مریم ایرانی
زمان: ۲۵ اوت ۱۷۸۵
مکان: لونگوی، مونترال
اگر موقعی که در خیابان سنت‌کاترین، نزدیک ایستگاه متروی پیل در حال قدم زدن هستید، کمی با دقت به عناوین و سردر ساختمان‌‌ها نگاه کنید، شاید ساختمان مونترال‌گزت Montreal Gazette که قبلا گزت نامیده می‌شد را پیدا کنید. نخستین روزنامه شهر مونترال که توسط یک ناشر سرشناس فرانسوی به نام Fleury Mesplet، فلوری مسپلِه بنیان نهاده شد و قدیمی‌ترین روزنامه کانادایی است که همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. هر چند که فلوری مسپلِه به عنوان یک فرانسوی بسیار تلاش کرد که این روزنامه را به هر دو زبان انگلیسی و فرانسه چاپ کند، اما دست سرنوشت، رویای او را به دامن انگلیسی‌ها انداخت تا امروز همه آن را به عنوان یک روزنامه انگلیسی‌زبان بشناسند. مردی که برای چاپ روزنامه‌اش از رنج مهاجرت تا به زندان افتادن را با جان و دل قبول کرد.
ملاقات سرنوشت‌ساز با بنجامین فرانکلین
فلوری مسپلِه، به روایتی در شهر لیون و به روایتی در شهر مارسی در فرانسه متولد شد. از کودکی همراه با خانواده‌اش در کار انتشارات کتاب و روزنامه بودند. پدر او همیشه در این شغل فعالیت کرده بود اما کسی نمی‌دانست که چطور این کار را یاد گرفته‌است. در هر حال او این میراث را به خوبی به پسرش انتقال داد و او را تبدیل به یکی از حرفه‌ای‌ترین ناشران و صاحبان چاپخانه در فرانسه کرد. به دلایل نامشخصی، فلوری جوان، تصمیم گرفت به لندن برود. البته احتمال دارد بزرگترین انگیزه او، اوضاع نابسامان اقتصادی در قرن هفدهم میلادی در فرانسه باشد. فلوری به دنبال ثروتمند شدن بود و اصلا فکرش را هم نمی‌کرد یک روز در چاپخانه‌اش با کسی ملاقات کند که مسیر زندگی حرفه‌ای او را در جایی دیگر رقم بزند. احتمالا اگر فلوری و بنجامین فرانکلین همدیگر را آن روز بلند تابستانی در لندن نمی‌دیدند، روزنامه مونترال گزت هرگز منتشر نمی‌شد. بنجامین فرانکلین در آن زمان در قاره جدیدا کشف شده به شدت مشهور بود و در حکم پدر معنوی ایالات متحده شناخته می‌شد. او خودش هم در صنایع چاپ و نشر سررشته داشت و کتاب می‌نوشت و یک چاپخانه در شهر فیلادلفیا داشت.
از آنجایی که او مدتی سفیر ایالات متحده در فرانسه شده بود، خیلی زود توانست با فلوری ارتباط برقرار کند و او را که در جستجوی موقعیت‌های جدیدتر و ثروتمندتر شدن بود، ترغیب کند تا به ایالات متحده سفر کند. فلوری در اواخر سال‌های ۱۷۸۰ به آمریکا نقل مکان و تلاش کرد که در این سرزمین جدید جایی برای خود باز کند. ولی رویای شیرین او ظاهرا سرابی بیش نبود و در آمریکا اوضاع به دلخواه پیش نرفت. در فیلادلفیا در صنعت چاپ پیشنهادات کاری زیادی به او نشد تا اینکه روزی یک سفارش کار به زبان فرانسوی به دست فلوری رسید. این سفارش، کتابچه‌ای شامل نامه‌های دولتمردان آمریکایی به ساکنان فرانسه زبان کبک بود تا به آنها انگیزه بدهد به نفع دولت آمریکا در مقابل انگلیسی‌ها بایستند. این کتاب که باید به زبان فرانسوی چاپ می‌شد، فلوری را تشویق کرد که به مونترال سفر کند و تازه آنجا بود که داستان زندگی حرفه‌ای او سمت و سوی واقعی گرفت.
تولد مونترال گزت
فلوری مسپلِه که بعد از مطالعه آن کتاب تا حدودی با اوضاع مونترال آشنا شده بود در ازای گرفتن کمک هزینه‌ای از طرف دولت آمریکا برای تاسیس یک چاپخانه فرانسوی‌زبان جهت متقاعد کردن فرانسوی‌‌زبان‌های کبک به کوچ کردن به آمریکا، در سال ۱۷۷۵ به مونترال رفت و کار را شروع نمود. او در ژوئن سال ۱۷۷۸، برای اولین بار در مونترال و برای چند شماره، روزنامه‌ای فرانسوی به نام Gazette Littéraire de Montréal, را با همکاری شخصی به نام Valentin Jautard که یک وکیل و نویسنده فرانسوی تبار کانادایی بود، چاپ کرد. در آن زمان، آمریکا و انگلیس بر سر مستعمرات و مرزها به شدت در حال جنگیدن بودند. در زمانی که فلوری به مونترال رسید، فرماندهی مونترال در دست آمریکایی‌ها بود اما بعد از مدت کوتاهی انگلیسی‌ها دوباره به مونترال مسلط شدند و برای همین هنوز کسب و کار فلوری رونق نگرفته بود که به جرم همکاری و ارتباط با آمریکایی‌ها به زندان افتاد و چاپخانه و کارمندانش را از دست داد. این زندان ۳ سال طول کشید و وقتی فلوری از زندان بیرون آمد، مجبور شد دوباره از صفر شروع کند.
با وجود حواشی سیاسی که برای فلوری مسپلِه ایجاد شده بود، بعد از ۴ سال دوباره فلوری، تصمیم گرفت یک روزنامه محلی دیگر به جای همان روزنامه‌ای که چند سال قبل چاپ می‌کرد و حالا توقیف شده بود، برای شهر مونترال و به زبان فرانسه و انگلیسی چاپ کند. دوزبانه بودن این روزنامه اتفاق مهمی بود، زیرا برای اولین بار یک روزنامه می‌توانست برای همه ساکنان شهر مونترال مطلب تهیه کند.
بالاخره فلوری مسپله، در ۲۵ اوت ۱۸۷۵ نخستین شماره روزنامه مونترال گزتی را که امروزه ما به همین نام می‌شناسیم در خانه‌ای در منطقه لونگوی چاپ کرد. این روزنامه جدید دوزبانه بود، مطالب فرانسوی در سمت چپ و مطالب انگلیسی در سمت راست صفحات روزنامه قرار داشتند. محتوای ستون‌ها در ابتدا به زبان فرانسه توسط خود فلوری نوشته و سپس به وسیله ویراستار قدیمی و دوست فلوری یعنی Jautard که قبل از دستگیری هم در کنار او بود، به زبان انگلیسی ترجمه می‌شدند.
همچنین بخوانید:
محتوای ستون‌ها عمدتا درباره آموزش و پرورش، مذهب و ادبیات بودند و بعدها سیاست هم به آن اضافه شد. خبرهای خارجی و محلی بقیه مقاله‌های این روزنامه را تشکیل می‌دادند. مونترال گزت، سعی می‌کرد که فضای مذهبی و قدرت کلیسا در مونترال را به چالش بکشد و کبکی‌ها را به داشتن مجلس ترغیب کرده و اصول انقلاب فرانسه را برایشان توضیح دهد. این روزنامه همچنین آگهی‌ها و اطلاعیه‌ها را هم در یک نیم‌صفحه به چاپ می‌رساند. بعدها فلوری، دفتر روزنامه‌اش را به خیابان نوتردام منتقل کرد و تا پایان عمر بالای سر روزنامه‌اش بود و آن را چاپ می‌کرد.
سرنوشت مونترال‌گزت در گذر سال‌ها
پس از مرگ فلوری، بیوه او روزنامه را برای چندین شماره منتشر کرد، اما موفق نشد که این کار را ادامه بدهد. دو رقیب سرسخت مونترال‌گزت در آن سال‌ها، لوئیس روی و ادوارد ادواردز برای گرفتن حق انتشار روزنامه برای دو سال جنگیدند. ادواردز در نهایت روزنامه را به دست آورد و چاپ آن را تا زمانی که ورشکسته شد، ادامه داد و بعد از آن، این روزنامه به مدت چهارده سال به مالکیت جیمز براون درآمد. از بازی روزگار مونترال‌گزت که زمانی با ایده تقویت فرانسوی‌ها علیه انگلیسی‌ها به وجود آمده بود در سال ۱۸۲۲، به توماس اندرو ترنر که یک تاجر انگلیسی بود رسید و او آن را تبدیل به ابزار رسانه‌ای مبارزه با فرانسوی‌های شورشی کرد.
در سال ۱۹۶۸، روزنامه مونترال گزت توسط انتشارات زنجیره‌ای Southam، که روزنامه‌های زیادی را در سراسر کانادا اداره می‌کرد، خریداری شد.
سال‌ها مونترال‌گزت در رقابت با روزنامه‌های انگلیسی در مونترال و یک روزنامه دیگر به نام Montreal Star یا ستاره مونترال گرفتار بود. ستاره مونترال، روزنامه‌های بیشتری را در شهر می‌فروخت و در نیمه اول قرن بیستم شهرت قابل توجهی داشت. اما بعد از یک اعتصاب طولانی در سال ۱۹۷۹دیگر منتشر نشد ولی مونترال‌گزت سر جایش باقی ماند. در سال ۱۹۸۸یک روزنامه رقیب دیگر سروکله‌اش پیدا شد که The Montreal Daily News نام داشت و روزهای یکشنبه هم چاپ می‌شد. مونترال‌گزت، یکشنبه ها چاپ نمی‌شد و برای همین در رقابت، مجبور شد همین کار را بکند.
امروز مونترال‌گزت در ایالت کبک و به زبان انگلیسی چاپ می‌شود و جالب است که بر خلاف رگ و ریشه فرانسوی‌اش، تنها روزنامه انگلیسی زبان مونترال است. این شاید امروز برای این روزنامه یک نقطه ضعف محسوب شود و به همین دلیل در سال‌های اخیر به شدت سعی کرده که از کارمندان فرانسوی‌زبانی که به انگلیسی مسلط هستند برای پوشش خبر استفاده کند تا در مونترال از رقبای فرانسوی چون نشریات La Presse, Le Journal de Montréal, Le Devoir عقب نیفتد.
امروز مونترال‌گزت در ایالت کبک و به زبان انگلیسی چاپ می‌شود و جالب است که بر خلاف رگ و ریشه فرانسوی‌اش، تنها روزنامه انگلیسی زبان مونترال است. این شاید امروز برای این روزنامه یک نقطه ضعف محسوب شود و به همین دلیل در سال‌های اخیر به شدت سعی کرده که از کارمندان فرانسوی‌زبانی که به انگلیسی مسلط هستند برای پوشش خبر استفاده کند.
در ماه اوت سال ۲۰۱۴، دفتر این روزنامه در محله Notre-Dame-de-Grâce بسته شد و ۵۴ نفر شغل‌های تمام وقت خود را از دست دادند. در ماه اکتبر، این روزنامه اعلام کرد که نسخه دیجیتال خود را راه‌اندازی کرده و چاپ نسخه‌های کاغدی خود را به حداقل رسانده است. سردبیر فعلی این روزنامه Lucinda Chodan نام دارد و دفتر آن در خیابان سنت‌کاترین نزدیک به ایستگاه متروی پیل (آدرس فعلی دفتر روزنامه مونترال گزت) قرار گرفته‌است. جالب است بدانید که در نسخه چاپی و حتی سر در ساختمان مجله، نام مونترال حذف شده و فقط در سایت آن با نام مونترال‌گزت دیده می‌شود.
در حال حاضر، تیراژ روزانه این روزنامه حدود ۱۱۷ هزار نسخه است که شامل اخبار محلی و همه عناوین متفاوت خبری، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی می‌شود. روزهای شنبه یک نسخه اضافه بر صفحات اصلی مجله هم منتشر می‌شود که برای سرگرمی و تفریح آخر هفته چاپ شده است.
این مقاله در شماره بیست‌ودوم مجله «مداد» منتشر شده است.
