندرج در منشور حقوق و آزادی کانادا که به notwithstanding clause معروف است استفاده کرده‌اند تا خود را از احکام دادگاه که علیه این قوانین و به دلیل محدود کردن حقوق اساسی مردم صادر خواهد شد، در امان نگاه دارند. دادگاه قانون اساسی کبک تا همین‌الان هم قانون 21 را برخلاف قانون اساسی معرفی کرده است اما به دلیل استفاده دولت از این تبصره، سرپیچی دولت از تصمیم دادگاه و ادامه اجرای آن را قانونی شمرده است.
به همین دلیل هم این قانون اکنون در دادگاه فرجام‌خواهی کبک قرار دارد و احتمالاً مستقیماً به دادگاه عالی کانادا ارسال خواهد شد. قانون 96 هم احتمالاً به‌زودی باید مسیر مشابهی را طی کند به شرطی که وکلا و گروه‌های مدافع حقوق شهروندی به وعده‌های خود عمل کنند.
بااین‌وجود قانون 96 یک گام از موارد مشابه پیش‌تر رفته است و به‌طور یک‌جانبه دست به بازنویسی قانون اساسی کانادا پرداخته تا کبک را به‌عنوان ملتی مستقل درون کانادا به رسمیت بشناسد که ملت- دولتی تک‌زبانه و فرانسه زبان است و منشورهای استانی و فدرال حقوق بشر ازنظر عملیاتی در رده دوم و پس از منشور همه‌گیر زبان فرانسه در این استان قرار دارند.
با همه این احوال نخست‌وزیر کانادا، جاستین ترودو تا الآن به‌زحمت حتی انگشتی در مخالفت با این قانون بلند کرده است. دولت لیبرال او سعی کرده است بااحتیاط در اطراف سیاست‌های لوگو حرکت کند و تنها گاهی به حمایت زبانی و کلامی از حقوق اقلیت‌ها پرداخته در حالیکه در عمل به کبک این فرصت را داده است که فدراسیون کانادا را آن‌گونه که می‌خواهد بازنویسی کند.
درخواست‌هایی از دولت فدرال صورت گرفته بود تا در عمل هم به‌اندازه آنچه در کلام بیان می‌کند، نگرانی‌های خود را نشان دهد.
اما لوگو بدون هیچ ابهامی تأکید کرده بود که هیچ‌گونه دخالتی در امور داخلی کبک را نخواهد پذیرفت. به‌خصوص هیچ دخالتی در مورد قانون 21 که در بین اکثریت جمعیت کبک که این قانون تأثیری بر آن‌ها نخواهد داشت، محبوبیت دارد را تحمل نخواهد کرد. او بارها انتقادها به این قانون را به‌عنوان حمله به کبکی‌ها تفسیر کرده است. در خلال کارزارهای انتخاباتی دولت فدرال در سال گذشته با وقاحت به حمایت از محافظه‌کاران پرداخت و گفت که محافظه‌کاران این قانون را به چالش نخواهند کشید و رد همان حال به حمله علیه دموکرات‌ها و نیو دموکرات‌ها پرداخت و به قدرت رسیدن آن هار تهدیدی علیه خودمختاری کبک عنوان کرد آن‌هم تنها به این دلیل که آن‌ها نگرانی‌هایی از تأثیر این قانون بر حقوق اقلیت‌ها بیان کرده بودند.
(طبیعتاً لوگو متوجه این نبود که چطور دخالت در انتخابات فدرال ادعای دفاع از مستقل بودن و عدم دخالت دولت فدرال در کبک را از اعتبار می‌اندازد.)
اما اگر تا پیش‌ازاین با قطعیت مشخص نبود که این مدارا و راه رفتن است رهبران دولت فدرال بر روی پوست‌تخم‌مرغی که این موضوع را در خود قرار داده از سوی لوگو تحمل نخواهد شد، این هفته به‌وضوح مشخص شد که او قصد ندارد بر روی پیروزی به‌دست‌آمده‌اش درباره قانون 96 توقف کند و آرام بگیرد.
برخلاف ادعای چند روز پیش دولت کبک، دولت لوگو هم‌اکنون برنامه‌ای برای اعمال مدیریت بیشتر کبک بر برنامه مهاجرتی کانادا را پیشنهاد کرده است. درخواستی که از هم‌اکنون از سوی اتاوا رد شده است.
درنهایت اینکه به نظر می‌رسد که ترودو درنهایت متوجه شده است که مماشات با لوگو کارساز نیست. اگر یک سانتی‌متر به او باج دهید او یک متر از زمین‌های شما را برمی‌دارد.
اگر کسی برای دفاع از حقوق اقلیت‌ها به پا نخیزد، حزب ائتلاف آینده کبک به نابود کردن این حقوق ادامه خواهد داد. اگر اتاوا خود را به‌عنوان وزنه متعادل‌کننده در برابر ملی‌گرایی افراطی لوگو قرار ندهد، کبک بدون اینکه خود را ملزم به برگزاری همه‌پرسی تازه‌ای بداند در عمل به سمت خودمختاری کامل و استقلال پیش خواهد رفت.
این درکی است که با تأخیر در اتاوا اتفاق افتاده است.
البته که مقابله با لوگو که هم محبوب و همه عوام‌گرا است بدون خطر نیست. ازجمله خطر مقابله فرانسه زبان‌های کبکی که به‌طور قدرتمندی از اهداف لوگو حمایت می‌کنند، خطر فروزان‌تر کردن شعله‌های ملی‌گرایی که او به شکل مؤثری بر آن می دمد و درنهایت خطر اینکه بستر و مقدمه لازم برای پیروزی جدایی‌طلبان فراهم شود.
با این‌همه شاید در حال حاضر خطر و ریسک بزرگ‌تر این باشد که در برابر این روند ایستادگی صورت نگیرد: در دفاع از اصول اولیه، در دفاع از حقوق اقلیت‌ها، در دفاع از قانون اساسی و تن دادن به دورویی و تزویر.
اگر اتاوا در برابر این روند موضع‌گیری نکند کشور و همه آن چیزی که بر مبنای آن ایستاده و از آن دفاع می‌کند، به‌طور برگشت‌ناپذیری تغییر خواهد کرد و این تغییر هم تنها با زمزمه ناله‌های آرام و بدون صدای انفجاری بزرگ رخ خواهد داد.
هیچ‌کسی دوست ندارد به دوران روابط پرآشوب و پرتنش میان استان و دولت فدرال بازگردد، هیچ‌کس شاید غیر از نخست‌وزیر کبک، فرانسیس لوگو.
سپهر صادقی
شهرام يزدانپناه
