ایدز، بیماری که صحبت از آن همچنان تابو است

اول دسامبر از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان روز بیماری ایدز نام‌گذاری شده است. امروزه ترس و وحشت از این بیماری به دلیل پیشرفت‌هایی که در روند درمان آن صورت گرفته است، به شدت سابق نیست و شاید این موضوع، توجهات و احتیاطات لازم نسبت به این بیماری را کم کرده باشد. در حال حاضر تخمین زده می‌شود که حدود ۳۷ ملیون نفر در جهان به عفونت HIV مبتلا باشند. بر اساس آخرین آمار، تعداد افراد آلوده به عفونت HIV در کانادا حدود ۶۳ هزار نفر تخمین زده می‌شود که از هر ۷ فرد مبتلا یک نفر از عفونت خود آگاه نیست. برآورد می‌شود که هر سال حدود دو هزار مورد جدید ابتلا اتفاق بیفتد. در ایران نیز بر اساس آخرین آماری که توسط مرکز کنترل بیماری ایدز اعلام شده است، تعداد افراد آلوده حدود ۶۰ هزار نفر برآورد می‌شود که تنها نیمی از آن‌ها شناسایی شده‌اند.

ایدز چیست؟

بیماری ایدز یا نشانگان اکتسابی نقص ایمنی (Acquired ImmunoDeficiency Syndrome) بیماری است که بر اثر آلوده شدن فرد به ویروس HIV به وجود می‌آید. ویروس HIV سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و بدن توان مقابله با بیماری‌ها را به تدریج از دست می‌دهد. چنانچه هیچ درمانی برای فرد آلوده به ویروس صورت نگیرد بعد از مدتی وارد مرحله ایدز می‌شود که به دلیل نقص شدید ایمنی با ابتلا به یک بیماری ساده به مرگ بیمار می‌تواند منجر شود.

علایم اولیه ابتلا به ویروس HIV

عفونتHIV می‌تواند در فرد مبتلا هیچ علایمی ایجاد نکند و حتی ۵ تا ۱۰ سال فرد بدون علامت باشد. در بعضی از افراد ۲ تا ۴ هفته بعد از ابتلا، علایم شبه آنفلونزا شامل تب و لرز، خستگی، گلودرد، سردرد، درد مفاصل و عضلات و همچنین تورم غدد لنفاوی ممکن است دیده شود. این علایم می‌تواند روزها یا هفته‌ها وجود داشته باشند یا به سرعت از بین بروند. زمانی که فرد وارد مرحله ایدز شود، علایمی چون کاهش وزن بدون دلیل و سریع، اسهال طولانی مدت و عفونت‌هایی که در زمان ضعیف شدن سیستم ایمنی بیشتر مشاهده می‌شود مانند ابتلا به زونای شدید و یا عفونت ریه با باکتری‌های ضعیف دیده می‌شود.

راه‌های انتقال بیماری

در تمام مایعات بدن فرد آلوده به ویروس HIV مانندخون، مایع منی، مایع موجود در مقعد و واژن و شیر مادر، ویروس وجود دارد و قابل انتقال است. اگر پوست آسیب دیده و یا لایه مخاطی بدن مانند داخل واژن یا مقعد و یا سوراخ آلت تناسلی مردان در فرد سالم با مایعات بدن فرد آلوده به ویروس در تماس باشد احتمال انتقال ویروس بسیار بالاست. به همین دلیل است که دو راه اصلی انتقال بیماری از طریق تماس جنسی بدون مراقبت و انتقال از طریق استفاده از مواد آلوده به خون فرد آلوده مانند سرنگ یا سوزن مشترک در مصرف کنندگان مواد مخدر است. زنان باردار آلوده به ویروس نیز می‌توانند ویروس را در زمان بارداری یا در هنگام زایمان و یا در زمان شیردهی به کودک‌شان منتقل کنند.

افزایش ریسک ابتلا

افزایش خطر ابتلا به ویروس HIV بیشتر براساس رفتار فرد است. رفتارهای پرخطر که احتمال ابتلا را بالا می‌برند می‌توانند شامل:
داشتن رابطه جنسی واژنی یا مقعدی بدون استفاده از کاندوم با فردی که آلوده به ویروس HIV است و درمان نمی‌گیرد.

داشتن رابطه جنسی دهانی بدون استفاده از کاندوم (این نوع رابطه نسبت به رابطه جنسی واژنی یا مقعدی احتمال ابتلا کمتری دارد.)

تماس خون یا مواد خونی فرد آلوده به ویروس با زخم یا آسیب دیدگی پوستی فرد سالم.

استفاده از سرنگ یا سوزن مشترک در استفاده کنندگان مواد مخدر تزریقی.

افرادی که بیماری‌های مقاربتی و منتقله جنسی همزمان داشته باشند، احتمال ابتلا به ویروس در هنگام رابطه جنسی در آن‌ها افزایش می‌یابد.

داشتن چند شریک‌ جنسی .

ابتلا در گروه افراد همجنس‌گرا و دوجنس‌گرا بالاتر از جمعیت عمومی است و داشتن شریک جنسی متعلق به این گروه‌ها احتمال مواجهه با فرد آلوده به این ویروس را بالا می‌برد.

انجام خالکوبی یا Piercings در محل‌های غیر بهداشتی یا به دست افراد غیر متخصص، احتمال ابتلا را بالا می‌برد.

افراد آلوده به HIV که درمان ضد ویروس دریافت می‌کنند، تعداد کمتری ویروس در مایعات بدنی دارند و بنا بر مطالعاتی که به تازگی انجام شده است، ریسک انتقال بیماری در آن‌ها بسیار کم و حتی نزدیک به صفر است.

تشخیص

تشخیص ابتلا به HIV از طریق آزمایش خون انجام می‌گیرد. چنانچه فرد، رفتار پرخطری داشته‌ است که نیاز به انجام آزمایش باشد، در سراسر کانادا به سه صورت این کار انجام می‌شود:

انجام آزمایش به صورت ناشناس؛

انجام آزمایش سریع که جواب به سرعت آماده می‌شود؛

بعد از انجام آزمایش خون جواب به صورت آنلاین مشاهده می‌شود.

یک تا دو هفته ابتدایی ابتلا به عفونت ممکن است ویروس در خون با انجام آزمایش شناسایی نشود ولی احتمال انتقال ویروس به دیگران وجود دارد و زمان مهمی است.

قانون کانادا فرد آلوده به ویروس HIV را ملزم می‌کند که حتما قبل از برقراری هر‌گونه رابطه جنسی به شریک جنسی‌اش بیماری خود را اطلاع دهد.

پیشگیری

هیچ واکسنی برای ایدز هنوز وجود ندارد. پیشگیری از بیماری به دو صورت «قبل از مواجهه» و «بعد از مواجهه» با ویروس تقسیم می‌شود. پیشگیری قبل از مواجهه می‌تواند شامل پرهیز از رفتارهای پرخطر باشد که در بالا بیان شد. مراجعه به پزشک به صورت منظم جهت درمان‌ بیماری‌های مقاربتی و کاهش تعداد شریک‌های جنسی از اقدامات پیشگیرانه قبل از مواجهه است.

در افرادی که به هر علتی احتمال مواجهه بیشتری با ویروس را داشته باشند، داروهایی وجود دارد که با مصرف آن ریسک عفونت HIV کاهش می‌یابد. برای دانستن لزوم مصرف دارو باید با پزشک مشورت شود.

نوع کمتر شناخته شده پیشگیری، نوعِ «پس از مواجهه» است. در این مورد افرادی که احتمال می‌دهند که به عفونت مبتلا شده‌اند می‌توانند با استفاده از دارویی که به مدت چهار هفته مصرف می‌شود، احتمال ابتلا به عفونت را کاهش دهند. نکته مهم این است که این دارو باید در سریع‌ترین زمان ممکن بعد از مواجهه با ویروسHIV شروع شود و بعد از 72 ساعت از مواجهه، شروع دارو خیلی موثر نیست. در این موارد بهتر است هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه شود و بسته به نظر پزشک دارو تجویز شود.

درمان

هنوز درمانی که ویروس را به صورت کامل از بین ببرد وجود ندارد، اما داروهای ضد ویروس جدید با کم کردن تعداد ویروس، هم انتشار ویروس را کاهش می‌دهند و هم از ورود بیمار به مرحله ایدز جلوگیری می‌کنند و فرد مبتلا می‌تواند با درمان به موقع، طول عمری نزدیک به عمر طبیعی داشته باشد.

در کانادا مراکز مشاوره و حمایت از افراد آلوده به ویروس HIV وجود‌ دارد. برای آگاهی از سازمان‌هایی که در هر منطقه فعال هستند، می‌توان به سایت HIV411.ca مراجعه کرد. در استان کبک هم می‌توان با شماره Info-Santé811 جهت مشاوره تماس گرفت و یا جهت آگاهی از سرویس‌های پشتیبانی بیماری، با مرکز COCQ-sida 514-844-2477×34 و vih-infodroits@cocqsida.com ارتباط برقرار کرد.