کاریبوها (Caribou) گونه ای از گوزن با اندازه متوسط عضو خانواده بزرگ گوزنها هستند که در حاشیه قطب شمال زندگی میکنند. بنابراین به غیر از روسیه و اسکاندیناوی، بخش بزرگی از این حیوانات زیبا ساکن کشور کانادا هستند.
گوزنهای کاریبو در برخی نقاط جهان به صورت گله داری نگهداری میشوند ولی کاریبوهای ساکن کانادا وحشی هستند و از سالیان دور منبع بسیار مهم خوراک و پوشاک برای بومیان مناطق قطبی بودهاند.
کاریبوها به خوبی برای زندگی در شرایط آب و هوایی سخت تکامل یافتهاند. بدن تنومند اما کوچکشان به خوبی گرما را در خود حفظ میکند. پاهای بلندشان به آنها کمک میکند که به خوبی در میان برفها بدوند. در کنار قوزک پایشان غدهای دارند که در هنگام تهدید بویی از آن متصاعد میشود تا دیگر کاریبوها را از موقعیت خطر با خبر کند. پشم متراکمشان بهترین عایق برای حفاظت از آنها در برابر سرماست. رنگ خزشان از قهوهای خاکستری تا سفید میتواند متغیر باشد ولی در ناحیه گردن و زیر گلو سفید رنگ است.
در میان خانواده گوزنها، کاریبوها تنها گونهای هستند که مادهها نیز همچون نرها شاخ دارند. شاخ کاریبوها پوشش پرز مانند ویژهای دارد. نرهای بالغ بعد از جفتگیری دیگر نیازی به عرض اندام ندارند و در ماه نوامبر یا دسامبر شاخهایشان را از دست میدهند. شاخ مادهها و گوزنهای نابالغ کوتاهتر است ولی مدت بیشتری روی سرشان میماند. آنها شاخهایشان را برای حفاظت از بچهها و منابع غذایی برای زمان طولانیتری نیاز دارند. در آغاز بهار دوباره شاخ از دست رفته کاریبو ها روی سرشان سبز میشود و تکمیل شاخ تا ماه اوت (آگوست) به طول میانجامد.
سُمهای کاریبو نیز شکل ویژهای دارند که به آنها برای حفظ بقا کمک شایانی میکنند. با شروع زمستان سُمهای این گوزن شروع به رشد میکند و به او امکان میدهد که راحت تر بر روی برف راه برود. بعد از اتمام فصل سرما و پدیدار شدن دوبارهی سنگها و زمینهای سخت دوباره سمها ساییده میشوند و به اندازه اولیه بر میگردند. همچنین سُم کاریبوها ابزار بسیار مناسبی برای یافتن غذا در زیر برف هستند.
گلسنگها منبع اصلی غذا کاریبوها به خصوص در زمستان محسوب میشوند. اینکه کاریبوها برای تغذیه از گلسنگها استفاده میکنند برای آنها نسبت به سایر پستانداران امتیاز محسوب میشود، چراکه آنها را در حفظ بقا در آب و هوای سرد قطبی تواناتر میکند. آنها از قدرت بویایی خود برای پیدا کردن گلسنگها در زیر برف استفاده میکنند و سپس با استفاده از سم های توانایشان برف را میشکافند و خود را به غذا میرسانند. با اینکه گلسنگها منبع خوبی برای انرژی هستند ولی از نظر تامین پروتئین غنی نیستند.
بنابراین به محض رسیدن بهار، کاریبوها علفهای تازه و بوتهها و درختچهها را به منابع غذاییشان اضافه میکنند. مخصوصا مادهها که برای شیردهی به بچهها نیاز به پروتئین دارند. دوره زایمان کاریبوهای ماده ۷ تا ۸ ماه طول میکشد و در هر بار زایمان یک فرزند به دنیا میآورند.
گونه کاریبوهایی که در شمال کبک و در کنار رودخانه سن جورج زندگی میکنند از نوع مهاجر است که مسافت طولانی را هر سال در بهار برای رسیدن به توندرا و در پاییز برای بازگشت به جنگلهای جنوب قطب شمال طی میکنند.
از سال ۲۰۱۰ تعداد این گونه از کاریبوها به شکل چشمگیری شروع به کاهش کرد به طوریکه جمعیت آنها از ۷۴ هزار راس در عرض چهار سال به ۱۴ هزار راس رسید. این کاهش تا سال ۲۰۱۸ ادامه داشت و طبق برآوردها فقط حدود ۵ هزار و پانصد راس از آنها در منطقه باقی مانده بود.
کاهش جمعیت کاریبوها هم برای فعالان محیط زیستی و هم برای بومیان بسیار نگران کننده بود. علت اصلی این کاهش جمعیت به کوچک شدن زیستگاه این حیوانات با افزایش توسعه معادن و کشاورزی و استخراج نفت و گاز مربوط میشود. همچنین گرمایش زمین شکارچیان طبیعی این حیوانات مانند گرگها و کایوتیها را به مناطق شمالیتر کشانده است. این موضوع کارشناسان حوزه حیات وحش را به تکاپو انداخت تا برای نجات این گونه که دیگر انگار امیدی به حفظ نسلش نبود، برنامهریزیهای متعددی انجام دهند. در سال ۲۰۱۳ شکار این گونه مطلقا ممنوع اعلام شد. همچنین پیشنهاد شده بود که باقیمانده این حیوانات به باغوحش منتقل شوند که عملا به خاطر کمبود منابع این پروژه امکانپذیر نبود.
راهحلهای دیگری نیز همچون کشتن گرگها مطرح شد، ولی این پیشنهاد با انتقاد شدید گروههای محیط زیستی مواجه شد. فعالان محیط زیستی معتقد بودند علت شکار بیشتر گوزنها توسط گرگها به این دلیل است که کاریبوها برای ادامه حیات نیاز به جنگلهای قدیمی وسیع دارند تا در هنگام بهار و فصل فعال شدن گرگها به نقاط سردسیر مهاجرت کنند و بچههایشان را از گرگها در امان نگاه دارند. کشتن گرگها نه تنها آدرس غلطی بود که اذهان را از علت اصلی کاهش جمعیت منحرف میکرد بلکه دخالت جدید دیگری توسط انسان در طبیعت محسوب میشد و تبعات محیط زیستی دیگری در پی داشت.
اما خبر خوب این است که برآوردها نشان میدهد تعداد کاریبوهای حوزه رودخانه سن جورج بعد از سالها کاهش امسال افزایش چشمگیری داشتند. تعداد آنها در حال حاضر به ۸۱۰۰ راس افزایش پیدا کرده است و برنامههای حفاظت از آنها همچنان ادامه دارد. کاریبوها که نقششان بر روی سکه ۲۵ سنتی کانادا نقش بسته است از پستانداران ارزشمند مناطق قطبی هستند و احیای جمعیت آنها گام مهمی برای حفظ تنوع زیستی در کاناداست.