پوریا ناظمی
به دیدار سرگردانان آسمان
هفت شب، هفت‌آسمان
دیدار با سرگردانان منظومه
هفته گذشته شهرهای مختلف ازجمله مونترال شاهد تندباد و صاعقه و بارش‌های زیاد بودند. اگرچه وضعیت هفته پیش رو هم ممکن است با بادهای زیاد همراه باشد اما این بهانه‌ای برای از دست دادن فرصت تماشای برخی از زیبایی‌های جذاب آسمان نیست.
این شب‌ها اگر هوا صاف بود، یک‌ساعتی پیش از طلوع خورشید از خواب بیدار شوید و رو به افق شرق و جنوب شرقی نگاه کندی. این فرصت بی‌نظیری برای تماشای سیاره‌های باستانی منظومه شمسی در آسمان شب یا به عبارت بهتر آسمان بامدادی است.
در بین سیاره‌های منظومه شمسی پنج سیاره به نام سیاره‌های باستانی معروف هستند. دلیل این صفت البته واقعاً ربطی به تاریخ شکل‌گیری آن‌ها ندارد. هرچه نباشد همه سیاره‌های منظومه شمسی تقریباً در یک‌زمان و هم‌زمان با پیدایش خورشید منظومه ما به وجود آمده‌اند.
دلیل اصلی این صفت به این مساله برمی‌گردد که این پنج سیاره در طول تاریخ برای انسان‌ها به‌عنوان سیاره شناخته‌شده بوده‌اند.
عطارد (تیر یا مرکوری)، زهره (ناهید یا ونوس)، مریخ (بهرام یا مارس)، مشتری (هرمزد یا ژوپیتر) و زحل (کیوان یا ساترن) سیاره‌هایی بودند که در طول تاریخ به دلیل روشنایی خود با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده بودند و از سوی دیگر به‌واسطه حرکاتی که در زمینه ستاره‌های پیش‌زمینه خود داشتند معلوم بود که ماهیت متفاوتی از ستاره دارند برای همین هم آن‌ها را سیاره (به معنی حرکت‌کننده) نامیده‌اند نام انگلیسی آن‌ها یا planet نیز از ریشه سرگردان آمده است.
سیاره‌های اورانوس و نپتون به دلیل دوری و درخشش ظاهری کم از سوی رصدگران باستانی قابل‌مشاهده نبودند و تنها در عصر نجوم تلسکوپی بود که به مجموعه سیاره‌های منظومه شمسی اضافه شدند.
حالا این شب‌ها فرصت مناسبی است که در یک نگاه هر پنج سیاره باستانی را در اسمان ببینید و البته رقص هلال ماه را در میان آن‌ها دنبال کنید. البته در این گردهمایی بزرگ آسمانی اورانوس نیز حضور دارد اما برای تماشای آن نیاز به ابزار رصدی مانند یک تلسکوپ کوچک دارید.
این شب‌ها و به‌طور خاص بامداد سوم تیر حدود چهل‌وپنج دقیقه تا یک ساعت پیش از طلوع خورشید از خواب بیدار شوید و سعی کنید درجایی که افق شرقی شما را موانعی مانند ساختمان‌های بلند مسدود نکرده‌اند به افق شرق و جنوب شرقی نگاه کنید.
در شرق و بر فراز افق اگر اندکی تیزبین باشید می‌توانید جرم کم‌فروغی را ببینید که در گرگ‌ومیش صبحگاهی می‌درخشد. این عطارد یا تیر تیزپای سیاره‌های است. سیاره‌ای که در اسطوره‌های یونانمی به نام مرکوری خوانده‌شده است، پیامبر خدایان که با پاهای بال‌دارش به‌سرعت از آسمان صبحگاهی به شامگاهی رخت سفر می‌بندد. پایین‌تر از عطارد ستاره درخشان دبران یا چشم گاو قرار دارد. اگرچه نزدیک بودن این ستاره و عطار به افق و قرار داشتنشان در مرز تیره و روشن آسمان شاید کمی دیدار با آن‌ها را سخت کند.
اندکی بالاتر و به سمت جنوب سیاره درخشان زهره را خواهید دید. زهره با قدر ظاهری منفی 3 و نیم، درخشان ترین جرم پس از ماه در این آسمان بامدادی است و اگر هوا صاف باشد غیرممکن است آن را از دست بدهید. این سیاره درخشان حدود ده درجه‌ای بالای افق قرار دارد و دومین سیاره از این گردهمایی خانوادگی را تشکیل می‌دهد. زهره چنگی آسمان و اله زیبایی اسطوره‌های کهن در زیر ظاهر چشمگیر و خیره‌کننده و درخشانش جهنمی دغ را پیداکرده است. در زیر ابرهای فشرده زهره اثرات گلخانه‌ای چنان افزایش‌یافته که دیگر تفاوتی میان شب و روز ازنظر دما وجود ندارد و داغ‌ترین نقطه در منظومه ما پس از خورشید را به وجود آورده است.
پس از زهر نوبت به هلال ماه می‌رسد. اگر برای پیدا کردن عطارد دچار مشکل شدید، ابتدا ماه و زهره را ببینید و سپس خطی میان آ ن دو رسم کرده و این خطر را تا دم افق ادامه دهید و باید بتوانید در این راستا عطارد را رصد کنید.
اگرچه موقعیت سیاره‌ها چند شبی به همین شکل است اما ماه در طول این ایام در میان آن‌ها جابجا می‌شود.
ماه در این شب در صورت فلکی حوت قرار دارد و اندکی بالاتر از ماه در همین صورت فلکی می‌توانید سیاره سرخ‌فام مریخ را پیدا کنید. مریخ با قدر ظاهری حدود صفر به‌راحتی قابل‌مشاهده است اما اگر درباره موقعیت آن شک داشتید می‌توانید مسیر زهره با ماه را ادامه دهید تا به این سیاره سرخ‌فام و ایزد باستانی جنگ و دلاوری برسید.
در همین راستا و بالاتر از مریخ مشتری با درخشش فوق‌العاده‌اش قابل‌مشاهده است. مشتری بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی ما است و برخلاف سیارات قبلی سیاره‌ای سنگی نیست بلکه غولی گازی است. اگر مریخ را به مشتری وصل کنید و با در همان امتداد دو برابر و نیم در آسمان حرکت کنید آخرین سیاره این هم‌نشینی را خواهید. زحل طوق برکردن، دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی ما و دارای بزرگ‌ترین ساختار حلقه های منظومه ما است. زحل هم غولی گازی است. چگالی متوسط این سیاره به‌قدری اندک است که اگر می‌شد اقیانوسی به‌اندازه کافی بزرگ ایجاد کرد و این سیاره را روی آن انداخت، این سیاره روی آب شناور باقی می ماند و به درون آن فرونمی‌رفت.
به ما بگوید آیا شما موفق به تماشای این هم‌نشینی سیاره‌ها در آسمان شده‌اید؟
خبرهای صبحگاهی
