پوریا ناظمی
داستان پسر سرشناس کانادایی. از مونترال تا مرزهای فضا و فراسوی آن
فردا اگر شرایط جوی همراهی کند، ویلیام شتنر، بازیگر نود ساله مونترالی با فضاپیمای بلو اوریجن، به سفری زیر مداری خواهد رفت.
این دومین سفر سرنشین دار شرکت فضایی جف بیزوس، به نام بلو اوریجن است.
ویلیام شتنر که با سفر خود به یکی از سالخورده‌ترین افرادی بدل خواهد شد که از مرز فضا عبور کرده است اما تنها یکی از ستاره ها و ثروتمندان عادی نیست که به این سفر می‌رود. او الهام بخش بسیاری از کسانی بود که قدم به عرصه فضا و اکتشافات فضایی گذاشتند.
او در نقش کاپیتان جیمز کرک، کاپیتان سفینه اینترپرایز در مجموعه تلویزیونی پیشتازان فضا، یکی از شناخته شده ترین چهره های مورد علاقه دوست داران فضا است.
حالا کاپیتان کرک در دنیای واقعی عازم فضا می‌شود. بسیاری از مهندسانی که در پروژه بلو اوریجن طراحی سفینه را برعهده داشته اند در واقع به دلیل تماشای پیشتازان فضا و ماجراجویی های کاپیتان کرک و آقای اسپایک عاشف و مشتاق فضا شدند و مسیر زندگی خود را به این سو تغییر دادند.
ویلیام شتنر در سال 1931 در شهر مونترال و محله نوتر دام گریس و در خانواده‌ای یهودی به دنیا آمد. پدر و مادر او تولیدی لباس داشتند. او دوران مدرسه خود را در دو مدرسه ویلینگدون و وست هیل های در مونترال گذراند و در همان زمان از مدرسه نمایش کودکان مونترال فارغ التحصیل شد. او سپس در دانشگاه مک‌گیل به تحصیل اقتصاد پرداخت و در سال 1952 از آن فارغ التحصیل شد.
البته سال های بعد دانشگاه مک‌گیل دکترای افتخاری خود را به این شاگرد سابق خود اهدا کرد.
شتنر پس از فارغ التحصیلی از مک‌گیل مدیریت تجاری تئاتر مانتین پلی‌هاوس در مونترال را بر عهدهخ گرفت و سپس بیه اتاوا رفت و در آنجا به تحصیل تخصصی در زمینه نمایش شکسپیر پرداخت. پس از ایفای چندین نقش در کانادا و ایالات متحده در سال 1966 در نقش کاپیتان کرک در پیشتازان فضا به ایفای نقش پرداخت که به یکی از ماندگارترین نقش‌های تاریخ تلوزیون بدل شد.
او که مقام عضویت در محفل عالی کانادا را دارد، حالا قرار است بر فراز موشک بلو اوریجن به مرزهای فضا برود. او برای دقایقی بی وزنی را تجربه خواهد کرد و به نمایی بی نظیر از زمینی خواهد نگاه خواهد کرد که نقش آفرینی او باعث شد بسیاری از مردم آن سودای فضا را در دل بپرورانند.
شما می توانید این پرتاب را به طور مستقیم از یوتیوب تماشا کنید.
اما پیشتازان فضا چه بود و چرا به چنین جایگاهی دست یافت؟
انوشه انصاری نخستین ایرانی که قدم به فضا گذاشت و به نخستین بانوی فضاگرد (گردشگر فضایی) جهان بدل شد، مدت‌های طولانی رویای سفر به فضا را در سر داشت. او تمام سال‌هایی که بر فعالیت‌های تجاری و کارآفرینی خود تمرکز کرده بود، هیچ گاه این رویا را فراموش نکرد و تا زمانی که فرصت مناسب برای تحقق آن فراهم آمد، صبر کرد. او در کتاب خاطراتش درباره شکل گرفتن این ریشه اشاره می‌کند که چگونه یکی از عواملی که مرزهای تخیل او را توسعه داد و باعث شد به فضا بیاندیشد، نشستن پای تلویزیون و تماشای سریال پیشتازان فضا (Star Trek) بود که در آن سال‌ها از تلویزیون پخش می‌شد.
انوشه انصاری (تصویر مجاور) تنها کسی نیست که از این مجموعه الهام گرفته است. در خانواده ما (نگارنده) آقای اسپاک با بازی لئونارد نموی شخصیت محبوبی به شمار می‌رفت که وقتی حتی اسمش را به یاد نمی‌آوردند از او به «گوش درازه پیشتازان فضا» نام می‌بردند. در طول این چند سال و در خلال مصاحبه‌هایی که با افراد مختلف داشتم، بارها از آنها درباره انگیزه ورود آنها به دنیای علم – به‌خصوص ستاره‌شناسی و فضا – پرسیده‌ام و در اکثر موارد و به‌خصوص بین نسل قبل عمدتا یک نام را در جواب می‌شنیدم: «پیشتازان فضا». (در بین نسل تازه‌تر بیش‌ترین پاسخ به جنگ ستارگان باز می‌گشت). حتی زمانی که ناسا نخستین نمونه از شاتل فضایی خود را آماده کرده بود، قرار بود آن را کانستیتویشن (به معنی قانون اساسی) نام‌گذاری کند، اما با درخواست‌ها و کارزاری که هوادارن این مجموعه به راه انداختند، سرانجام نام آن تغییر کرد و به اینترپرایز (که سفینه اصلی مجموعه پیشتازان فضا در مجموعه اصلی بود) تغییر نام داد.
اگر از همه جزییات فنی، آینده‌نگری‌های دقیق، پیش‌بینی ابزارها و فناوری‌هایی که امروز برای ما در دسترسند و همه جنبه‌های مختلف آن بگذریم، همین واقعیت که تعداد بسیار زیادی از متخصصان معاصر ما با الهام از این مجموعه راه خود را به دنیای علم باز کرده‌اند و تحت تاثیر آن اینک به بخشی از بدنه علم تبدیل شده‌اند، کافی است که آن را در رده یکی از موفق‌ترین مجموعه روایت‌های تصویری علمیتخیلی قرار دهیم. این مجموعه در بسیاری از کشورها به یک خرده فرهنگ تبدیل شده و هواداران شورمندی دارد که به تِـرَکی‌ها معروف‌اند).
پیشتازان فضا در واقع مجموعه‌ای عظیم است. اگر از داستان‌های مصور و کتاب‌ها بگذریم، نخستین مجموعه پیشتازان فضا در سال‌های ۱۹۶۶/۱۳۴۵ تا ۱۹۶۹/۱۳۴۸ از تلویزیون پخش شد. پخش این سریال پیش از آن بود که انسان به ماه سفر کند و در دورانی اتفاق می‌افتاد که شور و شوق رقابت‌های فضایی و مرزهای جدیدی که در پیش روی انسان قرار داشت (و دارد) به بخشی از زندگی روزمره مردم بدل شده بود. در پی موفقیت این مجموعه در سال‌های ۱۹۷۳/۱۳۵۲ و ۱۹۷۴/۱۳۵۳ مجموعه انیمیشن پیشتازان فضا پخش شد و در سال‌های ۱۹۸۷/۱۳۶۶ تا ۱۹۹۴/۱۳۷۳ مجموعه پیشتازان فضا با نام پیشتازان فضا نسل بعدی و در سال‌های ۱۹۹۳/۱۳۷۲ تا ۱۹۹۹/۱۳۷۸ مجموعه ژرفای فضا ۹ (DS9)، از سال ۱۹۹۵/۱۳۷۴ تا ۲۰۰۱/۱۳۸۰ سریال پیشتازان فضا: ویجر و در سال‌های ۲۰۰۱/۱۳۸۰ تا ۲۰۰۵/۱۳۸۴ سریال پیشتازان فضا: اینترپرایز پخش شدند.
در این مدت و تا کنون ۱۲ فیلم سینمایی از این مجموعه ساخته شده که آخرین فیلم اکران شده در سال ۲۰۰۹/۱۳۸۸ با کارگردانی جی.جی.آبرامز به روی پرده‌ها آمد و فیلم بعدی تا چند هفته دیگر به نام پیشتازان فضا: به درون تاریکی بازهم با کارگردانی آبرامز به روی پرده می‌آید. فیلم‌های سینمایی پیشتازان فضا تا پیش از فیلم سال ۲۰۰۹ چندان موفق نبودند. در این سال آبرامز روند داستان را تغییر داد و داستانی امروزی و مهیج بر مبنای پیشتازان فضا ساخت که نسل جدیدی از علاقمندان را به دنیای پیشتازان فضا معرفی کرد و البته موفقیت این بازسازی به حدی بود که او به عنوان کارگردان قسمت جدید مجموعه جنگ ستارگان نیز انتخاب شد.
آینده‌نگری‌های متعدد
در مجموعه پیشتازان فضا انبوهی از فناوری‌های آینده‌نگرانه در زمینه پیشرانه‌ها، ارتباطات، پزشکی، سلاح و طرح‌های دفاعی، استفاده از ساختارهای فضازمانی برای سفر میان‌ستاره‌ای و … استفاده شده است. شاید یکی از چشم‌گیرترین آنها سیستم نقل‌وانتقال افراد بین سفینه‌های مختلف و سفینه و سطح سیاره‌ها باشد. سیستمی که بر مبنای تله‌پورتیشن یا انتقال مواد در فواصل دوردست عمل می‌کند. این ایده اگرچه به شدت دور از ذهن می‌آید، اما دانشمندان آن را از حاشیه علم به درون قلمرو آن وارد کرده‌اند و اکنون شاهد موفقیت‌های نظری و آزمایشگاهی – در مقایس‌های بسیار کوچک و بنیادی – در این باره هستیم.
اگرچه در این فضا امکان پرداختن به همه این فناور‌ی‌ها و بررسی آنها وجود ندارد بد نیست به چند نمونه که در هنگام ساخت داستان، مربوط به قلمرو علمیتخیلی بود و اینک وارد قلمرو فناوری‌های موجود شده‌اند، اشاره‌ای کنیم.
- زمانی که خدمه سفینه اینترپرایز برروی سیاره‌ای فرود می‌آمدند، هرجای این سیاره که بودند می‌توانستند ابزار مستطیل شکل کوچکی را از جیب خود خارج کرده و بخش تاشده آن را باز کنند و همانند یک گوشی مقابل گوش و دهان خود قرار داده و بلافاصله با همدیگر صحبت کنند. این فناوری عجیب و غریب در آن زمان چیزی جز تخیل‌پردازی جسورانه نبود، اما امروز اکثر شما چنین ابزاری را در جیب خود حمل می‌کنید. این مجموعه یکی از نخستین مجموعه‌هایی بود که سال‌ها پیش از آنکه امکانات فنی ظهور تلفن‌های همراه به وجود آید، ایده استفاده از آن را همگانی کرد.
- خدمه اینترپرایز در ماجراجویی‌های طولانی خود دچار بیماری می‌شدند. ابزاری که در این مجموعه برای تشخیص بیماری به کار می‌رفت شکل اولیه و ایده نخستینی از ابزارهایی بود که امروزه از آنها برای درمان‌های عمومی‌استفاده می‌کنیم. در این مجموعه پزشک سفینه با حرکت دادن ابزاری روی بدن به بررسی ساختار داخلی آن می‌پرداخت و علایم و نشانه‌های بیماری را مشخص می‌کرد. این کاری است که امروزه با کمک ابزارهایی نظیر اسکن‌های مختف و به ویژه ام.آر.آی انجام می‌دهیم. اگرچه این ابزارها از نظر اندازه بسیار بزرگ‌تر از ابزارهای نشان داده شده در این مجموعه هستند، ناسا برای فضانوردان خود نوع مینیاتوری از این ابزارهای تشخیص علمی را ساخته که بخش عمده‌ای از همان وظیفه را انجام می‌دهد. یکی دیگر از ابزارهای پزشکی خدمه اینترپرایز ابزار جراحی بود که با کمک امواج صوتی متمرکزشده بافت‌های آسیب‌دیده را هدف قرار می‌داد. امروز فناوری استفاده از جراحی‌های کمتر تهاجمی و استفاده از روش‌های مشابه به طور فزاینده‌ای در حال توسعه است.
- پپیشتازان فضا و سریال اولیه آن با جمله معروف کاپیتان کرک آغاز می‌شد که هدف از ماموریت اینترپرایز را کاوش در سرحدات فضا برای پیدا کردن گونه‌های زنده و تمدن‌ها مختلف و ایجاد ارتباط با آنها بیان می‌کرد. همانطور که روی زمین تمدن بشر به یک زبان صحبت نمی‌کند، در میان تمدن‌های پراکنده نیز زبان‌های متنوعی وجود دارد که یادگیری همه آنها برای یک نفر شاید هیچ‌گاه مقدور نباشد. به همین دلیل یکی از نیاز‌های اصلی خدمه اینترپرایز به همراه داشتن ابزاری بود که بتواند ترجمه‌ای جهانی را انجام دهد. شما این روزها از طریق ابزاری مانند مترجم‌های آنلاین (مثل گوگل‌ترانسلیت) می‌توانید نمایی از این ابزار را درک کنید. اما در حال حاضر برنامه‌های کابردی (اپ) متعددی با هدف درک جملات گفته شده در یک زبان و ترجمه آن به زبان مقصد به وجود آمده و در حال توسعه‌اند. این ابزار امروز در آستانه ورود به دنیای واقعی است. اگر به خاطر داشنه باشید زمانی که ژاپن پیشنهاد میزبانی جام جهانی در سال ۲۰۲۲/۱۴۰۱ را داد (که در نهایت میزبانی آن به قطر واگذار شد) بخشی از پیشنهاد میزبانی آنها شامل تولید و توزیع ابزاری شبیه به یک هدفون کوچک بود که می‌توانست به طور مستقیم صحبت‌های هر زبانی را به زبان شنونده تبدیل کند و برعکس. نمونه این ابزار برای اولین بار در پیشتازان فضا نمایش داده شده و به نظر می‌رسد مدت زمانی نه چندان دور از اکنون آن را به عنوان بخشی از ابزارهای رایج همراهمان ببینیم.
- یکی دیگر از ابزارهای جذاب این مجموعه دستگاه شناسایی مواد معدنی بود که آقای اسپاک (افسر علمی سفینه) در بازدید خود از مناطق ناشناخته با خود همراه داشت. وی با کمک این ابزار به بررسی فوری ماهیت تشکیل‌دهنده سنگ‌ها و مواد تشکیل دهنده آنها می‌پرداخت. اکنون نمونه چنین حسگرهایی روی سفینه‌های فضایی ما نظیر مریخ‌نوردها قرار دارند و در حال کاوش واقعی سرحدات جدید بشر هستند.
- یکی دیگر از ابزارهای معرفی شده در این مجموعه حسگر تشخیص حیات است. حسگری که در واقع نشانه‌های اولیه و ساختارهای تشکیل دهنده حیات را شناسایی می‌کند و طبیعتا برای ماموریتی که به دنبال موجودات زنده و حیات تازه است ضروری است. این ابزار نیز امروزه به بخشی از بسته علمی‌کاوشگرهای روباتیک در آمده است.
لیزرهای کور کننده، پوشش آلومینیومی نامریی، سیستم موقعیت‌یاب جهانی، اعتبار و پول قابل خرج در فضا، ایده تله پورتیشن، موتورهای یونی و …. ایده‌های تندروانه آینده‌نگرانه‌ای بودند که امروز به واقعیت بدل شده‌اند و از همه مهم‌تر، این مجموعه نسلی از دانشمندان را وارد این حوزه کرد که در تحقق آن رویاها نقش داشته‌اند.
اگر فرصت و حوصله دارید، بد نیست این مجموعه را تماشا کنید؛ اما اگر می‌خواهید روایتی نو و هیجان‌انگیزتر و البته از نظر تصویری و جلوه‌های ویژه جذاب‌تر را ببینید با پیشتازان فضای آبرامز (۲۰۰۹) شروع کنید.
