دیدگاه: آیا ما هم نژادپرستیم؟

چند روزگذشته تصاویری از برخورد یک شهروند کانادایی ایرانی الاصل با یکی از کارمندان قهوه‌فروشی‌های تیم هورتونز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بازتاب زیادی به وجود آورد. شبکه OMNI این داستان را پوشش داد و خانم کانادایی-ایرانی که در این فیلم از جملات تحقیرکننده علیه کارگران فیلیپینی تیم‌هورتونز استفاده می‌کند، بعداً مجبور به عذرخواهی شد.

به طور خلاصه ماجرا این بود که وقتی این خانم از برخورد فروشنده ناراحت شده بود به وی می‌گوید تو فیلیپینی هستی و فقط باید خانه‌های مردم را تمیز کنی و اینجا در قهوه‌فروشی چه می‌کنی؟

This video of a customer at a Tim Hortons drive thru in Markham making racist comments at Filipino staff, has gone viral. “Just clean the house, change the sheets. Why are you working at Tim Hortons?” pic.twitter.com/iReAIXvHEw

— OMNI Television (@OMNITelevision) October 15, 2021

در پاسخی که این فرد منتشر کرده، اشاره نموده که به هیچ وجه نژادپرست نیست و حتی قصد دارد از خدمه فیلیپینی برای تمیز کردن خانه‌اش استفاده می‌کند و اسپانسر یک خانم فیلیپینی شده تا به عنوان خدمتکار خانه او به کانادا بیاید و در خانه او زندگی کند.

بحث‌های بسیاری در حاشیه این موضوع که تنها یکی از موارد این چنینی است درگرفته است که آیا واقعا ما ایرانی‌های مقیم کانادا، نژاد‌پرست هستیم؟

ما که کلی دوست و آشنای غیر ایرانی داریم چطور می‌توانیم نژادپرست باشیم؟ ما که حتی گاهی در آن سوی طیف قرار داریم و بسیاری از روابط درون اجتماع ایرانیان را حذف کرده‌ایم چطور می‌توانیم نژادپرست باشیم؟

شاید بخش بزرگی از این ایهام بر سر ترجمه کلمه نژادپرستی باشد. این کلمه این بار را به همراه دارد که منظور ما رفتاری است که حاکی از برتری نژادی ما باشد. اینکه برای مثال همه ایرانی‌ها چنین و چنان هستند. اما معنی رایج این کلمه شاید بیشتر به رفتارهای نژاد محور یا تبعیض‌های نژادی نزدیک باشد.

شما ممکن است نسبت به نژاد خودتان – حالا به هر معنی که می‌خواهید آن را تعبیر کنید – هیچ احساس برتری نداشته باشید اما در مواجهه با گروهی دیگر از مردم آن‌ها را به جای معیارهای فردی و اجتماعی رایج بر اساس ویژگی‌های نژادی تعریف می‌کنید.

وقتی این خانم، به دلیل اینکه فروشنده قهوه که با او اختلاف پیدا کرده است ظاهری فیلیپینی دارد، به او می‌گوید تو باید فقط خانه تمیز کنی چون فیلیپینی‌ها فقط برای این کار مناسب هستند، یعنی او دارد مردمی با ظاهر مشابه را در یک ظرف قرار می‌دهد و آنها را در یک طبقه قرار می دهد و بر اساس این تشابه خاستگاه، آن‌ها را تنها برای یک کار مناسب می‌بیند یا برای کارهای دیگر مناسب نمی‌داند.

این تعریف دقیق رفتار نژادزده است.

از آن بدتر این که به نظر می‌رسد نسبت به این موضوع جهل بزرگی وجود دارد. وقتی ایشان در پاسخش می‌گوید من نژادپرست نیستم وگرنه برای تمیز کردن خانه‌ام از خدمتکار فیلیپینی استفاده نمی‌کردم، یعنی کوچکترین درکی از این ندارد که همین توجیه، اتفاقا تاکید نگاه نژادی او است. او از شخص فیلیپینی برای همان کاری که فکر می‌کند این گروه از مردم برای آن مناسب هستند، استفاده می‌کند.

به اطراف خود با دقت بیشتری نگاه کنید. کلمه نژادپرستی را حذف و قضاوت بر اساس نژاد را جایگزین آن کنید تا ببینید چقدر از رفتارهای ما در این طبقه قرار می‌گیرد.

چند بار کسانی را دیده‌اید که درباره بخشی از یک جامعه (سیاه‌پوستان، بومیان، هندی‌ها، اعراب یا یهودی‌ها، سیک‌ها، مسلمانان، زرتشتی‌ها و …) به عنوان یک کلیت یکدست حرف می‌زنند و شغل، وضعیت اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی خاصی را به همه آن‌ها نسبت می‌دهند؟

در همین ماه‌های گذشته چقدر در حلقه‌های نزدیک به خود شاهد دشنام‌هایی بودید که به طور جمعی به چینی‌ها نسبت داده می‌شد چون بر اساس تصوری غلط، چین مسئول همه‌گیری در جهان است؟

آیا این‌ها مواردی هستند که در زیر چتر نژادزدگی قرار می‌گیرند؟ بدون هیچ شکی جواب مثبت است.

آیا ما ایرانیان که خود در موارد زیادی قربانی نگاهی این چنینی بوده‌ایم ممکن است چنین رفتاری را داشته باشیم؟ صد در صد

به دلایل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی همه ما پیش‌فرض‌هایی داریم که گاهی به صورت ناخودآگاه در آمده و متوجه مسموم بودن آن‌ها نیستیم.

راه حل چیست؟ اینکه ما کمی هشیارتر نسبت به رفتار خود و دیگران نگاه کنیم. در مواردی به جای نظر دادن یا تایید بی فکر، کمی تامل کنیم. ببینیم آیا با حرف و رفتاری در حال عمومیت دادن یک رفتار به یک گروه نژادی، مذهبی یا هر چیز دیگر هستیم؟

باید به یاد داشته باشیم که ما در جامعه‌ای فعال و دارای تحولات سریع زندگی می‌کنیم. رفتار و حضور اجتماعی ما مانند هر مهارت دیگری امری نیست که یک بار آن را یاد گرفته باشیم و در ذهن ماندگار شده باشد. ما هر روز باید نگاهی دوباره به رفتارهای خودمان بیندازیم و آنها را بسنجیم. گوش کنیم و یاد بگیریم و بهتر شویم.