زهرا فرودی
بانک مرکزی کانادا نرخ پایه سود بانکی را افزایش داد. دلیل این افزایش رونق و توسعه پایدار اقتصادی کشور عنوان شد. اما کانادا کشور مقروضان است. مردم از پیر و جوان به بانک‌ها بدهکارند. بدهکاری بابت خرید خانه، ماشین، لوازم منزل، خواربار و حتی سفر!
این افزایش نرخ بهره می‌تواند روی زندگی مردم و مخصوصا کسانی که برای اولین بار اقدام به خرید خانه کرده‌اند تاثیر بدی بگذارد. حالا آنها باید در ته جیب خالی خود دنبال چند دلار اضافه بگردند یا جایی از یک هزینه‌ای کم کنند تا بتوانند زندگی مالی خود را تنظیم کنند.
پول ارزان یا به عبارتی نرخ اندک سود بانکی باعث شده مردم به وام گرفتن عادت کنند و همین موضوع باعث شده تا کانادایی‌ها یکی از بدهکارترین ملت‌های دنیا به بانک‌های کشورشان باشند. اکنون که نرخ بهره سیر صعودی بهخود گرفته، نگرانیهای مردم درمورد تسویهی کوهی از بدهی نیز افزایش یافته است.
در نظرسنجی که سی‌بی‌سی بهصورت آنلاین از بین هزار مالک مسکن در کانادا بین روزهای پنجم تا یازدهم اکتبر انجام داده تقریباً سه‌چهارم افرادی که بابت خانهشان بدهکار بودند – اکثراً در قالب وام مسکن- اذعان کردند که نگران افزایش شدید نرخ بهره هستند.
طولی نخواهد کشید که اغلب آنها این فشار را احساس می‌کنند: ۵۸ درصد پاسخ‌دهندگان گفتند که افزایش اقساط ماهانه آنها را مجبور به تغییر عادات مصرفیشان خواهد کرد تا بتوانند دخلوخرجشان را جور کنند.
افزایش در اقساط ماهانه بدون تغییر در عادات مصرفی
شانون لی سایمونز، برنامه‌ریز امور مالی میگوید که بسیاری از افرادی که برای کمکگرفتن به سراغش میروند، در بحران مشابهی بهسر میبرند. او آنها را آدمهایی توصیف می‌کند که برای آخرین سِنت درآمد خود نیز چاهی کنده‌اند و به جایی بابت آن بدهکارند و اصلا نمی‌توانند حتی یک دلار در ماه پس‌انداز کنند.
نسل جوانتر مالکین مسکن، تابهحال افزایش قابل‌ملاحظه‌ای را در نرخ بهره تجربه نکرده‌اند. اگر مالک مسکنی الان چهلساله باشد و خانهاش را در سیسالگی خریده باشد، تقریباً یک دهه از نرخ بهره پایین استفاده کرده و تجربه نرخ بهره بالا و تنظیم زندگی بر پایه آن را ندارد.
سایمونز اشاره می‌کند که بخشی از مشکل مربوط به مالکینی است که تابهحال چنین افزایش بیسابقهای را در نرخ بهره تجربه نکرده‌اند.
«اگر الان شما دقیقاً چهلسال سن داشته باشید و خانهتان را در سن سیسالگی خریده باشید، تقریباً یک دهه از نرخ {بهره‌ی} پایین استفاده کردهاید و کل تجربۀ شما همین بوده است.»
درواقع، فردی که اکنون چهل سال دارد، در سال ۱۹۸۱ یعنی زمانی که نرخ پایه بهره‌ی سالانه به بیش از ۲۰درصد افزایش یافته بود، کودکی نوپا بوده. برعکس، از سال ۲۰۰۹، بین ۳/۷ تا ۵/۷۵ درصد نوسان داشته است. بانک‌ها از نرخ مرجع بهعنوان مبنایی برای تعیین نرخ بهره استفاده می‌کنند.
ناتوانی مالکین در پرداخت اقساط سنگینتر، آنها را با مشکلات بیشتری روبهرو می‌کند، مثلاً استفاده از پس‌انداز یا رویآوردن به کارتهای اعتباری برای تأمین مخارج زندگی.
سایمونز، مؤسس مدرسهی مالی نوین که یک مؤسسهی برنامهریزی مالی در تورنتو است، گفت: «این مسئله بدهی کارت اعتباری را به امری عادی بدل می‌کند.»
هنوز نگران نیستند!
یافتههای حاصل از نظرسنجی سی‌بی‌سی زمانی به‌دست آمدهاند که بانک مرکزی کانادا نرخ بهره‌ی پایه را از ماه جولای سال ۲۰۱۷ سه برابر افزایش داده و از ۰/۵ درصد به ۱/۵ درصد رسانده است. این نرخ پایه، هزینه‌ای که بانک‌ها بابت انواع وام بر دوش مشتری میگذارند را تحتتأثیر قرار میدهد.
به احتمال زیاد، اغلب مالکین مسکن هنوز تأثیر کامل این افزایش نرخ را بر زندگیشان احساس نکرده‌اند؛ زیرا همچنان درگیر وام مسکن با نرخ بهره‌ی ثابت هستند؛ این وام، رایجترین نوع وام در کانادا است.
ناتوانی مالکین در پرداخت اقساط سنگینتر، آنها را با مشکلات بیشتری روبهرو می‌کند، مثلاً استفاده از پس‌انداز یا رویآوردن به کارتهای اعتباری برای تأمین مخارج زندگی.
سایمونز عنوان کرد: «این افراد در زمان تمدید وامشان ممکن است کمی شوکه شوند.»
برخی اقتصاددانان پیشبینی می‌کنند اگر رشد اقتصادی کشور به همین شکل ادامه داشته باشد، نرخ بهره در سال ۲۰۱۹ سه بار دیگر افزایش خواهد یافت.
درضمن، باید گفت که میزان بدهی مالکین کانادایی طی سه دههی اخیر و تا ماه آگوست بالغ‌بر دو میلیارد دلار است. وام مسکن نزدیک به سه‌چهارم آن بدهی را شامل میشود.
بانک مرکزی کانادا سالهاست که نگرانی خود را بابت افزایش سطح بدهی مالکین مسکن ابراز کرده است. در سال ۲۰۱۱، وزیر اقتصاد و دارایی فدرال، جیم فلارتی، تلاش کرد تا عادت وامگرفتن را با وضع قوانین سفتوسختتر اصلاح کند.
این قوانین شامل کاهش حداکثر دورۀ استهلاک و ملزمکردن وام‌گیرندگان به دریافت وام پنجساله با نرخ بهره‌ی ثابت است؛ حتی اگر آنها قبلاً وام متغیر با بهره‌ی پایینتر را انتخاب کردهباشند. بااینحال، نرخ بهره همچنان پایین ماند و مردم کانادا مثل قبل به انباشتن بر بدهیهای خود ادامه دادند.
جواب نادرست
براساس اعلام مؤسسۀ اعتباری ترانسیونیون (TransUnion)، مردم کانادا در سهماههی دوم سال ۲۰۱۸، بهطور میانگین حدود ۲۶۰ هزار دلار بدهی وام مسکن داشته‌اند که نشان‌دهنده جهشی ۴/۷۶درصدی در مقایسه با دورۀ زمانی مشابه در سال ۲۰۱۷ است.
در نظرسنجی سی‌بی‌سی، ۳۶درصد پاسخ‌دهندگان اذعان کردند که هیچگونه بدهی مسکن ندارند و ۴۲درصد گفتند که با درنظرگرفتن مجموع وام مسکن و خطوط اعتباری، بین ۵۰ هزار تا کمی کمتر از ۴۰۰ هزار دلار بدهی دارند. اکثر پاسخ‌دهندگان رضایت کامل یا نسبی از میزان اقساط ماهانه داشتند.
یک وام مسکن ۴۰۰ هزار دلاری با استهلاک ۲۰ساله و نرخ ثابت ۳/۳درصدی پنجساله را درنظر بگیرید. تنها با دودرصد افزایش نرخ بهره، اقساط ماهیانه تا ۴۰۰ دلار در ماه افزایش خواهد یافت.
بااینحال، همانگونه که این نظرسنجی نشان میدهد، آن سطح از رضایتمندی مردم پس از مواجهه با روند رشد نرخ بهره، رو به کاهش خواهد گذاشت.
این تأثیر شاید بیشتر از آن چیزی باشد که مردم تصور می‌کنند: پس از ارائهی تعدادی از طرح‌های پیشنهادی وام مسکن به افراد حاضر در نظرسنجی، مشاهده شد که کمتر از سه‌چهارم پاسخ‌دهندگان قادر بودند به‌درستی هزینههای اضافهشده ناشی از جهش دودرصدی نرخ بهره را برآورد کنند.
برای مثال، یک وام مسکن ۴۰۰ هزار دلاری با استهلاک ۲۰ساله و نرخ ثابت ۳/۳درصدی پنجساله را درنظر بگیرید. تنها با دودرصد افزایش نرخ بهره، اقساط ماهیانه تا ۴۰۰ دلار در ماه افزایش خواهد یافت. به گفتهی سایمونز، این حسابوکتاب کردن‌ها برای بسیاری از افراد دلهرهآور است، اما لازم است که مالکین مسکن درک درستی از هزینه‌ی واقعی افزایش نرخ بهره پیدا کنند.
«همه از افزایش نرخ بهره اطلاع دارند اما موضوع نگران‌کننده این است که مردم لزوماً آمادگی پذیرش تأثیر این مسأله بر زندگی روزانهشان را ندارند. نکته اینجاست که حتی با افزایش پیشبینیشدهی نرخ بهره در سال ۲۰۱۹، این نرخ‌ها در مقایسه با دهههای پیشین هنوز نسبتاً پایین هستند.
بانک مرکزی کانادا نرخ بهره‌ی پایه کشور را بالا میبرد تا تورم را کنترل کند.
