زینب یوسف‌زاده
از میان بیش از ۴ هزار و ۶۰۰ گونه سوسک، تنها ۳۰ گونه از این حشرات علاقه‌مند به زندگی کردن در کنار انسان‌ها هستند. از میان این ۳۰ گونه نیز شش نوع سوسک از همه بیشتر مشهورند که بر اساس اندازه، طرح‌های روی بدنش و محل زندگی‌شان از یکدیگر قابل تشخیص هستند:
- سوسک‌های آمریکایی (American) حدود ۴ سانتیمتر طول دارند، قهوهای رنگ و نسبت به سایرین بزرگ‌ترند و می‌توانند پرواز کنند. معمولا در بیرون خانه‌ها و یا در فاضلاب‌ها زندگی میکنند. ولی گاهی نیز پیش می‌آید که از طریق درزهای در و پنجره یا شکاف‌ها وارد خانه می‌شوند.
- سوسک‌های آلمانی (German) حدود ۱/۳ سانتیمتر قد دارند و خیلی اتفاق می‌افتد که آنها را در حال فرار از روی کابینت یا اجاق آشپزخانه و یا در سرویس‌های بهداشتی ببینیم. آنها در حفره‌ها و شکاف‌های تاریک مثل زیر یخچال‌ها یا پشت کابینت‌ها زندگی میکنند.
- سوسک‌های قهوهای دودی (Smokey Brown) حدود ۳/۲ سانتیمتر هستند و معمولا در زیر شیروانی زندگی میکنند و از طریق منافذ وارد محدوده آشپزخانه و حمام می‌شوند.
- سوسک‌های بندی قهوهای (Brown Banded) حدود ۲سانتیمتر طول دارند و در داخل و بیرون از خانه ممکن است دیده شوند. مشخصه ویژه‌شان این است که بر قسمت انتهایی پشت‌شان طرح دو نوار وجود دارد. معمولا در زیرشیروانی یا در زیرزمین‌ها حضور بیشتری دارند.
- سوسک‌های آسیایی (Asian) از نظر اندازه شبیه سوسک‌های آلمانی هستند ولی معمولا در حیاط خانه‌ها در کنار مواد غذایی در حال فساد و یا بر روی برگ‌ها دیده می‌شوند. رنگ‌شان متمایل به طلایی است و توانایی پرواز دارند.
- سوسک‌های شرقی (Oriental) قد تقریبی‌شان ۲ سانتیمتراست، معمولا در باغچه زندگی میکنند و قدرت پرواز یا حرکت سریع ندارند.
سوسکها در چرخه عمر خود در سه شکل دیده می‌شوند: تخم، نوزاد و سوسک بالغ. ملاقات سوسک‌های بالغ نر و ماده به دو طریق ممکن است صورت بگیرد. در بعضی گونه‌ها ترشح موادی از بدن ماده باعث جذب سوسک نر میشود و در گونه‌های دیگری نرها برای تصاحب ماده با هم می‌جنگند. ماده بعد از جفت‌گیری از طریق اسپرم سوسک نر باردار میشود. تخم سوسکها در کیسه‌ای که به بدن مادر چسبیده است حمل میشود. بعضی از سوسکها تا آمادگی نوزادها برای خروج از تخم، کیسه را با خود حمل میکنند، ولی بعضی دیگر این توانایی را دارند که کیسه را از بدن خود در یک محیط امن جدا کنند و بعدا سوسک‌های نوزاد از آن بیرون بیایند. هر کیسه ممکن است حاوی ۶ تا بیش از ۴۰ تخم باشد. سوسکها می‌توانند در محیط امن تا ۲ سال نیز زندگی کنند.
سوسکها نقش مهمی در حیات گیاهی دارند. باید توجه داشت که گیاهان اولین حلقه زنجیره غذا برای بسیاری از موجودات زنده، مانند ما انسان‌ها هستند. سوسکها علاوه بر کمک به گرده افشانی در گیاهان با کندن خاک، به چرخه نیتروژن که برای زندگی گیاهان بسیار ضروری است کمک میکنند. زاد و ولد سوسکها برای سایر جانوارن مانند پرندگان و حیوانات کوچک منبع مهم تغذیه است.
» همچنین بخوانید آوازه خوان غربی، قورباغه دو دلاری مونترال
همچنین سوسکها در پیشبرد تحقیقات علمی مشارکت دارند. از آنجا که سوسکها قادرند در محیط‌های پر از عوامل بیماری‌زا برای انسان به راحتی زندگی کنند، بدن‌شان حاوی آنتی بیوتیک‌هایی است که می‌تواند برای ساخت داروهای مقاوم در برابر عوامل بیماری‌زا به محققین حوزه پزشکی کمک کند. همچنین شکل دست و پای سوسکها الهام‌بخش ساخت اجزا ربات‌هاست.
ناگفته نماند زندگی با سوسکها در داخل یک خانه می تواند برای سلامتی ما مشکلاتی ایجاد کند. بزاق، فضولات و دست و پای سوسکها ممکن است آلوده به مواد حساسیت‌زا و حتی بیماری‌زا باشند. دلیل این موضوع تردد سوسکها از مکان‌هایی مانند سطوح مواد غذایی در حال فساد و یا فاضلاب‌ها است. این موضوع در کنار حس ناخوشایندی که معمولا نسبت به این حشرات داریم، ما را به مقابله با آنها وا می‌دارد.
اما برای اینکه سوسکها را از محیط زندگی‌مان دور نگه داریم، قبل از استفاده از مواد شیمیایی، می توانیم با شناخت رفتارشان، کارهای موثری انجام دهیم که آسیب بالقوه دیگری به محیط زیست و سلامت خودمان وارد نکنیم.
سوسکها برای لانه کردن و ازدیاد جمعیت نیازمند غذا، پناهگاه و رطوبت هستند. مواد غذایی روی اجاق گاز، ظرف‌های نشسته داخل ظرفشویی و باقیمانده غذای حیوانات خانگی سوسکها را به خود جلب می کند. بنابراین تمیز نگه داشتن سطوح از مواد قندی و چرب پایهای ترین راه کنترل سوسک‌هاست.
سوسکها به نور حساس هستند و معمولا شب‌ها برای غذا خوردن و گردش از لانه‌هایشان بیرون می آیند. بنابراین محل‌های تاریک و دور از دید ما را برای زندگی ترجیح می‌دهند. ترمیم ترکها و شکاف‌ها در آشپزخانه و سرویس بهداشتی محل زاد و ولد سوسکها را محدود می‌کند.
روی قدرت بویایی سوسکها برای متواری کردن‌شان حساب کنید. سوسکها از بوی سیر، پیاز، برگ بو، سرکه و لیمو متنفرند. می‌توانید در داخل کابینت مواد غذایی‌تان به جای مواد شیمیایی از پودر سیر یا اسپری آبلیمو استفاده کنید. همچنین قراردادن بسته‌های کوچک برگ بو در گوشه کنار کابینت‌ها و سرویس بهداشتی نیز کارساز هستند.
» همچنین بخوانید حلزون‌‌های مونترال، همسایه‌هایی برای روزهای رنگین‌کمانی
می‌توانید برای کنترل جمعیت سوسکها از تله‌های غیر شیمیایی استفاده کنید. یکی از این تله‌ها، مخلوط جوش شیرین و شکر در کنار ظرف آب است. شکر داخل مخلوط غذای مورد علاقه سوسک‌هاست و آنها را به خود جلب می کند و باعث ورود جوش شیرین به درون بدن‌شان میشود. خوردن آب بعد از این ترکیب به علت واکنش آب و جوش شیرین باعث از پا در آمدن سوسک میشود.
البته اگر می‌خواهید کمی ملایم‌تر عمل کنید تله دیگری هم هست. مواد غذایی را داخل شیشه بزرگی که دیواره های داخلی‌اش با روغن لیز شده قرار دهید و در محل تردد احتمالی سوسکها بگذارید. سوسک به طمع غذا داخل شیشه می‌افتد، ولی نمی تواند از دیواره های لیز بالا بیاید. می‌توانید بعد از گرفتن سوسکها، آنها را جایی دور از منزل خود رها کنید.
شاید بهترین روش کنترل سوسک‌های خانگی، ترکیبی از چند روش دوستدار محیط زیست باشد. در این ویدیو می توانید روشهای خلاقانه دیگری را نیز ببینید.
در نهایت اگر این راه حلها کمکی به دفع سوسک ها نکردند، بهتر است برای استفاده از مواد شیمیایی با مشورت کارشناسان این حوزه اقدام کنیم.
درست است که مجبور هستیم به ضرورت با ازدیاد جمعیت این حشرات مقابله کنیم ولی خوب است که در ذهن داشته باشیم که سوسکها جزو مقاومترین موجودات زنده زمین هستند که بسیار بیشتر از ما و از حدود ۳۲۰ میلیون سال پیش بر روی این سیاره زندگی میکنند و در حفظ بقا بیش از ما مهارت دارند. همچنین، بخشی از بار تداوم حیات ما و سایر موجودات این کره بر دوشهای نحیف این موجودات به چشم ما ناخوشایند است.
