پوریا ناظمی
در میان بادهای تند و آسمان‌های بیکران کانادا، یکی از سریع‌ترین و چابک‌ترین شکارچیان دنیا زندگی می‌کند: شاهین بحری (Falco peregrinus). این پرنده‌ی باشکوه، با سرعت حیرت‌انگیز خود که در حالت شیرجه تا 390 کیلومتر بر ساعت می‌رسد، به عنوان یکی از سریع‌ترین موجودات زنده‌ی زمین شناخته می‌شود.
شاهین شاهی، برخلاف بسیاری از شکاریان دیگر، در مناطق باز زندگی می‌کند و معمولاً بر فراز صخره‌های بلند، مناطق شهری و در نزدیکی منابع آب دیده می‌شود. این پرنده از ارتفاع بسیار زیاد، با یک شیرجه‌ی سریع و دقیق، به طعمه‌ی خود حمله می‌کند. روش شکار او به نام “شیرجه‌ی سرعتی” شناخته می‌شود که باعث می‌شود طعمه قبل از اینکه حتی فرصت واکنش داشته باشد، ضربه‌ی مرگبار را دریافت کند.
این پرنده زمانی که دست به این شیرجه می زند به سرعتی نزدیک به 390 کیلومتر بر ساعت می رسد. برای مقایسه این سرعت قابل مقایسه با سرعت حداکثر خودروهای مسابقات فرمول – 1 مدرن است و قابل مقایسه با حداکثر سرعت خودروی لامبورگینی Aventador است.
شاهین بحری تقریباً فقط از پرندگان تغذیه می‌کند و در حین پرواز، آن‌ها را شکار کرده و می‌خورد. شاهین‌های بالغ، سر و بال‌هایی به رنگ خاکستری-آبی دارند که با پرهای سفید و سیاه شکمشان در تضاد است. جوان‌ترها اما، پرهای قهوه‌ای تیره و الگوهای راه‌راه بر روی بدن خود دارند. یکی از ویژگی‌های خاص شاهین شاهی، خطوط تیره‌ای است که از چشم‌هایش به پایین کشیده شده و شبیه “خطوط اشک” به نظر می‌رسد.
شاهین‌های بحری به دو زیرگونه‌ی اصلی در کانادا تقسیم می‌شوند: زیرگونه‌ی Peale’s (F. p. pealei) که در سواحل اقیانوس آرام زندگی می‌کند و غیرمهاجر است، و زیرگونه‌های شرقی و شمالی (F. p. anatum/tundrius) که در تندرا آشیانه می‌سازند و برای زمستان به جنوب مهاجرت می‌کنند. این تفاوت در الگوهای مهاجرتی تأثیر بسزایی بر توزیع جغرافیایی آن‌ها دارد.
شاهین‌های بحری تک‌همسر هستند و معمولاً تا آخر عمر با یک جفت باقی می‌مانند. فصل جفت‌گیری آن‌ها در بهار آغاز می‌شود و محل لانه‌سازی آن‌ها معمولاً بر روی صخره‌های بلند، ساختمان‌های مرتفع، یا حتی پل‌های بزرگ است. ماده‌ها بین ۲۸ تا ۳۲ روز روی تخم‌ها می‌خوابند و پس از خروج از تخم، جوجه‌ها بین ۳۵ تا ۴۲ روز در لانه می‌مانند و توسط هر دو والد تغذیه می‌شوند. شاهین بحری معمولاً سالانه فقط یک دوره‌ی جوجه‌آوری دارد. ماده‌ها بزرگ‌تر از نرها هستند و بین ۴۵-۵۸ سانتی‌متر طول و ۷۰۰-۱۵۰۰ گرم وزن دارند، در حالی که نرها کوچکترند، با طول ۳۴-۴۷ سانتی‌متر و وزن ۳۳۰-۱۰۰۰ گرم. این تفاوت اندازه به شاهین‌های نر و ماده اجازه می‌دهد تا طعمه‌های متنوع‌تری شکار کنند و رقابت بین آن‌ها کاهش یابد.
شاهین‌های بحری معمولاً بین ۱ تا ۵ تخم می‌گذارند، اما تعداد رایج آن‌ها ۳ یا ۴ تخم است. جوجه‌کشی معمولاً بین ۲۹ تا ۳۳ روز طول می‌کشد و پس از آن، جوجه‌ها ۴۲ تا ۴۶ روز بعد از تولد اولین پروازشان را انجام می‌دهند. جوجه‌ها تا دو ماه وابسته به والدین خود باقی می‌مانند. میانگین جوجه‌های پروازکرده در هر جفت در زیرگونه Peale’s حدود ۱.۹ است، در حالی که برای زیرگونه Anatum/Tundrius بین ۱.۵ تا ۱.۹ جوجه پروازکرده در هر جفت ثبت شده است.
رژیم غذایی شاهین‌های بجری عمدتاً از پرندگان متوسط تشکیل شده و آن‌ها قادر به شکار بیش از ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ گونه پرنده هستند که این تعداد معادل ۲۰٪ از کل گونه‌های پرندگان جهان است. در مناطق شهری، ۸۰٪ رژیم غذایی آن‌ها از کبوترهای سنگی یا وحشی تشکیل می‌شود. علاوه بر پرندگان، گاهی پستانداران کوچک، خزندگان، حشرات، و حتی ماهی نیز شکار می‌کنند، گرچه این موارد کمتر دیده می‌شود.
با اینکه شاهین بحری خود یکی از قدرتمندترین شکاریان طبیعت است، اما بی‌خطر هم نیست. بزرگ‌ترین تهدید برای شاهین‌ها، عقاب‌های طلایی و جغدهای بزرگ شاخدار هستند که گاهی به جوجه‌های آن‌ها حمله می‌کنند. جغدهای شاخدار و سایر شکاریان بزرگ، در شب ممکن است جوجه‌های شاهین را شکار کنند. نرخ مرگ‌ومیر بسیار بالاست: حدود ۵۹-۷۰٪ جوجه‌ها در سال اول زنده نمی‌مانند، و میزان مرگ‌ومیر سالانه برای بزرگسالان ۲۵-۳۲٪ است.
این گونه از شاهین ها در طبیعت بین 10 تا 15 سال زندگی می کنند. رکورد زندگی طبیعی ثبت شده آن ها تا کنون کمی بیش از 19 سال بوده است. با این وجود این پرنده ها در اسارت و تحت مراقبت انسان ها تا 25 سال نیز زندگی می کنند.
در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، جمعیت شاهین‌های بحری در آمریکای شمالی به شدت کاهش یافت، اما با ممنوعیت استفاده از DDT در سال ۱۹۶۹ در کانادا و ۱۹۷۲ در آمریکا، همراه با برنامه‌های پرورش در اسارت و رهاسازی آن‌ها در طبیعت، جمعیتشان بهبود یافت. در سال ۱۹۹۹، شاهین بحری از فهرست گونه‌های در معرض خطر در آمریکا حذف شد و در دسامبر ۲۰۱۷، کانادا اعلام کرد که این پرنده دیگر در معرض خطر انقراض نیست. این یک موفقیت بزرگ در زمینه‌ی حفاظت از گونه‌ها محسوب می‌شود.
در فرهنگ‌های بومی کانادا، شاهین‌ها نماد قدرت، سرعت و بینش عالی هستند. اگرچه مستندات دقیقی از نقش شاهین بحری در اساطیر بومیان کانادا وجود ندارد، اما پرندگان شکارچی همواره در زندگی فرهنگی آن‌ها نقش مهمی داشته‌اند. در دوران استعمار کانادا، شاهین‌های بحری به عنوان نماد آزادی و چابکی شناخته شدند و بسیاری از پرچم‌ها و نمادهای شکارچیان شامل تصویر شاهین بود.
همچنین، در شکار با شاهین (Falconry) در کانادا، شاهین بحری نقش مهمی دارد. این ورزش تحت قوانین خاص در استان‌هایی مانند انتاریو و آلبرتا تنظیم شده است و در مراکزی مانند “Royal Canadian Falconry”، شاهین‌ها آموزش داده می‌شوند تا در شکارهای سنتی مورد استفاده قرار گیرند.
شاهین شاهی، با سرعت باورنکردنی، بینایی استثنایی، و استراتژی شکار بی‌نظیرش، یکی از شگفت‌انگیزترین پرندگان شکاری کانادا است. حضور این پرنده، هم در دشت‌های بکر و هم در میان آسمان‌خراش‌های مدرن، نشان می‌دهد که طبیعت و شهرنشینی می‌توانند در کنار هم وجود داشته باشند. با ادامه‌ی پژوهش‌ها و تلاش‌های حفاظتی، می‌توان امیدوار بود که شاهین بحری همچنان یکی از فرمانروایان بی‌رقیب آسمان‌های کانادا باقی بماند.
