زینب یوسف‌زاده
کانادا ۲۵ گونه مختلف مار دارد که مار الوارچوبی که روزگاری در جنوب انتاریو می کرد، دیگر امروزه منقرض شده و بنابراین کانادایی‌ها باید با ۲۴ گونه باقیمانده همسایه اند. از این تعداد، دوازده گونه از مارهای کانادایی در معرض خطر انقراض قرار دارند.
بیشتر مارهای کانادایی غیرسمی هستند و به جز مار راتل که در جنوب‌غربی انتاریو، جنوب بریتیش کلمبیا، ساسکاچوآن و آلبرتا دیده می‌شود. این مار سمی مانند سایرین فقط در صورتی که پا روی دمش گذاشته شود، امکان دارد که انسان را گاز بگیرد.
در استان کبک شش گونه بومی مار زندگی می‌کنند که در آن میان مار قهوه‌ای همشهری نایاب مونترالی‌هاست. جمعیت این مار که فقط در همین منطقه از جهان زندگی می‌کند در سال‌های اخیر به شدت کاهش پیدا کرده است و تلاش‌های زیادی برای مراقبت از آنها انجام می‌شود.
» همچنین بخوانید حفاظت از مار قهوه‌ای مونترال
از میان مارهای استان کبک تنها ماری که کمی زهر دارد، مار گارتر خوش نقش و نگار است که زهر آن تاثیر آنچنانی روی انسان نمی‌گذارد. بقیه مارهای کوچک و بزرگ کبکی غیر سمی هستند.برای دیدن لیست این مارها به این وب‌سایت مراجعه کنید.
مارهای غیر سمی ممکن است کاملا بی‌خطر باشند یا مانند مار پیتون طعمه خود را زنده ببلعند. در هر حال مارها معمولا موجودات مقتصدی هستند و تمام اجزا یا بخش قابل توجهی از شکار خود را می‌خورند. بدن اغلب مارها با فلس پوشیده شده است اگرچه مارهایی هم یافت می شوند که به جز ناحیه شکم در جای دیگری فلس ندارند.
مارها خونسرد هستند و دمای بدنشان را با دمای محیط کنترل می‌کنند. یعنی برای اینکه گرم بشوند باید زیر نور خورشید دراز بکشند و برای اینکه خنک شوند باید در پناه یک سایه قرار بگیرند.
زبان دوشاخه مار برای او ابزار قوی بویاییست و می‌تواند در جهات مختلف حرکت کند تا بوهای اطرافش را شناسایی کند. با این کار او می تواند به منابع غذایی و خطرات اطرافش آگاه شود. راه دیگر شناسایی غذا برای مارها دو سوراخ جلوی صورتشان است که می‌تواند حرارت بدن طعمه خونگرم را حس کند. دندان‌ها و آرواره این خزندگان طوری تکامل یافته که می‌توانند تکان‌های جوندگانی که قرار است طعمه آنها شوند را کنترل کنند و آنها را در دهانشان به دام بیندازند و با حرکت فک پایین طعمه‌ای تا سه برابر سرشان را ببلعند.
مارها هر ماه پوست‌اندازی می‌کنند. هدف از این کار ایجاد فضا برای رشد و خلاص شدن از دست انگل‌ها است. برای اینکار خودشان را در خلاف جهت به تنه یک درخت می‌مالند و اول پوست سرشان جدا می‌شود و کم کم پوست قدیمی را کنده و آن را رها می‌کنند.
وقتی مارهای ماده برای جفتگیری آماده می‌شوند از پوست خود بویی منتشر می‌کنند که مارهای نر را به خود جلب می‌کند. مارهای نر آنقدر این بو را دنبال می‌کنند تا مار ماده را بیایند و به دنبالش روان شوند. ممکن است با توجه به جمعیت نرها مجبور شوند رقابت نه چندان خشنی را برای تصاحب ماده انجام دهند. در نهایت این مار ماده خواهد بود که تعیین می‌کند کدام مار نر با او وصلت کند. مار نر منتخب، نگاه خیره‌ای به چشمان ماده می‌کند و با زدن چانه‌اش بر بدن مار ماده سعی می‌کند تا او را برانگیزاند و بر روی بدن او بخزد.
فصل جفتگیری مارها به دمای هوای منطقه بستگی دارد. در مناطق سردسیر ممکن است جفتگیری فقط در بهار و تابستان رخ دهد و در مناطق گرمسیر در تمام طول سال. بیشتر مارها تخم گذارند ولی بعضی گونه‌ها مانند مارهای دریایی زنده زا هستند. ماده‌ها معمولا بعد از تخم‌گذاری در جایی امن آنها را به حال خود رها می‌کنند و می‌روند. البته استثناهایی هم مانند مار پیتون وجود دارند که تا زمان بیرون آمدن بچه‌ها از تخم در کنار تخم‌ها چنبره می‌زند.
بیشتر مارها روی خشکی زندگی می‌کنند ولی حدود ۷۰ نوع مار نیز وجود دارند که در اقیانوس هند و اقیانوس آرام زندگی می‌کنند. یک نکته جالب دیگر نیز این که تعداد محدودی از گونه‌های مار در جنوب آسیا وجود دارند که قابلیت پرواز دارند. آنها این کار را با تاب ویژه‌ای که به تنشان در هنگام پایین پریدن از بلندی می‌دهند، انجام می‌دهند.
بعضی از گونه‌های غیر سمی مار خصوصیات جالبی دارند. آنها برای اینکه دشمنان‌شان را بترسانند ادای مارهای سمی را در می‌آورند. برای مثال مار سیاه با دمش در میان شاخ و برگ‌های خشک، صدا در می‌آورد تا دشمنش فکر کند او یک مار زنگی است. یا مار دیگری هست که گردن خود را پهن می‌کند و صدایی شبیه مار کبرا از خود در می‌آورد. با اینکه این کارها ممکن است باعث شود که آنها از دست شکارچیان طبیعی خود در امان بمانند ولی در مورد انسانها موضوع برعکس است. چون بسیاری از آنها به اشتباه به عنوان مار سمی توسط انسان کشته می‌شوند.
حدود ۱۰۰ گونه مار در جهان در لیست مارهای در معرض خطر قرار دارند. عوامل اصلی تهدید کننده مارها از بین رفتن زیستگاه آنها به دلیل توسعه شهری، از بین رفتن پوشش گیاهی، کشته شدن توسط انسانها یا مرگ بر اثر برخورد با خودروها در جاده است.
مارها برای حفظ تعادل غذایی سیاره زمین بسیار مهم هستند چرا که هم خود خوراک بسیاری از جانورانند و هم جمعیت جانورانی را که غذایشان هستند را کنترل می‌کنند. وجود مارها در باغچه‌ها می‌تواند برای گیاهان مفید باشد، چرا که تعداد قابل توجهی از حلزون‌ها، لارو حشرات، جوندگان و موش‌ها که به گیاهان آسیب می‌رسانند، غذای مارها هستند.
مارهای کانادا اغلب سمی نیستند. تنها مار شب که در منطقه کوچکی در بریتیش کلمبیا زندگی می‌کند، نیش می‌زند. زهر این مار هم چندان موثر نیست که برای انسان خطرناک باشد. برای همین در مواجهه با مارها همیشه در نظر داشته باشید که اگر چه آنها مانند تمام حیوانات دیگر در مقابل خطرات از خود دفاع می‌کنند ولی در کل موجودات خجالتی هستند و تا جایی که بتوانند از انسانها دوری می‌کنند.
