نیروانا احسانی
طی روزهای گذشته و در پی بروز گنبد حرارتی یا گرمایی در غرب کانادا، شاهد رکوردشکنی بالاترین درجه ثبت‌شده دمای هوا و برجای گذاشتن صدها مورد مرگ ناگهانی بودیم. در حقیقت این موج گرما حدود ۳۸ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد بود که در بسیاری از مناطق جهان، دمایی طبیعی محسوب می‌شود پس چرا در کانادا این موج گرما موجب افزایش چشمگیر مرگ‌ومیر شد؟
راشل وایت، دانشمند علوم جوی از گروه علوم زمین، اقیانوس و جو دانشگاه بریتیش کلمبیا در این رابطه توضیح می‌دهد که دمای «حباب مرطوب» اندازه‌گیری نظری دما است که دما و رطوبت را در یک مقدار ترکیب می‌کند. در توضیح این پدیده می‌توان گفت که دمای حباب مرطوب در اتاقی بسته و عایق، دمای نهایی هوای این اتاق پس از تبخیر آب تا حدی است که رطوبت هوا به اشباع برسد.
در اینجا سؤالی که مطرح می‌شود این است که مسئله دمای حباب مرطوب چه ارتباطی با بقای انسان و قدرت تحمل گرما دارد؟
به‌طورکلی می‌توان گفت درجه حرارت حباب مرطوب، استعاره‌ای از عرق انسان است. درواقع عرق مکانیسم خنک‌کنندگی بدن به‌حساب‌آمده که در پی گرم شدن محیط، پوست را خنک کرده و باعث تسکین بدن فرد می‌شود. در این میان اما برای اینکه عرق، پوست فرد را خنک کند، به فرآیند تبخیر متکی است تا گرما از بدن دور شود.
در اینجاست که باید گفت در دمای تئوری حباب مرطوب، تبخیر و خنک‌سازی دیگر نمی‌تواند صورت گیرد زیرا جو کاملاً با بخارآب اشباع‌شده است و هنگامی‌که دمای حباب مرطوب به ۳۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، از آستانه‌ای عبور می‌کند که در آن انسان دیگر نمی‌تواند گرمای داخلی بدنش را ازدست‌داده و خود را خنک کند.
وایت در این رابطه می‌گوید: «تقریباً به‌ندرت منطقه‌ای را می‌توان یافت که دارای ۱۰۰ درصد رطوبت نسبی باشد.»
البته تحقیقاتی که تاکنون انجام‌شده نشان می‌دهد حتی دمای حباب مرطوب کمتر از ۳۵ درجه سانتی‌گراد نیز می‌تواند برای انسان کشنده باشد. این مورد در سال ۲۰۱۰ رخ داد، زمانی که روسیه موج گرمای کشنده‌ای را تجربه کرد که در آن دمای حباب مرطوب از ۲۸ درجه سانتی‌گراد عبور نکرد.
به عقیده وایت موج گرمای بسیار مرطوب خیلی خطرناک‌تر از یک موج گرمای خشک است. تحت موج گرمای بی‌سابقه این هفته، شهرهایی مانند ونکوور دچار این دمای حباب مرطوب شده و رطوبت زیادی را تجربه کردند.
وایت در این رابطه گفت: «این امواج گرمایی بسیار مرطوب هستند که دمای حباب مرطوب بیشتری دارند. دمای حباب مرطوب به‌احتمال‌زیاد در مناطقی که مقادیر زیادی آب گرم و تبخیر می‌شود مانند مناطق مجاور دریاچه‌های بزرگ اتفاق می‌افتد اما همان‌طور که تغییرات آب‌وهوایی باعث افزایش دمای کره زمین شده، کارشناسان اقلیم‌ها و تغییرات آب‌وهوایی از مدل‌هایی برای تعیین نقاط گرم در آینده برای دمای حباب مرطوب استفاده می‌کنند.
مدل‌سازی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که اگر جامعه جهانی، تلاشی جمعی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام ندهد، درجه حرارت حباب مرطوب در مناطقی از آسیای جنوبی و خاورمیانه می‌تواند به‌طور منظم بیش از ۳۵ درجه سانتی‌گراد باشد.
» همچنین بخوانید تمهیداتی که باید در موج گرمای شدید به کار گرفت
هند العبادله، دانشجوی رشته شیمی جوی و تغییرات آب‌وهوایی در دانشگاه ویلفرد لوریر در واترلوی انتاریو در این رابطه گفت: «کارشناسان و دانشمندان تغییرات آب‌وهوایی برای دهه‌ها پیش‌بینی کرده‌اند که با حفظ شرایط معمول، فرکانس و شدت امواج گرما در سطح جهانی افزایش پیدا می‌کند.
وی دمای حباب مرطوب را شبیه humidex توصیف می‌کند که پیش‌بینی کنندگان هوا برای توصیف احساس گرما در یک روز مرطوب از آن استفاده می‌کنند. در مناطق بسیار مرطوب جهان، به‌ویژه در مناطق ساحلی نزدیک به آب گرم، شواهدی از شرایطی وجود دارد که به حد نهایی تحمل انسان می‌رسد و در صورت افزایش بیشتر رطوبت، تحمل شرایط از حد توان انسان می‌گذرد.
نتایج یک مطالعه که در سال ۲۰۲۰ در مجله پیشرفت‌های علمی (Science Advances) منتشرشده، با بررسی داده‌های دمای جهانی ایستگاه‌های هواشناسی طی ۴۱ سال گذشته نشان داد که هم شدت و هم فرکانس گرمای شدید مرطوب در حال افزایش بوده و این موضوع به گفته نویسندگان این تحقیق، «یک چالش بزرگ اجتماعی» در دهه‌های آینده است. به گفته کارشناسان، کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای یکی از راه‌های کاهش احتمال بروز این دمای خطرناک است اما مورد دیگر اطمینان از وجود زیرساخت‌های مناسب برای اسکان افرادی است که توانایی خنک شدن را ندارند.
العبادله تأکید کرد که کنار آمدن با افزایش درجه حرارت حباب مرطوب به این معنی است که دولت‌ها باید افراد را برای ماندن در خانه و در فضاهای تحت کنترل آب‌وهوا تشویق کنند اما، وی خاطرنشان کرد، بهره‌برداری از چنین فضاهایی انرژی زیادی لازم خواهد داشت. بنابراین انتقال به منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر و کنار گذاشتن تدریجی سوخت‌های فسیلی فقط باعث کاهش انتشار کربن نمی‌شود بلکه به مردم کمک می‌کند تا در صورت بروز امواج گرما، زنده مانده و به زندگی خود ادامه دهند.
فرمهر امیردوست
