پوریا ناظمی
تور سال 2022 نمایش موزیکال شنیون در کانادا آغاز شده است و طی هفتههای آینده در شهرهای مختلف این کشور بر روی صحنه خواهد رفت. این نوشته مروری کوتاه برای اجرای امسال این گروه در اتاوا است.
نمایش شنیون با شعار «چین پیش از کمونیسم» شاید مهمترین برنامه هنری چینیهای خارج از چین باشد.
کشور چین باسابقه فرهنگی و هنری و تمدنی عظیم خود، گنجینهای کمنظیر از هنرهای نمایشی را در طول قرنها توسعه داده است. نمایشهای عظیم و خیرهکننده همراه با موسیقی مسحورکننده و حرکتهای نمایشی که گاه به نظر میرسد قوانین فیزیک را به چالش میکشد، همراه با نمایشی از رنگ و نور یکی از صورتهای شناختهشده فرهنگ چینی است.
بااینوجود سرکار آمدن دولتی ایدئولوژیک در چین باعث شد بخشی از این میراث بهخصوص در دوران اولیه دوران مائو در چین زیر پرده فراموشی پنهان شود.
وضعیت امروز چین با دوران آغاز مائو تفاوت زیادی کرده است و بسیاری از بخشهای هنری و فرهنگی انکار شده حداقل در قالب آثار نمایشی و جذبکننده توریسم مورد قبول قرار گرفتهاند.
بااینوجود حکومتی سختگیر که بر مبنای مهندسی اجتماعی و نظارت کامل بر جمعیتی عظیم بنا شده است، هیچگاه نمیتواند رابطه مستحکمی با آزادی بیان داشته باشد و مرز آزادی در آن تا جایی ادامه مییابد که به بنیانهای ساختار رایج ضربه نزند.
در کشوری با تنوع فرهنگی و اجتماعی و نژادی وسیعی چون چین این موضوع به معنی ساکت کردن صداهای بسیاری خواهد بود. در سالهای اخیر نمونه بارز این سیاست را در واکنش چین به مسلمانان ایغور دیدهایم. اما این داستان تاریخی طولانی دارد.
شن یون، نمایشی است که از سوی گروهی از هنرمندان چینیتبار خارج از چین بنیان گذاشتهشده است. این نمایش البته تنها یک نمایش سالانه نیست بلکه نهاد و ساختاری هنری سیاسی است که سعی دارد با استفاده از ابزار هنر با روایت رایج دولت چین به مبارزه بپردازد. موسسه هنری شن یون در نیویورک قرار دارد و علاوه بر طراحی و اجرای نمایشهای سالانه خود، دربردارنده آکادمی هنرهای سنتی چین و نهادهای متنوع دیگری نیز میشود.
نمایش شن یون، جشنواره و گلچینی از هنرهای چین است. نمایش ادعا دارد که در این نمایش شما با تصویری از چین پیش از کمونیسم مواجه میشوید که دولت چین اجازه دیدن آن را به شما نمیدهد.
این موضوع درباره برخی از قطعات نمایشی اجرا شده درست است اما باید در نظر داشت که وقتی کار به رقصها و موسیقی سنتی چین میآید باوجودی که اجرای شن یون اجرایی خیرهکننده و نفسگیر است اما شما میتوانید روایتهای درخشانتری را در آثاری که در چین تولید میشود مشاهده کنید.
نمایش شنیون به شکل اپیزودیک و در کنار هم قرار دادن داستانهای متفاوتی طراحیشده است. در ابتدای هر بخش مجریان برنامه توضیحی درباره هر قطعه میدهند. برخی از این قطعات داستانهای باستانی را پوشش میدهند و برخی دیگر روایتهای دراماتیک مدرنی از چین معاصر را تعریف میکنند.
اگرچه موسیقی و رقص و جشنوارهای از لباس و رنگ و نور در این نمایش خیرهکننده است اما همزمان باید توجه داشت که کلیت این نمایش فراتر از درخشش هنری خود بیانیهای سیاسی هم هست.
روایت چین پیش از کمونیسم، در این نمایش عمدتاً بر مبنای تنها یکی از آیینهای مخالف کمونیسم بناشده است و در مواردی بهخصوص در دو قطعه آوازی نمایش بیشتر به بیانیهای تبلیغاتی برای آیین Falun Gong است. نکته طعنهآمیز این است که Falun Gong آیینی قدیمی در چین نیست و تنها در نیمه دهه 1990 میلادی تأسیسشده است. پیروان این آیین به ترکیبی از روشهای تمرکز قدیمی و جدید اعتقاد دارند. نکته جالب دیگر این است که در آغاز دهه 1990 این آیین نوپا از حمایت حزب کمونیسم برخوردار بود اما از نیمه دهه 1990 به دلیل رشد سریع پیروانش و بروز جهتگیریهای سیاسی در آن دولت آن را ممنوع کرد.
در یکی از قطعات آوازی این نمایش – که تسلط و قدرت صدای خواننده و زیبایی نوازندگی در آن شگفتانگیز است – متن شعر به بیان بیپردهای از باورهای این طریقت میپردازد و با محکوم کردن تکامل و بیخدایی آن را راهی بهسوی ظهور جهنم میداند.
این سایه سیاسی شاید کمی بر ماهیت زیبای نمایش اثر بگذارد و ذهن را از زیبایی بخش هنری آن دور کند اما درنهایت این یک روایت از دنیای متنوع چینیتبارهای سراسر جهان است.
در سالی که دولت چین به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی و همچنین منشأ گرفتن همهگیری کرونا از این کشور در معرض انتقادهای سخت قرار دارد، تبلیغات وسیع نمایش که آن را روایتی از چین سانسور شده مینامد قطعاً اثرگذار است.
برای تماشای این نمایش و اطلاع از زمانهای نمایش آن در شهرهای نزدیک خود میتوانید به وب سایت این پروژه مراجعه کنید.
خبرهای صبحگاهی
