زینب یوسف‌زاده
بینی‌ستاره‌ای، موش‌کور جالبی است که با اندام بویایی ویژه‌اش، در یافته‌های علمی به دانشمندان عصب‌شناسی کمک کرده است.
موش‌کور بینی‌ستاره‌ای به راحتی از روی شکل عجیب بینی‌اش قابل شناسایی است. دماغ این جانور بی‌موست و دور هر کدام از سوراخ‌های بینی او را یازده شاخک گوشتی صورتی رنگ احاطه کرده است.
این ۲۲ شاخک یک تا چهار میلیمتری، در مجموع شکل ستاره مانندی به اندام بویایی این جانور داده است. طول بدن این موش کور حدود ۱۷ تا ۲۰ سانتی‌متر است و حدود ۳۰ تا ۷۰ گرم وزن دارد.
بینی ستاره‌ای، بدن استوانه‌ای شکلی دارد، پاهایش پهن است و دستان بزرگش برای کندن زمین تکامل یافته‌اند. موهایش کوتاه، متراکم و مرطوب‌تر از موشکورهای دیگر است و معمولاً به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره دیده شده است.
این موشها چشم‌های کوچکی روی صورت‌شان دارند ولی تنها برای تشخیص روشنایی روز و یا تاریکی عمل می‌کنند. آنچه به آنها را برای شناخت محیط و پیدا کردن غذا کمک می‌کند، بینی ویژه‌شان است که با شاخک‌های گوشتی می‌تواند در هر ثانیه دوازده چیز مختلف را لمس و شناسایی کند.
در موقع خوردن غذا یا کندن خاک نیز با جمع کردن این شاخک‌ها سوراخ بینی خود را مسدود می‌کنند تا مانع ورود مواد به داخل دستگاه تنفسی‌شان شوند.
موشکورهای بینی‌ستاره‌ای، خاک‌های مرطوب را دوست دارند. بنابراین بیشتردر جنگل‌ها، مراتع و در کنار تالاب‌ها زندگی می‌کنند. آنها از بی‌مهرگان کوچک، حشرات آبزی، کرم‌ها، قارچ‌ها، دوزیستان و ماهیهای کوچک تغذیه می‌کنند که بیشتر در مناطق مرطوب یافت می‌شوند. با این حال گاهی می‌توان آنها را در مناطق صخره‌ای و کوهستانی نیز یافت.
این موشها در فصل زمستان هم فعال هستند و در زیر یخ دریاچه‌ها به دنبال پیدا کردن غذایشان شنا می‌کنند. اواسط مارس و آوریل زمان جفتگیری آنهاست. این موش‌کورها معمولا در هر سال فقط یک بار جفتگیری می‌کنند. موش‌های نر و ماده فقط در فصل جفتگیری و فرزندآوری با هم می‌مانند.
مدت زمان بارداری حدود ۴۵ روز است و در هر بار تقریبا پنج بچه به دنیا می‌آید. بچه موشها بعد از ۳۰ روز مستقل می‌شوند و بعد از ده ماه به بلوغ می‌رسند.
بینی‌ستاره‌‌ای‌ها هم در آب با پنجه‌های بزرگ پدال مانندشان به سرعت شنا می‌کنند و هم در خشکی سرعت خوبی دارند. ولی همین حضورشان در شرایط خشکی و آبی، آنها را تبدیل به طعمه‌های در دسترس برای بسیاری از جانواران دیگر کرده است. جغدها و پرندگان شکاری از آسمان به سمت‌شان حمله می‌کنند و سگ‌ها و گربه‌ها با کندن زمین پیدایشان می‌کنند. در آب نیز ممکن است گیر راسو‌های ماهیگیر و سمورها بیفتند.
مطالعه بر روی اندام بویایی و لامسه منحصر بفرد موش‌کور بینی‌ستاره‌ای، این امکان را به دانشمندان داده تا بتوانند از عملکرد سیستم عصبی مغز انسان اطلاعاتی به دست آورند. اگر شما هم علاقه دارید این موجودات خارق‌العاده را که از محیط‌های شهری دوری می‌کنند، ببینید، به اکوموزه مونترال (Zoo Ecomuseum) سری بزنید.
پوریا ناظمی
