مهرنوش اردلان یکتا
سرطان چیست؟
سرطان یا بدخیمی به گروه بزرگی از بیماری‌ها گفته می‌شود که با ظهور سلولهای غیرطبیعی که به صورت غیر‌قابل‌کنترل تکثیر می‌شوند و قابلیت نفوذ و تخریب بافت‌های طبیعی بدن را دارند، مشخص می‌شود. سلولهای سرطانی این توانایی را دارد که در تمام بدن پخش شود.
دلایل ایجاد سرطان
تغییراتی که در DNA درون سلول به وجود می‌آید باعث ایجاد سرطان می‌شود. DNA مجموعه‌ای از چندین هزار ژن است که هر کدام از این ژن‌ها دستورالعمل عملکرد سلول مانند چگونگی رشد یا تقسیم سلولی را با خود به همراه دارد. اشتباهات در این دستورالعمل‌ها میتواند منجر به تغییر عملکرد سلول و سرطانی شدن سلول شود. این تغییرات در سلول به نام جهش سلولی شناخته می‌شود.
چه چیز باعث جهش سلولی می‌شود
- جهش‌های ژنتیکی که فرد با آن متولد می‌شود: بعضی از جهش‌های ژنتیکی را از پدر و مادر به ارث می‌رسد که درصد کمی از سرطان‌ها از این جهش‌ها به وجود می‌آیند.
- جهش‌هایی که بعد از تولد در بدن فرد اتفاق می‌افتد: اغلب جهش‌های ژنتیکی بعد از تولد به وجود می‌آیند. رفتارهایی مانند سیگار کشیدن و مواجهه با تابش اشعه، ویروس‌ها، مواد شیمیایی خاص و همین‌طور چاقی و بعضی از بیماری‌های التهابی نیز همگی می‌توانند باعث جهش ژنی شوند.
در طول روز جهش‌های بسیاری در DNA همه افراد اتفاق می‌افتد، ولی در بدن فرد سالم مکانیزمی وجود دارد که این جهش‌ها شناسایی شده و به سرعت ترمیم می‌شوند. در صورتی که این جهش شناسایی نشود، میتواند به سرطان تبدیل شود.
فاکتورهای خطر بیماری
با وجودی‌که عوامل خطری برای ایجاد سرطان در افراد در نظر گرفته می‌شود تعداد زیادی از سرطان‌ها در افرادی که هیچ عامل خطری ندارند دیده می‌شود. این عوامل خطر شامل موارد زیر است:
- سن: در حالی که ابتلا به سرطان در هر سنی میتواند اتفاق بیفتد، ولی بیشتر افرادی که برایشان سرطان تشخیص داده می‌شوند، بالای ۶۵ سال هستند.
- سبک زندگی: سبک زندگی ناسالم مانند سیگار کشیدن، نوشیدن زیاد الکل (بیشتر از یک نوشیدنی در روز برای خانم‌ها و دو نوشیدنی برای آقایان)، مواجهه بیش از حد با نور خورشید و آفتاب سوختگی‌های متعدد منجر به تاول، چاقی و داشتن رابطه جنسی غیر مطمئن همگی می‌توانند در ایجاد سرطان سهیم باشند.
- تاریخچه خانوادگی از سرطان: وجود سرطان در اعضای نزدیک خانواده، فرد را نسبت به ابتلا به سرطان مستعدتر می‌کند.
- شرایط سلامتی فرد: بعضی از بیماری‌ها مانند بیماری‌های التهابی روده احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهند.
- محیط: چنانچه فرد در محیط زندگی یا محل کار با مواد شیمیایی مانند آزبست یا بنزن مواجهه داشته باشد یا در محیط خانه فرد سیگاری وجود داشته باشد، ریسک ابتلا به سرطان بالا می‌رود.
» همچنین بخوانید سرطان پروستات و سلامت فراموش‌شده‌ی مردان
تشخیص
بسته به مرحله بیماری و شک به نوع سرطان، روش‌های متفاوتی برای تشخیص سرطان وجود دارد.
درمان سرطان
روش‌های متفاوتی برای درمان سرطان استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است:
- جراحی: این روش برای برداشت توده سرطانی تا جایی که امکان‌پذیر است، صورت می‌گیرد.
- شیمی درمانی: برای از بین بردن سلولهای سرطانی به کار می‌رود.
- پرتودرمانی: به وسیله دستگاهی از بیرون بدن و یا در مواردی از درون، به بدن اشعه تابانده می‌شود تا سلولهای سرطانی را از بین ببرد.
- پیوند مغز استخوان: از سلولهای مغز استخوان خود فرد یا یک شخص دیگر اهدا کننده، برای پیوند و از بین بردن هرچه بیشتر سلولهای سرطانی استفاده می‌شود.
- ایمنوتراپی: که به نام درمان بیولوژیکی نیز شناخته می‌شود از سلولهای سیستم دفاعی بدن برای از بین بردن سلول سرطانی استفاده می‌کند.
- هورمون درمانی: بعضی از سرطان‌ها با هورمون‌های بدن تحریک و قوی‌تر می‌شوند مانند برخی سرطان‌های پستان وابسته به هورمون و یا سرطان پروستات؛ با کاهش میزان این هورمون‌ها یا مسدود کردن اثرشان به از بین رفتن سلولهای سرطانی کمک می‌شود.
- درمان دارویی هدفمند: این نوع درمان تنها سلولهای معیوب و سرطانی را برای از بین بردن مورد هدف قرار می‌دهد.
در بسیاری از موارد از چند روش بسته به مرحله بیماری، در روند درمان یک نوع سرطان استفاده می‌شود. هدف در درجه اول بهبودی بیمار و بالاتر بردن کیفیت زندگی فرد است.
نکته مهمی که در پایان باید به آن اشاره شود، مراجعه به موقع جهت غربالگری مواردی از سرطان است که با تشخیص و درمان به موقع می‌توان بیماری را به طور کامل ریشه‌کن کرد. ما در کنترل خیلی از عوامل منجر به سرطان اختیاری نداریم، پس بهتر است در انجام و یا پرهیز از مواردی که در اختیارمان است، کوشا باشیم.
