مهرنوش اردلان یکتا
دوباره شکمش ورم کرده بود و سردردها به سراغش آمده بودند. دوباره خوابش به هم ریخته بود و نصفه‌شب مأیوس از خودش و زندگیش مدتی گریه کرده بود. دوباره صورتش جوش زده بود و پستان‌هایش حساس شده بودند. می‌دانست که هنوز از دفعه قبلی خلاص نشده دوباره باید خودش را برای یک ۱۰ روز جهنمی دیگر آماده کند.
این مشکلی است که بسیاری از زنان در سرتاسر دنیا هر ماه از آن رنج می‌برند. زنانی که به سندرم پیشاقاعدگی یا (Premenstrual syndrome) که به اختصار PMS نامیده می‌شود،مبتلا هستند.
سندرم پیشاقاعدگی طیفی از علایم و نشانه‌های جسمی و روحی را در برمی‌گیرد و از یک تا دو هفته قبل از شروع عادت ماهیانه آغاز و تا چهار روز بعد از آن پایان می‌یابد. این سندرم در همه زنان وجود ندارد اما گفته می‌شود که از هر چهار زن، سه نفر این سندرم را به نوعی تجربه کرده‌اند.
علایم و نشانه‌هایی که در طیف این سندرم قرار می‌گیرد دامنه وسیعی دارد و هر فرد می‌تواند چند نشانه از آن را داشته باشد و حتی شدت این علایم در طول زندگی فرد می‌تواند تغییر کند.
نشانه‌های جسمانی PMS
این نشانه‌ها شامل درد مفاصل و عضلات، سردرد، نفخ شکمی، اسهال یا یبوست، حساسیت پستان‌ها در لمس، ظاهر شدن جوش بر روی پوست به خصوص در صورت، احساس خستگی و اضافه وزن به دلیل احتباس مایعات در بدن است.
نشانه‌های هیجانی و رفتاری PMS
نشانه‌های روحی-روانی این سندرم عبارتند از:
- اضطراب یا احساس فشار و تنش،
- خلق و خوی افسرده،
- نوسانات خلقی و بی‌قراری یا عصبانیت،
- گریه‌های دوره‌ای که گاهی بی‌دلیل به نظر می‌رسد ولی فرد نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد،
- تغییر در اشتها و ولع به غذا به خصوص مواد غذایی نمکی یا شیرین،
- دشواری در به خواب رفتن،
- تمرکز ضعیف،
- تغییرات در تمایل جنسی.
هر فرد در هر دوره قاعدگی می‌تواند تعدادی از این نشانه‌ها را تجربه کند، نشانه‌هایی که زندگی روزمره‌اش را تحت تاثیر قرار می دهند. شدت آن در افراد مختلف متفاوت است و این نشانه‌ها معمولا از روز چهارم قاعدگی به بعد ناپدید می‌شوند.
نوعی از PMS وجود دارد که بسیار شدید است و فرد را برای چند روز ناتوان می‌کند و مجموعه علائم افسردگی، نوسانات خلقی، عصبانیت، اضطراب، احساس درهم شکستگی، تمرکز ضعیف، بی‌قراری و تنش در این افراد دیده می‌شود.
این نوع از PMS در تعداد بسیار کمی از افراد دیده می‌شود و به آن اختلال ناخوشی پیشاقاعدگی (Premenstrual Dysphoric Disorder) یا PMDD می‌گویند.
علت PMS
هنوز علت دقیقی برای PMS شناسایی نشده اما باور بر این است که افت سطح دو هورمون استروژن و پروژسترون در یک هفته قبل از عادت ماهیانه، علت اصلی این پدیده است. تغییراتی در مواد شیمیایی مغزی یا کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی خاص نیز ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. مصرف زیاد غذاهای نمک‌دار، الکل و کافئین نشانه‌ها را بدتر می‌کند.
تشخیص
آزمایش خاصی برای تشخیص این سندرم وجود ندارد. از آن‌جایی که بسیاری از بیماری‌ها مانند هایپوتیروئیدی، افسردگی، اختلالات اضطرابی و یا سندرم خستگی مزمن، علایمی شبیه این سندرم دارند، برای تشخیص آن باید خود فرد، زمان دقیق شروع و پایان علایم و تعداد دفعات بروز نشانه‌ها را به همراه زمان عادت ماهیانه‌اش ثبت کند و در تشخیص به پزشک کمک کند.
درمان
در درمان PMS می‌توان از درمان‌های دارویی و غیردارویی استفاده کرد. درمان‌های غیردارویی شامل موارد زیر هستند:
- اصلاح رژیم غذایی: از غذاهای غنی از تیامین (B1) و ریبوفلاوین (B2) مانند تخم‌مرغ و محصولات لبنی استفاده شود زیرا بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که این ویتامین‌ها در تخفیف علایم سندروم پیشاقاعدگی موثر هستند. استفاده از قرص‌های مکمل این اثر را ندارد. نمک و غذاهای شور محدود شود چرا که باعث کاهش احساس نفخ و احتباس مایع در بدن می‌شود. مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده مانند میوه‌ها، سبزیجات و مواد غذایی دارای دانه کامل (Whole-grain) بیشتر استفاده شود. مصرف غذاهای شیرین محدود و از مصرف کافئین و الکل پرهیز شود. غذاهای غنی از کلسیم نیز بسیار مفید هستند.
- ورزش: انجام حرکات ورزشی منظم روزانه، می‌تواند از احساس خستگی پیشگیری کند و خلق را بهبود بخشد. البته انجام ورزش نباید تنها به دوره PMS محدود شود. این ورزش می‌تواند پیاده روی ۳۰ دقیقه‌ای روزانه باشد.
- کاهش استرس: داشتن خواب کافی، انجام یوگا یا ماساژ، استرس را کاهش داده و آرامش می‌بخشد. تمرینات پیش‌رونده آرامش عضلات یا تمرین نفس‌کشیدن عمیق به کاهش سردرد، اضطراب یا اختلال خواب به صورت سختی در به خواب رفتن کمک می‌کند.
در درمان PMS همچنین می‌توان از داروهای ضدالتهابی معمولی مانند ایبوبروفن یا ناپروکسن یا از داروهای ضدافسردگی (فلوکستین و …) یا قرص‌های هورمونی جلوگیری نیز استفاده کرد که تمامی این موارد بهتر است با مشاوره پزشک صورت گیرد.
