مهرنوش اردلان یکتا
مشاهدات روزمره نشان می‌دهد که کودکان امروزی کم‌تحرک‌تر از زمان کودکی ما هستند و بیشتر زمان خود را به تماشای تلویزیون و یا بازی رایانهای می‌گذرانند. مطالعه وسیعی که نتایج آن در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، این گفته را تایید می‌کند. در این مطالعه که با همکاری امپریال کالج لندن و سازمان بهداشت جهانی صورت گرفت، مشخص شد که طی چهار دهه -از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۶- میزان چاقی کودکان سراسر دنیا افزایش ده برابری داشته است. آمارهای سال ۲۰۱۷ سازمان بهداشت کانادا هم نشان می‌دهد که ۳۰ درصد کودکان پنج تا هفده ساله کانادایی اضافه وزن دارند و یا چاق هستند. اما علت اصلی روند افزایشی چاقی در کودکان چیست و چرا به آن توجه می‌شود؟
مقصران اصلی
عوامل زیادی در ایجاد چاقی در کودک نقش ایفا می‌کند که از آنجمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
رژیم غذایی: خوردن غذاها و اسنک‌های پرکالری مانند فست فود، مصرف نوشیدنی‌های شیرین مانند آب‌میوه‌های شیرین؛
کمبود تحرک: ورزش نکردن و نداشتن فعالیت، صرف زمان زیاد برای تماشای تلویزیون و یا بازی رایانهای؛
عوامل خانوادگی یا ژنتیک: داشتن پدر یا مادر دارای اضافه وزن؛
عوامل روانشناختی: داشتن استرس‌‌های شخصی یا خانوادگی و یا استفاده از مصرف بیش از حد غذا به عنوان راهی برای مواجه شدن با استرس‌ها؛
عوامل اجتماعی-اقتصادی: وضعیت اقتصادی ضعیف که خانواده را مجبور به استفاده از نوع خاصی از غذاها کند و یا کودک فضای کافی برای فعالیت نداشته باشد.
نگرانی‌های ناشی از چاقی کودکان
چاقی در بچه‌ها، آنها را نسبت به ابتلا به گروهی از بیماری‌ها مستعد می‌کند:
دیابت تیپ ۲: سبک زندگی با تحرک کم و چاقی، کودک را مستعد دیابت تیپ۲ می‌کند.
سندرم متابولیک: این سندرم مجموعه‌ای از شرایطی است که فشار خون بالا، قند بالا، تری‌گلیسیرید بالا، چربی خون خوب پایین و چربی اضافی دور شکمی را در بر می‌گیرد و می‌تواند کودک را در خطر بیماری‌های قلبی قرار دهد.
فشار خون و کلسترول بالا: این شرایط باعث ایجاد پلاک‌های چربی در عروق شده که می‌تواند در سال‌های بعدی، زندگی کودک را در خطر حمله‌های قلبی و مغزی قرار دهد.
آسم: کودکان دارای اضافه وزن یا چاق با احتمال بیشتری به آسم مبتلا می‌شوند.
اختلالات خواب: وقفه انسدادی در خواب یا توقف تنفس در حین خواب که دوباره نفس برمی‌گردد، مشکلی جدی است که در کودکان یا بزرگسالان مبتلا به چاقی دیده می‌شود.
کبد چرب غیر الکلی: این مشکل در کودکان با اضافه وزن، مانند بزرگسالان اتفاق می‌افتد.
افسردگی: از مشکلات روحی روانی که در زمینه چاقی در کودک ممکن است به وجود آید نداشتن اعتماد به نفس و مسخره شدن از جانب سایر همسالان است که می‌تواند به بیماری‌های جدی‌تری مانند افسردگی منجر شود.
اختلالات یادگیری و رفتاری: به دلیل اضطراب‌ها و احتمالا داشتن مهارت‌های ضعیف‌تر اجتماعی نسبت به کودکان با وزن طبیعی، این کودکان ممکن است تمرکز کافی در کلاس نداشته باشند و این مساله خود را به صورت اختلال یادگیری و اختلال رفتاری نشان دهد.
تشخیص
تشخیص با پزشک است.
بعضی از کودکان تنها درشت‌تر از سایرین هستند؛ بنابراین تنها از روی ظاهر کودک نمی‌توان چاقی را در کودک تشخیص داد. سازمان بهداشت جهانی دستورالعملی را برای پزشکان تعیین کرده است که با استفاده از BMI کودک به همراه منحنی قد-وزنی که وجود دارد و رشد کودک را ثبت می‌کند، در تشخصی چاقی کودک به پزشک کمک می‌کند.
راه‌های پیشگیری و سبک زندگی سالم‌تر
والدین در کمک به کودک و تغییر سبک زندگی نقش کلیدی دارند. به والدین توصیه می‌شود:
به هنگام خرید در سوپرمارکت بیشتر میوه و سبزیجات خریداری کنند.
مصرف نوشیدنی‌های شیرین و یا آب‌میوه‌های طبیعی شیرین را محدود کنند.
مصرف غذاهای آماده یا فست فود را بسیار محدود کنند.
تمام افراد خانواده، تا حد امکان همراه و با هم غذا بخورند.
میزان غذای کودکان متناسب در نظر گرفته شود.
زمان تماشای تلویزیون و به طور کلی زمانی که کودک مقابل مانیتور یا تبلت می‌گذراند، باید محدود باشد. از تماشای تلویزیون و مانیتور برای کودکان کمتر از ۱۸ ماه باید اجتناب شود و برای کودکان قبل از سن دبستان تا یک ساعت در روز بیشتر نباشد.
بر انجام فعالیت بدنی و نه لزوما ورزش تاکید شود. کودکان باید دست کم یک ساعت در روز فعالیت بدنی متوسط تا شدید داشته باشند. فعالیتی باید انتخاب شود که برای کودک هیجان ایجاد کند. این می‌تواند بازی قایم موشک ساده باشد. برای مثال اگر کودک علاقه به جمع‌آوری گیاهان دارد به همراهی کودک در حین گشت و گذار در طبیعت و پیاده‌روی می‌توان به جمع‌آوری گیاهان نیز پرداخت؛ در این زمینه باید خلاق بود.
نکته دارای اهمیت این است که کودکان به طور کامل از رفتار والدین خود الگوبرداری می‌کنند و چنانچه پدر و مادر ساعت‌های زیادی بی‌تحرک روبروی تلویزیون و مانیتور بگذرانند و یا از هر گونه فعالیت اجتناب کنند، کودک را به طور ناخواسته مطابق الگوهای چاقی بار می‌آورند. باید به عنوان یک والد، بسیار محتاط بود و با آگاهی کامل رفتار نمود.
این مقاله در شماره بیست‌وپنجم مجله «مداد» منتشر شده است.
