زینب یوسف‌زاده
غازهای کانادایی سر سیاهی دارند که در منطقه گلوگاه با یک نوار پهن سفید از گردن دراز و سیاه رنگشان جدا شده است. بدن غازهای کانادایی قهوه‌ای رنگ است. اگر چه این پرندگان دارای زیرگونه‌های متعددی هستند ولی به خاطر جفتگیری در میان این زیرگونه‌ها امکان تشخص آنها از یکدیگر چندان ساده نیست.
یکی از خصوصیات مشهور غازها رفتار گروهی آنها در حین پرواز است که الهام‌بخش سیستم‌های مدیریتی است. غازهای کانادایی در فصل بهار و با شروع آب شدن یخ‌ها در دسته‌های بزرگ به سمت مناطق شمالی‌تر به پرواز در می‌آیند.
دسته غازهای در حال مهاجرت در الگویی به شکل عدد هفت قرار می‌گیرند. رهبر گروه در نوک V و در ارتفاعی کمی پایین‌تر از بقیه اطرافیانش بال می‌زند تا گردش هوای لازم را برای اعضای گروهش فراهم کند. وقتی غاز رهبر خسته می‌شود، به انتهای گروه می‌رود و جایگاه هدایتی خود را به یکی دیگر از هم‌قطارانش می‌سپارد.
غازهای کانادایی معمولا ۷۵ تا ۱۱۰ سانتیمتر قد دارند و طول بال‌هایشان بین یک تا ۲ متر متغیر است. جثه غازهای ماده بالغ کمی از نرها کوچک‌تر است اما از نظر ظاهری با هم فرقی ندارند.
غازهای کانادایی اغلب گیاه‌خوارند و در سبزه‌زارها و کنار دریاچه‌ها از گیاهان خودرو و علف‌ها، لوبیا، ذرت و گیاهان آبی تغذیه می‌کنند. گاهی نیز حشرات کوچک، خرچنگ‌ها و ماهی‌ها را شکار می‌کنند. در حال حاضر در اثر همپوشانی زیستگاه آنها با مناطق شهری ممکن است آنها را در اطراف سطل‌های زباله برای یافتن باقی‌مانده غذاها ببینید یا در کنار دریاچه‌ها با تعدادی از آنها مواجه شوید که دنبال تکه نان‌هایی می‌دوند که مردم برایشان پرت می‌کنند.
غاز در دوسالگی آماده جفتگیری است. غاز تک همسر است ولی برخلاف اعتقاد عمومی اگر جفتشان بمیرد، تنها نمی‌مانند و دنبال جفت تازه‌ای خواهند گشت. غازهای ماده می‌توانند در هر سال بین دو تا نه تخم بگذارند. آشیانه آنها در فرورفتگی‌هایی مانند لانه قدیمی سگهای آبی یا در سطوح بالا مناطق حاشیه رودخانه قرار دارد. غازهای نر و ماده برای خوابیدن روی تخم‌ها با هم مشارکت دارند ولی با این حال این غازهای ماده هستند که زمان بیشتری را برای این کار صرف می‌کنند.
جوجه‌ها در طی ۲۴ تا ۲۸ روزگی سر از تخم در می‌آورند و بلافاصله بعد از آن توانایی راه رفتن، شنا کردن و یافتن غذایشان را دارند با این حال در مقابل شکارچیان بسیار آسیب‌پذیر هستند. تخم‌ها و جوجه‌های غازهای کانادایی توسط راکون‌ها، روباه‌ها، کایوتی‌ها و بعضی از پرندگان نظیر کلاغ شکار می‌شوند.
جوجه‌ها در حدود ۶ تا ۸ هفتگی کرک‌های تنشان با پرجایگزین می‌شود و آماده پرواز می‌گردند. والدینشان در هنگام مراقبت از آنها در آشیانه، پرهایی را که در پرواز برایشان ضروری است از دست داده‌اند، اما دوباره آن پرها را زمانی که به جوجه‌هایشان پرواز می‌آموزند، در می‌آورند.
مهاجرت غاز در پاییز و هم‌زمان با سرد شدن هوا رخ می‌دهد. آنها برای گذراندن زمستان با سر و صدای زیاد شمال قلمرو خود را ترک می‌کنند و به مناطق جنوبی‌تر می‌روند. غازها در هنگام مهاجرت معمولا شب‌ها پرواز می‌کنند تا بتوانند از آسیب شکارچیان شبکار در امان باشند و از هوای آرامتر و خنک‌تر بهره ببرند.
در هنگام پرواز طولانی این مهاجرت سالانه در بدنشان هورمون‌هایی ترشح می‌شود که سوخت و سازشان را تنظیم می‌کند و دمای بدنشان را در پایینترین حد نگاه می‌دارد تا بتوانند بهترین بازدهی را از حرکت ماهیچه‌هایشان داشته باشند.
طول عمر متوسط غازهای کانادایی ۲۴ سال است اما آنها در این مدت با خطرات زیادی روبرو می‌شوند. غازهای بالغ توسط انسان، کایوتی‌ها و پرندگان شکاری مانند جغد، عقاب و شاهین مورد حمله قرار می گیرند. البته غازهای سالم به خاطر اندازه و رفتار پرخاش‌جویانه خود معمولا می‌توانند از این حملات جان به در ببرند.
حداقل ارتفاع پرواز غازها یک کیلومتر از سطح زمین است ولی هنوز حداکثری برای آن تعریف نشده است. بیشترین ارتفاع پرواز این پرندگان که تا کنون ثبت شده ۹ کیلومتر است. به همین دلیل غازها یکی از قربانیان تصادف با هواپیما‌ها نیز هستند.
غاز همچنین نسبت به تعداد زیادی از انگل‌ها و بیماری‌ها آسیب‌پذیر است. برای مثال بسیاری از آنها در هنگام شیوع آنفولانزای مرغی تلف می‌شوند. شکار بی رویه و از دست دادن زیستگاه از عواملی است که باعث کاهش چشمگیر جمعیت این پرندگان بومی قاره آمریکا شده است. به طوریکه گمان می‌رود بعضی از زیرگونه‌های آنها منقرض شده باشند.
اگر در تابستان امسال در سبزه‌زارها و پارک‌های کانادا قدم زدید، منظره زیبای آبتنی کردن غازهای کانادایی و قطار جوجه‌های کرک‌دار آنها که پشت سرشان به شکل خنده‌داری راه می‌روند را از دست ندهید.
