زینب یوسف‌زاده
کمدهای امروزی پر از لباس است؛ یک طیف رنگی کامل از تی‌شرت‌ها، شلوار در مدل‌های مختلف، ردیف رخت‌آویز لباس‌های مجلسی، انواع لباس راحتی برای خانه. بااینکه در اغلب موارد به‌اندازه نیازمان لباس داریم ولی همین‌که سری به فروشگاه‌ها بزنیم و لباس‌های جدیدی بخریم برایمان حکم یک سرگرمی را دارد. حراجی‌های لباس این سرگرمی ما را با خرید لباس‌های ارزان شیرین‌تر می‌کنند و باعث می‌شوند که ما بسیار بیشتر از میزان نیازمان خرید کنیم. برای همین بخشی از کمد لباسمان را هم پوشاک تازه‌ای اشغال کرده است که سال‌هاست نپوشیده‌ایم.
صنعت تولید پوشاک، مجموعه وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی در جهان است. برای مثال در سال ۲۰۱۸ در کانادا، ۱۲ میلیارد دلار گردش مالی داشته است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۳ با رشد ۸.۶% به رقم ۱۸ میلیارد دلار برسد.
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پارچه و لباس کشورهای شرق دور مانند چین، بنگلادش، هند و اندونزی و همچنین آمریکا و مکزیک در غرب هستند.
صنعت تولید پوشاک از مواد اولیه یعنی مزارع کشت پنبه، تولید پشم، کارخانه‌های تولید الیاف پلی‌استر، مواد شیمیایی و رنگ پارچه شروع می‌شود. با تولید پارچه در کارخانه‌های نساجی و تولید لباس در کارگاه‌های تولید پوشاک ادامه می‌یابد. درنهایت این زنجیره تأمین در فروشگاه‌ها و در دست مصرف‌کنندگان نهایی پایان می‌یابد؛ اما واقعیت این است که اثرات لباس‌های رنگارنگی که به کمدهای ما راه می‌یابد به همین‌جا ختم نمی‌شود. لباس‌هایی که فکر می‌کنیم با قیمت‌های مناسبی از فروشگاه‌ها می‌خریم برای سیاره بسیار گران تمام می‌شود.
لباس‌های ما و محیط‌زیست
هفتاد درصد از سطح زمین پوشیده از آب است ولی از این میزان تنها ۲.۵ درصد آن آب شیرین است بنابراین آب شیرین یکی از منابع بسیار ارزشمند و حیاتی برای جمعیت در حال گسترش زمین است. یکی از محصولاتی که بیشترین میزان آب را در حوزه کشاورزی مصرف می‌کند پنبه است که از مهم‌ترین مواد اولیه تولید پارچه و لباس است. برای تولید هر کیلوگرم پارچه نخی حدوداً ده هزار لیتر آب موردنیاز است و بر همین اساس برای هر تی‌شرت نخی از آغاز کشت پنبه تا انتهای دوخت بیش از ۲۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود.
برای تولید پنبه سالانه میزان بسیار زیادی آفت‌کش مصرف می‌شود. این آفت‌کش‌ها آلودگی زیست‌محیطی بالایی دارند. این آلودگی ممکن است تا ۱۵۰ متری عمق آب‌های زیرزمینی ادامه یابد و یا به باران‌هایی که آلوده به آفت‌کش هستند منجر شود.
میزان بسیار بالای رنگ و مواد شیمایی که در ساخت و چاپ پارچه استفاده می‌شود از طریق فاضلاب‌های کارخانه‌های تولید پارچه راهی آب‌های آزاد می‌گردد. همچنین درصد بالایی از میکرو پلاستیک موجود در اقیانوس‌ها از فاضلاب مربوط به شستن لباس‌های با الیاف پلی‌استر حاصل می‌شود.
تولید پارچه مسئول تولید ۱.۲ میلیون تن دی‌اکسید کربن است که با میزان تولید دی‌اکسید کربن در پروازهای بین‌المللی و دریانوردی برابری می‌کند. تعداد زیادی از کارخانه‌های تولید لباس و پارچه در کشورهای چین و هند هستند که به سوخت زغال‌سنگ متکی هستند و ردپای کربن صنعت تولید پوشاک را افزایش می‌دهند.
صنعت تولید پوشاک و نابرابری
امروزه نیازی نیست که وقتی دنبال یک تی‌شرت همرنگ شلوارمان می‌گردیم راه دوری برویم. گاهی در سوپرمارکت سر راهمان نیز آنچه می‌خواهیم باقیمت بسیار پایینی پیدا می‌شود. احتمال زیادی دارد که این تی‌شرت به علت کیفیت پایینش با یک یا دو بار شستشو چنان از شکل و قیافه بیافتد که وارد سطل زباله شود. ازآنجاکه پول چندانی خرجش نشده است دور انداختنش کار سختی نیست. تولیدکنندگان این‌گونه لباس‌ها نیز که مواد اولیه و کارگر ارزان دارند از اینکه خریداران در دوره‌های کوتاه‌تر لباس‌های بیشتری بخرند راضی‌تر هستند و اهداف شرکتشان را برای تولید بیشتر بر همین اساس پایه‌ریزی می‌کنند.
فراوانی و دسترسی آسان این مد ارزان و سریع در کشورهای مصرف‌گرا، به خاطر تلاش میلیون‌ها انسان در کشورهایی نظیر چین، هند، فیلیپین و بنگلادش محقق می‌شود که حاضر به کار با کمتر از حداقل حقوق در کارگاه‌های شلوغ و غیراستاندارد هستند. درواقع هزینه اصلی لباس‌های ارزان ما را دخترانی در بنگلادش می‌پردازند که ممکن است در شرایط مشابه بردگی در حال دوختن لباس برندهای معروف غربی باشند و ناگهان ساختمان فرسوده کارگاهشان فروبریزد و صدها نفر را در یک روز به کام مرگ بکشاند.
همچنین این مردمان حوزه آبی دریاچه آرال در ازبکستان هستند که هزینه اصلی لباس‌های ارزان ما را می‌دهند. داستان تلخ خشک شدن آرال از زمانی آغاز شد که دولت اتحاد شوروی در دهه ۱۹۶۰ برای افزایش کشت پنبه تصمیم گرفت مسیر دو رودخانه سیر و آمودریا را که بیشترین آب آرال را تأمین می‌کردند، تغییر دهد. در مقایسه با ۵۰ سال پیش، اکنون این دو رودخانه ۹۰ درصد از میزان آب خود را ازدست‌داده‌اند، دریاچه شور آرال خشک‌شده است و یکی از مشهورترین تخریب‌های زیست‌محیطی جهان در این منطقه به خاطر تولید بیشتر پنبه رقم خورده است.
راه‌حلی به نام بازیافت
نیاز به پوشاک یک نیاز اساسی برای انسان تلقی می‌شود. همچنین همراه با رشد هنر و مد نیاز به تنوع در لباس نیز به نیازهای بشر امروز افزوده‌شده است. صنعت تولید پوشاک سودآوری خود را بر پایه افزایش این تنوع‌طلبی پایه‌گذاری می‌کند و هزینه‌هایی را که برای محیط‌زیست و مردم کشورهای فقیرنشین تحمیل می‌کند را نادیده می‌گیرد.
می‌توانیم با خرید لباس‌های بادوام بر اساس ضرورت مدت‌زمان بیشتری از پوشاکمان استفاده کنیم و از خرید انبوه لباس‌های کم‌قیمت و باکیفیت پایین جلوگیری کنیم.
خرید لباس‌های بادوام دست‌دوم راه خوبی برای استفاده دوباره و برآورده شدن حس تنوع‌طلبی ما در مورد لباس در جامعه امروز است. بازیافت راه دیگری برای کاهش مصرف مواد اولیه پوشاک است. در حال حاضر کارخانه‌های تولید پارچه‌ای هستند که از مواد بازیافتی برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنند. همچنین بازیافت لباس‌های فرسوده و تبدیل آن‌ها به سایر کالاها نظیر انواع کف‌پوش‌ها می‌تواند به کاهش حجم زباله‌های ناشی از دورریز پارچه و لباس کمک کند.
در شرایطی که هنوز تولیدکنندگان کالا در قبال منابع اصلی سیاره مسئولانه برخورد نمی‌کند، ما می‌توانیم با اجتناب از خرید غیرضروری لباس‌های ارزان و بی‌کیفیت با این جریان مخرب مقابله کنیم.
پوریا ناظمی
