مونترال، میزبان ملکه‌های مصر باستان به بهانه افتتاح نمایشگاه «ملکه‌های مصر» در موزه «باستانشناسی و تاریخ» مونترال

مصر و تاریخ شگفت‌‌انگیز آن یکی از مسحور کننده‌ترین داستان های تاریخ بشر را روایت کرده‌ است.

داستان، داستان سرزمینی است در شمال آفریقا و واقع در جُلگه رود نیل. سرزمینی که برای قرن‌های طولانی به نمادی از حکمرانی پیشرفته، معماری خیره‌کننده، مهندسی شگفت‌انگیز، ستاره‌شناسی دقیق و پزشکی پیشرفته شهره بود.

مصر یکی از تمدن ‌های باستانی کهن است که تاثیرش تنها به مرزهای مصر امروزی و منطقه خاورمیانه محدود نمانده است. افسانه مصر باستان دل و هوش بسیاری از غربیان را در طول تاریخ ربوده است.

داستان تاریخ شگفت انگیز مصر گاه آمیخته با افسانه و گاه همراه مستندهای تاریخی و باستان‌شناسی، نه تنها حاکمان جهان مدرن و کاوشگران دنیای قدیم و مهاجمان مقبره‌ها و گنجینه‌های باستانی را به سوی خود جذب کرده است که به مولفه‌ای در فرهنگ عامه بدل شده است.

از مومیایی های نفرین شده مصری تا تنها اعجوبه از عجایب هفتگانه جهان باستان که هنوز استوار مانده است، از اهرام ثلاثه جیزه، تا دره شاهان، از فن و صنعت پیشرفته مومیایی و نفرین‌های باستانی تا ساختار آبیاری بی نظیری که در حاشیه نیل برای کشت و زرع طراحی شده بود، از یکی از قدیمی‌ترین تقویم های خورشیدی تاریخ که بر اساس طلوع ستاره شباهنگ تنظیم می‌شد تا تمدن اسلامی و حکومت سلسله فاطمیون و از قیام های آزادی‌خواهانه قرن بیستم گرفته تا بهار عربی، مصر هیچ‌گاه جایگاه خود را در میان خبرهای دنیای ما از دست نداده است.

عصر پادشاهان کهن

شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های برجسته‌ای که در مرور دوران باستان مصر به چشم می‌آید، در کنار معماری‌های خیره‌کننده نظام پادشاهی است که به نام نظام فراعنه می‌شناسیم. فراعنه جایگاهی فراتر از پادشاه زمین و مردم داشتند آن‌ها خود را در نسبتی با خدایان کهن می‌دانستند.

آن‌ها در زیر سایه و لطف خدایان بزرگ (و به طور خاص خدایی که خورشید موکل او است و به نام رَع شناخته می‌شود) به حکومت می‌رسیدند و واسطه الطاف و گاه خشم ایزدان به شمار می‌رفتند.

فرزندان خدایان، پس از مرگ به پایان داستان خود نمی‌رسیدند و داستان آن‌ها بعد از مراسم مومیایی پادشاهی (این مومیایی متفاوت با مومیایی‌هایی است که برای دیگر مردم انجام می‌شد) ادامه می‌یافت. روح آن‌ها با گذر از رودخانه نیل آسمانی، (که در واقع همان نوار شبح‌گون راه شیری در آسمان است) عازم جایگاه دائم و ابدی خدایان می‌شدند.

سنت مومیایی و ساخت آرامگاه های کم‌نظیر بر آمده از چنین دیدگاهی بوده است.

رو به رو با تاریخ

شاید برای مردمانی که در تمدن‌های تازه شکل گرفته و اصطلاحا جهان تازه (ساکنان تازه آمریکای شمالی) رشد کرده‌اند حتی تصور بازه‌های زمانی که در داستان تمدن‌های نقش بازی می کند مسحور‌کننده باشد.

در روزگاری که به تازگی شهر مونترال (یکی از قدیمی ترین شهرهای دنیای نو) جشن های سیصد و پنجاه سالگی خود را سپری کرده است، موزه تاریخ این شهر (که اتفاقا بر بقایای یکی از قدیمی‌ترین سازه‌های آمریکای شمالی بنا شده است) میزبان میهمانانی از حکمرانان مصر باستان است که سه هزار و پانصد سال پیش  از این، داستان حکم‌روایی خود بر بخش دیگری از این زمین را روایت می‌کردند.

اگر این سفر شگفت‌انگیز به زمان برای به وجد آمدن کافی نیست، توجه به این نکته که در این نمایشگاه به زندگی تعدادی از مهم‌ترین زنان مصر باستان که نقشی خیره‌کننده در تعیین سرنوشت این تمدن داشته‌اند، پرداخته شده است، می تواند اشتیاقی مضاعف برای بازدید از آن ایجاد کند.

ملاقات با بزرگ بانوان مصر

حضور زنان در تاریخ مصر تنها به دوران اساطیری و افسانه ها محدود نمی‌شود. آن‌ها بازیگرانی مهم در دوران پادشاهان کهن بودند و گاه در قلب مهم ترین انقلاب‌ها و جنبش‌های اجتماعی حضور پیدا می‌کرده‌اند.

از میان 350 قطعه تاریخی که به طور اختصاصی برای نمایشگاه ملکه‌های مصر باستان به مونترال آورده شده است، داستان سه شخصیت مهم زن مصر باستان به طور خاص مورد توجه قرار گرفته است.

نفرتاری (Nefertari)

نفرتاری (متوفی در سال 1255 پیش از میلاد) ملکه مصر و همسر پادشاه افسانه‌ای مصر باستان رامسس دوم بود.  رامسس دوم، سومین فرعون از سلسله نوزدهم فراعنه مصر باستان است که در فاصله سال‌های 1279 تا 1213 پیش از میلاد بر تخت سلطنت نشسته بود و از او به قدرتمندترین فرعون پادشاهی کهن مصر یاد می‌شو. بر اساس باورهای رایج احتمالا او همان فرعونی است که در داستان افسانه‌ای حضرت موسی و خروج از مصر حضور داشته است. البته نام فرعون زمان حضرت موسی به طور قطع در هیچ یک از بخش‌های عهده عتیق نیامده است اما رامسس دوم یکی از گزینه‌های محتمل به شمار م‌ رود.

نفرتاری در لغت به معنی «همراه زیباروی» است. او یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های زن تاریخ مصر باستان است. او در زمان خود در رده تحصیل‌کرده ترین مردمان بود که می توانست هیروگلیف را بخواند بنویسد که مهارتی کم نظیر و استثنایی در میان مردان و زنان این دوره بود.

در فیلم خروج، (Exodus) که در سال 2014 به کارگردانی ریدلی اسکات درباره داستان حضرت موسی به نمایش در آمد، گلشیفته فراهانی نقش نفرتاری را بازی می‌کرد.

پیکر او بعد از مرگ مومیایی شد و در دره ملکه ها در شهر تِبس به یادگار گذاشته شد.

نفرتیتی Nefertiti

نفرتیتی ملکه معروف مصر است که در سال 1330 پیش از میلاد در گذشت. او همسر ارشد آخِناتِن، فرعون مهم سلسله هیجدهم فراعنه مصر بود. او و همسرش نقش رهبرانی استثنایی را در تاریخ مصر بازی کردند و در کانون انقلابی عظیم قرار داشتند.

در زمان حکمرانی آخناتن، او و نفرتیتی ساختار مذهبی رایج را به زیر سوال بردند و در انقلابی مذهبی یگانه پرستی را دین رسمی مصر کردند و تنها یک ایزد به نام آتِن، که نماد آن قرص کامل خورشید بود را به رسمیت شناختند.

دوران حکمرانی آخناتن و نفرتیتی یکی از درخشان ترین دوره های شکوفایی و رفاه در تاریخ مصر باستان به شمار می‌رود. بر اساس برخی از روایت ها پس از درگذشت آخناتن، نفرتیتی ردای فرعون را بر تن کرد و پادشاهی مصر را بر عهده گرفت.

او پس از درگذشت، مومیایی شد اما درباره محل تدفین او اختلاف نظر وجود دارد. نظر رایج این است که مقبره او باید در دره شاهان باشد.

حتشپسوت (Hatshepsut)

حتشپسوت پنجمین فرعون از سلسله هیجدهم فراعنه مصر بود که در فاصله سال های 1478 تا 1458 پیش از میلاد بر مصر حکمرانی می‌کرد. او دومین زنی در تاریخ مصر است که مطمئنیم ردای فرعونی را به تن کرده است (اولین زنی که به قطعیت می دانیم پادشاهی مصر را بر عهده داشته، سوبک نفرو است که در سلسله دوازدهم فراعنه و در حدود سال 1805 پیش از میلاد بر تخت سلطنت نشسته بود.

این شخصیت یکی از معدود زنانی است که نه تنها مقام ملکه و همسر اول فرعون پیشین را بر عهده داشت که خود بر تخت نشست و ردای فرعونی به تن کرد.

او یکی از مهم‌ترین زنان تاریخ باستان است و پس از درگذشت در مقبره‌ای در شرق دره شاهان به یادگار گذاشته شده است.

دیدار با زنان پادشاهی کهن در مونترال

نمایشگاه ملکه‌های مصر باستان برای هر کسی که اندکی به تاریخ و تمدن علاقه داشته باشد، فرصتی استثنایی است. در این نمایشگاه بیش از 350 قطعه از آثار باستانی اصل مربوط به دوران کهن فرمانروایی مصر باستان و زنان قدرتمند این تاریخ به نمایش گذاشته شده است.

مجسمه‌ها، یادگارهای ارزشمند و کمتر دیده شده در خارج از مصر است. از جمله یکی از مهم‌ترین آثاری که در این نمایشگاه در معرض دید قرار گرفته است تابوت نفرتاری است.

این نمایشگاه که به همکاری مشترک موزه مونترال و موزه مصرشناسی شهر تورین (ایتالیا) برگزار شده است، تا نوامبر سال جاری میلادی برای بازدید به روی شهروندان مونترال گشوده است.

برای اطلاعات بیشتر می توانید به صفحه این نمایشگاه در وب‌گاه موزه تاریخ شهر مونترال مراجعه نمایید.

آدرس موزه از طریق گوگل مپ

آدرس پستی موزه:

350 Place Royale, Montréal, QC H2Y 3Y5