پوریا ناظمی
امسال سال سختی برای اجتماع انگلیسی زبانان کبک خواهد بود.
نه تنها دولت کبک در لایحه 96 خود به طور بیسابقهای بر افزایش توجه و تاکید بر ماهیت زبان فرانسه تاکید کرده است که دولت مرکزی نیز در بازنگری خود برای منشور زبان رسمی، توصیه به تغییر بخشی از این منشور به نفع زبان فرانسه نموده است.
داستان کبک و زبان فرانسه در کانادا داستان تازهای نیست.
کانادای مدرن بر اساس میراث مشترک و تقابل دو فرهنگ انگلیسی و فرانسه بنا شده است. میراثداران دو نیروی مستعمره ساز فرانسه و انگلیس در نهایت در ساختار فدرال کانادا به توافق رسیدند و کشوری را تاسیس کردند که هنوز ریشه اختلافات در آن زنده است.
حالا دولت لوگو در کبک گام دیگری در زمینه توسعه حمایت از زبان فرانسه و میراث فرهنگی فرانسه زبان این کشور برداشته است.
لایحهای که به قانون 96 معروف شده است تغییراتی گسترده در بسیاری از بخشهای قانونی مرتبط با زبان فرانسه در کبک و کانادا ایجاد کرده است.
متن کامل این قانون را میتوانید در اینجا ملاحظه کنید.
این قانون بخش هایی از قوانین بالادستی و از جمله قانون اساسی را با تفسیر تازهای مواجه کرده است و متممهایی را به نفع زبان فرانسه به آن افزوده است.
از جمله تاکید بر اینکه کبک دولت-ملتی فرانسه زبان است و زبان فرانسه نه تنها یکی از زبانهای رسمی آن که تنها زبان رسمی آن به شمار می رود.
این تغییرات به عنوان تلاش برای دفاع از زبان فرانسه و ارتقای آن و همچنین دفاع از میراث فرهنگی فرانسوی در کبک مطرح شده است.
اجتماع انگلیسی زبان کبک اما این اقدام را در راستای از بین بردن زبان انگلیسی ارزیابی کرده است.
منتقدان این طرح معتقدند اقدامهای دولت به حمایت از زبان فرانسه و توسعه آن در درون ساختار و جامعهای که میزبان دو زبان اصلی است خلاصه نشده است و به طور سسیستماتیک تبعیضهایی را علیه اجتماع یانگلیسی زبان مقیم کبک ایجاد کرده است.
نه تنها بسیاری از ادارات دولتی در پاسخگویی خود به ساختار تک زبانه مایل شدهاند که به طور آشکاری در ارائه خدمات به مراجعان انگلیسی زبان تبعیض قاول میشوند.
برای مثال اگر شما با سامانه پاسخگویی اداره بهداشت استان کبک مراجعه کنید و تقاضای گفتگو با یکی از کارشناسان را داشته باشید پس از انتخاب زبان انتخابی به شما گفته میشود که اولویت پاسخگویی فردی با مراجعان فرانسه زبان است.
این اتفاق در بسیاری از مراکز دیگر نیز رخ داده است.
آنچه که دولت به حق شهروندان کبکی مبنی بر دریافت خدمات به زبان فرانسه مطرح کرده است در عمل منجر به عدم ارائه خدمات به زبان انگلیسی شده است.
هواداران این طرح استدلال دارند که کبک بزرگترین مرکز زندگی فرانسه زبان ها در آمریکای شمالی است و این زبان و فرهنگ فرانسه زبان در معرض تهدید قرار دارد.
این ادعا کمتر مورد مناقشه است.
کبک از یک سو میراث دار تاریخ و فرهنگ زبان فرانسه خود است و از سوی دیگر در جهانی در هم تنیده از دست رفتن میراث زبانی و فرهنگی برای جامعه بشری در کلیت خود فقدانی جدی محسوب میشود.
منتقدان اما پاسخ میدهند که کسی ایرادی بر توسعه فرانسه زبان ندارد. آنها حتی بر توسعه مشوقها برای توسعه زبان فرانسه و آموزش و تسوعه فرهنگ فرانسه تاکید دارند اما معتقدند این روند نباید مانع از زندگی و حق شهروندان انگلیسی زبان باشد که به هر حال بخشی از جامعه کبک را تشکیل میدهند.
آنهابرای مثال اشاره به این موضوع دارند که استان کبک به حدی راه افراط در این عرصه را طی کرده است که حتی تابلوهای راهنمایی و رانندگی خود را تنها به زبان فرانسه نصب میکند. امری که نه تنها برای گردشگران خارجی که حتی برای سایر کاناداییهایی که از استانهای دیگر به این استان سفر میکنند ممکن است مشکل ساز باشد.
آن ها استدلال میکنند که کبک اگرچه خود را ملتی مستقل میداند اما عضوی از فدراسیون کانادا است و همانطور که سایر بخشهای کانادا زبان فرانسه را پاس میدارند و به مراجعین خود بر اساس هر دو زبان خدمات میدهند این استان نیز باید خدمات خود را به هر دو زبان ارائه کند.
از سوی دیگر منتقدان بر این نظرند که با توسعه مهاجرت به کبک و تلاش شهر مونترال به عنوان یکی از مبادی ورود مهاجران متخصص به کانادا و کبک، انگلیسی زدایی باعث خواهد شد بسیاری از کسانی که در شرایط عادی ضمن یادگیری فرهنگ و زبان فرانسه میتوانستند در مراکز تجاری، علمی و اقتصادی کبک به فعالیت به زبان انگلیسی بپردازند یا کسب وکار تازه خود را در آن بنا کنند آن را ترک کنند و این امر در میان مدت به ضرر اقتصاد و جایگاه کبک خواهد بود.
تصمیم کبک ناقض منشور زبان کانادا است و بسیاری از منتقدان امیدوار بودند دولت فدرال در برابر آن موضع بگیرد. اما دولت نه تنها از آن انتقاد نکرد که در سندی که تحت عنوان وضعیت زبان فرانسه در کانادا از سوی وزیر زبانهای رسمی دولت فدرال، ملانی جولی منتشر شده است و میتوانید متن آن را در اینجا مطالعه کنید، زبان فرانسه زبان مورد تهدید در کبک و به خصوص مونترال اعلام شده است که دولت فدرال باید برای حفاظت به آن برخی از بخشهای منشور زبان کانادا را تغییر دهد.
این مساله و ادامه مناقشه زبان انگلیسی در کبک در سال جاری و سال آینده شاهد بحثهای پر حرارت بیشتری خواهد بود و باردیگر در کانون انتخابات دولت استانی که حداکثر در اکتبر سال 2022 برگزار خواهد شد قرار خواهد داشت.
مساله زبان به خصوص بر جامعه مهاجر کبک و از جمله اجتماع ایرانیتبارها و مهاجران تازه ایرانی اثر خواهد داشت. بررسیهای میدانی نشان از آن دارد که این اختلاف نظر در میان اجتماع ایرانیان نیز وجود دارد. بخشهایی از اجتماع ایرانیان از این تصمیم استقبال کرده و برخی به آن انتقاد دارد و عمدتا این مساله به سابقه زبانی مهاجران مرتبط میشود.
نکته جالب این است که در حالی که فرانسه زبان ها و انگلیسی زبانها برای کسب امتیازات بیشتر و بقای زبان خود در حال مناقشه هستند بخش بزرگی از زبانهای بومیان کشور در حال نابودی است. هنوز ارائه خدمات به زبان بومیان در استانها عمومیت ندارد و پس از سالها سرکوب برای انقراض این زبانها هنوز تلاش برای حفظ آنها و میراث فرهنگی منحصر به فرد آن – که بر خلاف فرهنگ فرانسوی در هیچ جای دیگری از زمین حضور ندارد – به چشم نمیخورد.
نیروانا احسانی
