مریم ایرانی
در دوران دبستان دوستی ارمنی داشتم که نامش «ِاِدسا» بود. یک روز بعد از تعطیلات نوروزی که تازه مدرسه‌ها باز شده بود، برایم یک تخم‌مرغ رنگی و یک خرگوش شکلاتی بسیار کوچک هدیه آورد. خرگوش شکلاتی بسیار خوشمزه بود و دوست ارمنی با آب و تاب برایم تعریف کرد که در مراسم عید «پاک» توانسته بیشتر از دختر عمویش، تخم‌مرغ‌رنگی جمع کند. در آن زمان واژه «پاک» در ذهن من جشنی بسیار بزرگ پر از تمیزی و سفیدی را مجسم کرد که همه لباس‌های سفید می‌پوشند. بعدها فهمیدم که یکی از نام‌های این جشن «ایستر» است که در زبان آلمانی «سپیده دم» یا «فجر» معنی می‌دهد.
در باور مسیحیان عید پاک یا ایستر، روزی سفید و درخشان است و اگر کسی در این روز غسل تعمید می‌شد باید لباس‌های سپید می‌پوشید. اما واژه فرانسوی «پاک» بر خلاف اسمش هیچ ربطی به نظافت و پاکیزگی ندارد و برگرفته از یک لغت لاتین است که به معنای عید رستاخیز است. واژه لاتین “پاسخا” (Paskha) که ریشه «پاک» است از واژه عبریِ “پسَح”، مهمترین عید یهودیان می‌آید.
علت این است که مصلوب شدن عیسی مسیح در هفته‌ای اتفاق افتاد که یهودیان گوسفند پسح یا فصح را به یادبود خروج قوم یهود از اسارت مصر، قربانی می‌کردند. در واقع جشن مذهبی عید «پاک» به پاس بزرگداشت زنده شدن دوباره مسیح بعد از به صلیب کشیده شدن است.
در باور مسیحیان سه روز بعد از اینکه پیکر مصلوب مسیح به گور سپرده شد، او زنده شد و از گور برخاست و در روز یکشنبه در کلیسا جشنی برپا کرد. برای همین هم روز بزرگ رستاخیز مسیح یا عید «پاک» در فرهنگ کاتولیک و ارتودوکس جایگاه ویژه‌ای دارد.
تعیین زمان دقیق روز این جشن بر اساس تقویم‌های یهودیان به دلیل همزمانی این حادثه با عید بزرگ فصح بیشتر صورت می‌گیرد ولی باز هم با قطعیت کافی نمی‌توان گفت که این روز در هر سال چه روزی است.
به طورکلی اولین یکشنبه بعد از ۲۱ ماه مارس که ماه کامل باشد را به نام روز عید انتخاب می‌کنند که معمولا تا هفته سوم آوریل می‌تواند متغیر باشد. آداب و رسوم مربوط به این عید معمولا از هفته قبل از آن شروع می‌شود. طبق روایات، آخرین پنجشنبه قبل از عید، روز «شام آخر» است که مسیح در این روز به یارانش نان و شراب هدیه داد و از خیانت یکی از حواریون و دستگیری‌اش خبر داد. روز جمعه او را به صلیب کشیدند و به همین دلیل در این روز مسیحیان از خوردن گوشت اجتناب می‌کنند و با سبزیجات و میوه روزه می‌گیرند.
روز شنبه قبل عید، روز خانه‌تکانی و نظافت و درست‌کردن غذاهای روز عید است و روز یکشنبه همه اعضای خانواده با هم به کلیسا می‌روند و بعد از به جا آوردن مراسم عبادت برای صرف غذا به منزل برمی‌گردند که معمولا گوشت بره و مخلفات کنارش است.
خرگوش و تخم مرغ‌هایش
رد پای نوروز در فلسفه تخممرغهای رنگی عید پاک
همانطور که گفتم مزه خرگوش شکلاتی هدیه دوست ارمنی اینهمه سال زیر زبانم مانده است. اما شاید خیلی از ما ندانیم که چرا تخم‌مرغ رنگی در عید پاک نقش مهمی دارد و چرا خرگوش شکلاتی یکی از نمادهای این جشن است.
تخم مرغ در باور بیشتر ادیان نماد زایش و تولدی دوباره است. یک پرنده برای اینکه بتواند در این جهان موجودیت بگیرد باید از دیواره‌های سخت پوست تخمش رد شود. به همین دلیل پوست سخت تخم‌مرغ نمادی از دیوار قبری گرفته شده که مسیح آن را شکست و دوباره زنده شد. به همین دلیل هم در دوران قدیم بیشتر اوقات این تخم‌مرغ به رنگ قرمز تزیین می‌شد که نمادی از خون مسیح بود که در این روز بر زمین ریخته شد.
البته جالب است بدانید که سنت تخم‌مرغ رنگ کردن، هزاران سال پیش از مسیح در فرهنگ‌های بین‌النهرین و سومر و در بین ایرانیان باستان موجود بوده و عده زیادی از مورخین معتقدند بیشتر آداب و رسوم تخممرغهای رنگی جشن عید پاک از نوروز ایرانیان وارد فرهنگ مسیحیت شده است.
سنت شکار تخم‌مرغ در واقع نمادی است از روزی که زنان وکودکان به دنبال قبر مسیح می‌گشتند و ناگهان فهمیدند که قبر خالی است و مسیح زنده است. شادی این رستاخیز آنقدر برای مسیحیان مهم بود که تصمیم گرفتند تا به طور نمادین تخم‌مرغ های رنگی را در جاهای مختلف پنهان کنند تا وقتی کودکان آن‌ها را پیدا می‌کنند، این شادی را هم در قلب خود احساس کنند.
مراسم پیداکردن تخممرغهای بیشتر برای کودکان و نیز مسابقات آن همه ساله در سراسر جهان با موسیقی و پایکوبی و رقص انجام می‌شود و جالب است بدانید کاخ سفید در آمریکا یکی از بزرگترین بانیان این جشن برای کودکان آمریکایی است.
خرگوش شکلاتی
خرگوش در باور مسیحیت سنتی، نمادی از موجودی است که بدون از دست دادن بکارت، تولیدمثل می‌کرد و به همین دلیل با داستان تولد مسیح از مریم باکره ارتباط داشت. بعدها خرگوش هم مانند بابانوئل تبدیل به شخصیتی مهم در جشن‌های مذهبی شد که تخممرغهای رنگی را برای کودکان هدیه می‌‌‌آورد و به کودکانی که تخم مرغ‌های بیشتر جمع کنند، جایزه می‌دهد. شکلات خرگوشی هم یکی از این جایزه‌هاست.
