مهرنوش اردلان یکتا
تعریف هوای خیلی سرد
اگر در کانادا زندگی می‌کنید ممکن است عادت داشته باشید که در روز، بارها درجه هوا را روی تلفن همراه خود کنترل کنید. احتمالا هم در هر بار کنترل دما، با دو دما مواجه شوید که یکی «دمای اصلی» و دیگری «احساس دما»ست. احتمال دارد که برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که کدام مهم‌تر است؟
یکی از مسایل مهم در سرمای زمستان در کشورهای قطبی مانند کانادا این است که هوای سرد با وزش باد سرد (Wind Chill) همراه است. این باد سرد می‌تواند باعث شود که گرمای بدن از دست برود و پوست بدن به سرعت یخ بزند. به این منظور از یک شاخص برای سنجش سردی هوا استفاده می‌شود که Wind Chill Index نامیده می‌شود. این شاخص در حقیقت از محاسبه مجموع درجه هوا و سرعت باد به دست می‌آید که به آن «احساس دما» می‌گویند و چنانچه این عدد کمتر از ۲۷- باشد، به آن سرمای مفرط گفته می‌شود.
گفتنی است که در بعضی نقاط شمال کانادا عدد ۷۰- نیز برای این شاخص ثبت شده است.
خطرات ناشی از هوای خیلی سرد
دمای بدن یک فرد سالم ۳۷ درجه است. چنانچه این دما یک یا دو درجه کاهش یابد یا بدن با سرمای خیلی شدید مواجه شود، ریسک آسیب‌رسیدن به بدن افزایش مییابد.
عوارض سرما شامل موارد زیر است:
-
سوختگی ناشی از باد (Windburn)
زمانی اتفاق می‌افتد که باد سرد یک لایه چربی از روی پوست بردارد و علائمی شامل خشکی شدید، قرمزی، زخم و خارش بر روی پوست ایجاد کند.
-
یخ‌زدگی (Frostbite)
زمانی که دمای هوا به زیر صفر می‌رسد، عروق خونی نزدیک به سطح پوست منقبض می‌شوند تا دمای مرکزی بدن را بالا نگاه دارند. اگر بدن برای مدت طولانی با هوای سرد مواجه باشد، خونی که به دست‌ها، پاها، گوش‌ها یا بینی می‌رسد، بسیار محدود است. ترکیب جریان خون ضعیف و سرمای خیلی شدید می‌تواند منجر به یخ‌زدگی شود. یخ‌زدگی بیشتر در نواحی از بدن که از قلب دورتر هستند، اتفاق می‌افتد. در مواقع یخ‌زدگی خفیف، رنگ پوست ناحیه به زرد یا سفید تغییر می‌کند، ولی بافت محل یخ‌زده همچنان نرم است و با دوباره گرم شدن در این مرحله ابتدا قرمز رنگ و بعد به رنگ طبیعی باز می‌گردد.
در یخ‌زدگی شدید که حتی می‌تواند صدمات دائمی به‌وجود آورد، عصب آسیب می‌بیند و ابتدا پوست بی‌رنگ شده و سپس سیاه می‌شود. بعد از گذشت مدتی از آسیب‌دیدگی عصب، مناطق آسیب دیده احساسش را از دست می‌دهد و تاول‌های بزرگی بر روی آن ایجاد خواهد شد. این مرحله بسیار خطرناک است و هرچه سریع‌تر باید به پزشک و بیمارستان مراجعه شود.
-
سرمازدگی یا هیپوترمی (Hypothermia)
سرمازدگی در سه مرحله اتفاق می افتد:
- دمای بدن یک تا دو درجه کاهش مییابد، لرزش بدن، بی‌حسی دست‌ها، سریع و سطحی شدن تنفس و احساس خستگی یا تهوع از نشانه‌های این مرحله است. اگر احساس گرما در این مرحله رخ دهد نشانه ورود به مرحله دو است.
- دمای بدن دو تا چهار درجه افت کرده است و لرزش شدیدتر از قبل است. عضلات بدن غیر هماهنگ می‌شوند و حرکت به سختی و به آرامی صورت می‌گیرد. احساس گیجی مختصر، رنگ‌پریدگی و کبود شدن بینی، گوش‌ها، لب‌ها و انگشتان دست و پا اتفاق می‌افتد.
- دمای بدن از ۳۲ درجه کمتر شده است، لرز قطع می‌شود ولی صحبت کردن، راه رفتن یا فکر کردن بسیار دشوار است. حتی ممکن است فراموشی اتفاق افتد. به تدریج ضربان قلب بالا می‌رود ولی ضربان نبض و تنفس کاهش مییابد.
تمامی این مراحل بسیار خطرناک هستند و نیاز به اقدام جدی دارد.
افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند
- افراد بی‌خانمان؛
- کسانی که در فضای باز کار میکنند؛
- افراد با بیماری‌های خاص مانند دیابت، نوروپاتی محیطی، بیماری‌هایی که عروق خونی را درگیر میکنند؛
- افرادی که داروهای بتا-بلوکر استفاده میکنند؛
- کودکان زیر یک سال؛
- افراد بالای ۶۵ سال.
اقداماتی که برای پیشگیری باید صورت گیرد:
-
پوشش متناسب با دمای هوا:
از لایه لایه لباس پوشیدن استفاده کنید. پارچه‌های مصنوعی و پشمی عایق سرمای بهتری هستند. سعی کنید که بیرونی‌ترین لایه از جنس مقاوم به باد باشد. دستکش، جوراب، شال‌گردن و کلاه مناسب و گرم فراموش نشود. لباس مناسب سردی هوا باشد و چنانچه لباس خیس شد، سریع تعویض یا خشک شود.
-
حفظ بدن:
حتما از کرم‌های مرطوب کننده برای حفظ پوست استفاده کنید. در هنگام ورزش‌های زمستانی از عینک اسکی و ماسک استفاده کنید. در مواجهه با سرما دست‌ها و پاها را به سرعت حرکت دهید تا خون در این اندام جریان داشته باشد و گرما حفظ شود.
-
از شرایط آب و هوا مطلع باشید:
به درجه هوا و هشدارهای هواشناسی نسبت به تغییرات جوی توجه کنید و نسبت به هشدار باد سرد که می تواند باعث یخ‌زدگی شود، هوشیار باشید.
- از مصرف الکل در صورتی‌که قصد بیرون رفتن دارید خودداری کنید، زیرا ریسک هیپوترمی را بالا می‌برد.
- ریسک سلامتی و مستعد بودن خود را با توجه به بیماری‌های همراه در نظر بگیرید و با پزشک‌تان در این مورد مشورت کنید.
سرمای هوا نباید باعث شود که در خانه خود را محبوس کنیم ولی بسیار بهتر خواهد بود که آگاهانه و با تجهیزات کامل از سرمای زمستان لذت ببریم.
