زینب یوسفزاده
عنکبوتها به خاطر اینکه تار میتنند و مدتها در سکوت منتظر میمانند تا طعمه در دام بیفتد در فرهنگهای مختلف مظهر صبر و مداومت در راه هدف هستند. تارهای عنکبوت از ماده پروتئینی ابریشم گونی ساخته شده است که از اندام ویژهای از بدنش ترشح میشود. این تارها بعد از خروج از بدن عنکبوت در مجاورت هوا سخت میگردد. به نازکی این تارها نگاه نکنید، آنها ۲۰ برابر کشسانتر از نایلون و ۹ برابر مقاوم تر ازفولادی با قطر مشابه هستند.
بدن عنکبوتها دو بخشی است و چهار جفت پا دارند و موجوداتی شکارچی هستند؛ چه گونههایی که شبکه درست میکنند و طعمهشان را در دام میاندازند و چه آنها که با تنیدن تار امکان بالا و پایین رفتن و دنبال کردن طعمه را برای خود فراهم میکنند. غذای آنها انواع حشرات است بنابراین بسیار طبیعی است که در داخل و نزدیک خانههای ما که محل تجمع حشرات است، سر و کلهشان پیدا شود. آنها غذا را باید به صورت مایع بخورند. بنابراین طعمهشان را نیش میزنند و او را رها می کنند تا به وسیله سم ویژهای که به او تزریق میکنند بافت بدنش مایع شود.
در کانادا حدود ۱۵۰۰ گونه عنکبوت شناسایی شده است و از این میان کبک با داشتن ۷۰۰ گونه، تنوع زیادی از این موجودات را دارا است. همچنین در این میان ۹ گونه عنکبوت که زیستگاهشان اختصاصا در کبک است نیز شناسایی شداند. با این حال عنکبوتها چندان اهمیتی به مرزهایی که توسط انسانها ایجاد شده، نشان نمیدهند و در بسیاری مواقع ممکن است در خارج از منطقه شناخته شدهشان نیز دیده شوند. گاهی نیز انسانها ناخواسته عنکبوتها را داخل خودرو یا کولهپشتی خود به مناطقی بسیار دورتر از خانههای اولیهشان می برند.
اغلب عنکبوتهای کانادایی بیخطرند ولی تعدادی از آنها نیز نیش زهرآگین دارند. برای مثال «عنکبوت گوشهگیر قهوهای» (Brown recluse spider) با اینکه بسیار کوچک است ولی نیش قویای دارد که میتواند بافت زنده محل گزش و اطرافش را بکشد. البته بعد از مدتی اثر آن از بین میرود. البته احتمال بسیار کمی وجود دارد که توسط این عنکبوتها گزیده شوید چرا که آنها معمولا در گوشههای بسیار تاریک و پنهانی زندگی میکنند و تا چینی نازک تنهاییشان شکسته نشود، با آدمها روبرو نمیشوند.
«عنکبوت کیسه زرد» (Yellow sac spider) نیز که گاهی ممکن است با عنکبوت گوشهگیر اشتباه گرفته شود، اگر چه بومی کالیفرنیا و مکزیک است ولی گاهی در کانادا نیز یافت میشود. نیش این عنکبوت چندان دردناک نیست ولی ممکن است اثرش تا هفتهها باقی بماند.
یکی از گونههایی که لرزه به جان بسیاری میاندازد «عنکبوت بیوه سیاه» ( Black widow spider) است که بدن گرد و سیاه با دو نشان قرمز کوچک دارد. به نظر میرسد که این عنکبوتها با تجارت انگور وارد کانادا شدهاند، اگر چه در بعضی مناطق جنوبی کانادا انواع بومی آن نیز وجود دارد. موارد مرگ و میر اندکی از نیش این عنکبوت مشاهده شده ولی با این حال این عنکبوت نیز تا احساس خطر نکند، نیش نمیزند. در بسیاری موارد هم در هنگام گاز گرفتن زهر خود را آزاد نمیکند. به هر حال از این گونه باید دوری کرد چرا که زهر نیش آن ممکن است برای روزها درد ماهیچهای ایجاد کند.
با این حال اغلب عنکبوتها مانند «عنکبوت گرگی» (Wolf spider) آنقدر که وحشتناک به نظر میرسند برای انسان خطرناک نیستند. عنکبوت گرگی که بومی کشور کانادا است، تور نمیتند بلکه از تارش برای پایین رفتن از بلندیها استفاده میکند و در صورت نیش زدن محل گزیدگی، ممکن است قرمز شود و یا اندکی ورم کند.
اگر دچار گزیدگی جدی از طریق عنکبوتهای زهردار شدید، آرام باشید و با مراجعه به دکتر و استفاده از داروهای مناسب، خطرهای احتمالی را رفع کنید. همچنین میتوانید روی محل گزیدگی یخ بگذارید تا دردتان را آرام کند.
تار عنکبوتها فقط دام شکار نیست. عنکبوتهای ماده بعد از جفتگیری تخمهایشان را در تاری که ترشح میکنند میپیچند و به این طریق از بچههایشان تا قبل از بیرون آمدن از تخم محافظت میکنند. بچه عنکبوتها به محض بیرون آمدن از تخم مستقل هستند. عنکبوتها دوره دگردیسی ندارند. به این معنی که بچه عنکبوتهایی که از تخم بیرون میآیند، با اینکه بالغ نشدهاند، از نظر ساختار بدنی شبیه والدین خود هستند و فقط از نظر جثه از آنها کوچکترند.
بیشترجانورانی که عنکبوتهای دور و بر خانه ما شکار میکنند، حشراتی مانند پشهها و مگسها هستند که آسایش ما را سلب میکنند و یا به گلها و گیاهان آسیب میرسانند. بنابراین وجود عنکبوتها در خانه ما اتفاقا برای کنترل جمعیت حشرات موذی مطلوب است. با این حال بیشتر مردم دوست ندارند در کنج هر کمد یا گوشه هر انبار چشمششان به یک تار هندسی عنکبوت بیفتد. برای اینکه نگذارید تعداد آنها در خانه زیاد شود قبل از استفاده از مواد شیمیایی راهکارهای محیطزیستدوستانهتر دیگری برای دور کردن آنها از محیط زندگی را امتحان کنید:
- خانه را مرتب جارو بکشید و تمیز نگه دارید. این کار باعث میشود که تعداد حشرات در خانه کم شود و در نتیجه عنکبوتها هم به خاطر کمبود منابع غذایی خانه را ترک کنند.
- از بسته شدن کامل درها، پنجرهها و دریچههای خروجی اطمینان حاصل کنید تا احتمال ورود آنها به خانه را کاهش دهید.
- به طور مرتب شبکههای تار عنکبوت را در داخل خانه تمیز کنید. عنکبوت بدون تارش نمیتواند شکار کند و تصمیم به ترک خانه شما میگیرد.
- قبل از آوردن وسایل به منزلتان آنها را بررسی کنید که ناخودآگاه عنکبوتها را وارد محل زندگیتان نکنید.
در نهایت اگرهم عنکبوت ترسیدهای دیدید که با هشت پای بلندش از دیوار اتاقتان بالا میرود، میتوانید با استفاده از یک لیوان خالی و یک صفحه کاغذ بگیریدش و بدون کشتار به بیرون از منزل منتقلش کنید. چرا که اغلب عنکبوتها علاوه بر اینکه ضرری برای انسان ندارند و بیماری منتقل نمیکنند، بلکه به عنوان کنترل کننده طبیعی آفات، نقش مهمی در زندگی ما و چرخه زیست بوم دارند.
منبع عکسها: CTV News
تحریریه «مداد»
