زهرا فرودی
شاید این موضوع که آنها مشخصات خاک را به‌طور کامل تغییر می‌دهند، از نظر بسیاری از مردم موضوع مهمی نباشد، اما از لحاظ زیست‌محیطی مسئله بسیار مهم است؛ زیرا همین خاک است که از جنگل‌ها در برابر خشکسالی محافظت می‌کند.
کرم‌های خانواده آنلیدهای کوچک و لزجی که به نام‌هایی چون کرم خاکی آسیایی، کرم دیوانه، کرم ماری، کرم آلاباما یا فقط کرم خاکی جهنده شناخته می‌شوند، خزندگانی هستند که پتانسیل تغییر عمیق جنگل‌های انتاریو را دارند و حتی زیستگاه گل خاص این استان، یعنی گل تریلیوم را تهدید می‌کنند. این کرم‌ها که بومی آسیا هستند، بیش از یک قرن است که در آمریکای شمالی زندگی می‌کنند، اما در سال‌های اخیر شروع به افزایش دامنه زیستخود کرده‌اند. جمعیت ها در ایالت‌های Great Lakes به خوبی تثبیت شده اند.
در انتاریو، جمعیت های تایید شده در اطراف منطقه تورنتو بزرگ و در همیلتون و آنکاستر پیدا شده است.
برای شناسایی کرم جهنده، لازم نیست آنلیدولوژیست (متخصص کرم‌شناس) باشید. رنگ آنها صاف و براق خاکستری-قهوه‌ای است که از کرم خاکی معمولی قهوه‌ای-قرمز کم‌رنگ‌تر است. نوار روشنی که بدن آنها را احاطه کرده است، به رنگ سفید مایل به خاکستری ابری است و معمولاً کمی کوچکتر از کرم شبنم (کرم خاکی معمولی) هستند.
اما ساده‌ترین راه برای شناسایی کرم جهنده، ظاهرش نه، بلکه رفتارش است. وقتی این کرم را لمس می‌کنید، دور خودش می‌پیچد و می‌چرخد. آنها حتی می‌توانند از یک ظرف کم‌عمق به بیرون بجهند؛ همان‌طور که از نامشان توقع می‌رود و به‌ندرت تنها هستند. اگر یک کرم جهنده را جایی دیدید، بدانید که دوستاندزیادی در آن نزدیکی دارد.
تقریباً همه کرم‌های خاکی در انتاریو از یک گونه مهاجم هستند؛ از جمله کرم شبنم معمولی یا شب‌گرد که مورد علاقه ماهیگیران، باغبان‌ها و پرندگان اولیه است. از 20 گونه کرم خاکی انتاریو، تنها دو گونه بومی هستند و به‌ندرت دیده می‌شوند.
گرچه کرم شبنم، بومی آمریکای شمالی نیست، اما با درهم‌ریختن خاک در بستر برگ، هوادهی به خاک و پخش مواد مغذی به ریشه گیاهان، خدمات ارزشمندی را انجام می‌دهد. کرم‌های جهنده مانند کرم‌های شبنمی هستند که یک قهوه اسپرسو دوبل نوش جان کرده باشند. آنها می‌توانند سریعتر مواد مغذی گیاهان را جذب کرده و در لایه‌های ارگانیک غنی زیر بستر برگ بچرخند. کرم‌های جهنده خاک را به گلوله‌های ریزی مانند تفاله قهوه تبدیل کنند که به‌راحتی شسته شوند و تحلیل بروند. این کرم‌ها سریعتر از کرم شبنم تولید‌مثل می‌کنند. آنها در طی 60 روز به بلوغ رسیده و قادرند در یک سال دو نسل از خود تولید کنند. کرم‌های جهنده پارتنوژنتیک هستند؛ به این معنی که هر کرم جهنده می‌تواند خود را بارور کند. آنها تخم‌های ریزی به اندازه دانه خردل می‌گذارند که در برابر خشکسالی و سرما نفوذناپذیرند.
حضور این کرم‌ها می‌تواند لایه‌های زیرین جنگل را تغییر دهد، گل‌های وحشی بومی مانند تریلیوم (trilliums) و گل بن‌سرخ (bloodroot) را از بین ببرد و به پرندگانی که روی زمین لانه می‌سازند، آسیب رساند.
این کرم‌ها لایه بستر برگ را در جنگل‌های برگ‌ریز تخریب می‌کنند؛ به‌این‌گونه که لایه ارگانیک غنی و زیبایی که درست زیر بستر برگ پنهان شده است – کمپوست طبیعت – را می‌گیرند و آن را به لایه‌های خاک منتقل می کنند و مواد معدنی موجود در لایه‌های عمیق‌تر را می گیرند و بالا می‌آورند و در نتیجه کل مشخصات خاک را تغییر می‌دهند. این موضوع شاید برای اکثر مردم چندان مهم نیست، اما از نظر زیست محیطی بسیار اهمیت دارد، زیرا این لایه از جنگل‌ها در برابر خشکسالی محافظت می‌کند.
کرم خاکی جهنده یک گونه غیربومی است که هیچ گونه مشابه آن وجود ندارد که بتواند چنین کاری را با جنگل انجام دهد.
هنوز کاملاً مشخص نیست که این کرم چگونه حوزه زیستی خود را گسترش می‌دهد. یک عامل می‌تواند کرم‌های طعمه‌ای باشد که ماهیگیران در محیط رها می‌کنند، اما تأثیر این موضوع کمتر از پخش‌شدن تصادفی آنها در طبیعت اهمیت دارد.
منشاء بزرگ‌تر گسترش آنها، احتمالاً لایه‌ای از خاک سطحی است که از حیاط یک خانه ببرداشته شده و به جای دیگری مثلا بوته‌زارها منتقل می‌شود. فروش گیاهان در گلخانه‌های محلی نیز یکی دیگر از دلایل است؛ زیرا کرم‌ها در ریشه این گیاهان در کمین نشسته‌اند.
فروش این گلها و گیاهان در گلخانه‌های محلی بسیار خوب است؛ اما باید کمی با دقت بیشتر انجام شود. ما نمی‌گوییم که خریدوفروش گل و گیاه را باید ممنوع کرد؛ بلکه فقط باید حواس‌مان باشد که قبل از فروش یا قبل از کاشت، خاک آن را به‌خوبی وارسی کنیم.
وقتی که کرم‌های جهنده در خاک باغچه و گلدان ما مستقر شوند، دیگر خلاص‌شدن از شر آنها تقریباً غیرممکن است؛ زیرا آنها هیچ شکارچی طبیعی ندارند و نقب‌زدن در خاک در طول زمستان، آنها را از شر سرما در امان نگه می دارد.
خبرهای صبحگاهی
تحریریه «مداد»
