زهرا فرودی
از سال ۲۰۰۸ که برای اولین‌بار وجود این کنه در شهرمان مشاهده و ثبت شد، موارد گزارش‌شده از انتقال بیماری لایم از طریق این کنه، هرسال بیشتر شده است. دکتر کاترین بوچارد (Catherine Bouchard), متخصص اپیدمیولوژی دامپزشکی در آزمایشگاه ملی میکروب‌شناسی در آژانس بهداشت و سلامت عمومی کانادا در Saint- Hyacinthe، در هرجایی، حتی در جنگل پشت خانه‌اش به‌دنبال این کنه‌ها می‌گردد.
با توجه به تغییرات اقلیمی، منطقه‌ی رشد جمعیت این کنه به سمت شمال پیش رفته است و حالا جزیره‌ی مونترال نیز در ریسک شیوع قرار دارد. دکتر پاتریک لیتون، استاد اپیدمیولوژی دانشکده دامپزشکی در دانشگاه مونترال می‌گوید: «درواقع، ما در حاشیه‌ی مرزی منطقه‌ی گسترش کنه‌ی پاسیاه که ناقل اصلی بیماری لایم Lyme است، قرار گرفته‌ایم. طی ده-پانزده سال گذشته، مناطق گسترش این کنه، در حرکتی تدریجی، به سمت مناطق شمالی‌تر تغییر کرده است».
» همچنین بخوانید بازگشت کنه پاسیاه به کبک، این بار با لشگری انبوه‌تر!
دکتر لیتون، تغییر جمعیت این کنه در جنوب استان کبک و سراسر کانادا را در یک دهه‌ی گذشته مورد مطالعه قرار داده است. او با همکاری موسسه‌ی بهداشت و سلامت عمومی کبک و دیگر محققان از سراسر کانادا، تلاش می‌کند تا منطقه‌ی بعدی استقرار جمعیت این کنه را پیش‌بینی کند.
طبق تحقیقات او و همکارانش، در سال ۲۰۱۰، تنها حدود ۱۸درصد از جمعیت جنوب کبک در قلمرو جمعیت کنه‌ها زندگی می‌کردند؛ درحالی‌که، در سال ۲۰۲۰، این عدد به ۸۰درصد رسیده بود؛ زیرا، در طی این مدت، افراد بیشتری در مناطق جنوبی کبک ساکن شده بودند.
با تثبیت جمعیت این کنه، تمام جزیره‌ی مونترال در قلمرو پراکندگی آنها قرار می‌گیرد. شاید، نه در حیاط پشت منزل‌تان، اما، احتمالاً، در پارک محله‌تان خطر گزیدگی با این کنه وجود خواهد داشت. در فاصله‌ی زمانی حدود پنج‌سال، به‌همان نسبت که جمعیت کنه‌ها افزایش یافته، بیماری لایم و باکتری آن نیز شیوع روزافزونی داشته است.
» همچنین بخوانید توقف آزمایش تشخیص «لایم» در برخی مراکز پزشکی کانادا به دلیل گستردگی ابتلا به این بیماری
گرچه این بیماری، با کمی آگاهی و تلاش به‌راحتی قابل پیشگیری است، درعین‌حال، می‌تواند اتفاق بسیار مهمی باشد که حتی زندگی‌مان را زیر و رو کند. باکتری عامل این بیماری، Borrelia Burgdorferi, در صورت تشخیص و درمان دیرهنگام، می‌تواند در خون انسان پخش شده و باعث درد، تورم، بی‌حسی یا حتی فلج شود.
براساس گزارش‌های موسسه‌ی بهداشت و سلامت عمومی کبک، INSPQ، در سال ۲۰۲۰، تعداد موارد تأییدشده‌ی این بیماری در کبک، ۲۷۳ مورد بوده است. (از آنجائی‌که تشخیص بیماری لایم دشوار است، کارشناسان معتقدند که شیوع آن در سال گذشته، جدی گرفته نشده است؛ زیرا تعداد موارد آن نسبت به سال ۲۰۱۹ که ۵۰۰ مورد بوده، کاهشی غیرطبیعی را نشان می‌دهد؛ این درحالی‌ست که روند گسترش آن، به‌وضوح، حاکی از سیر صعودی بیماری در ده سال اخیر بوده است. علاوه‌براین، احتمالاً، ۲۴۷مورد از ۲۷۳مورد -یعنی بیش از ۹۰درصد آن- در کبک گزارش شده و این رقم در سال ۲۰۱۴ حدود ۵۰درصد یعنی ۱۲۵مورد بوده است.
موسسه‌ی بهداشت و سلامت عمومی کبک، این ماه، “نقشه‌ی خطر” بیماری لایم را با استفاده از داده‌های جدیدی که در سال ۲۰۲۰ جمع‌آوری شده‌اند، به‌روز رسانی خواهد کرد. این نقشه، سه سطح از خطر را در سه رنگ نشان می‌دهد. سطح محتمل (سفید)، سطح فعلی (زرد) و سطح معنادار (نارنجی). بیشتر مناطق استان، درحال‌حاضر، در سطح سفید قرار دارند؛ زیرا احتمال ابتلا به بیماری لایم، تقریباً در تمامی نقاط کبک وجود داشته و میزان زیادی از این احتمال به‌خاطر وجود پرندگان مهاجر است که می‌توانند این کنه را با خود حمل و در هرجایی رها کنند. اما به‌طور کلی، در هرجایی که آهوی دُم‌سفید و موش پاسفید زندگی کند، مطمئناً، جمعیت کنه‌ی آلوده، نیز، ازدیاد پیدا می‌کند.
» همچنین بخوانید بیماری لایم و هیاهوی درمان بلندمدت با آنتی‌بیوتیک توسط امیر خدیر
بنابراین، مناطق ایسترن تاون‌شیپ و مونته‌رژی، به شکل دریایی نارنجی‌رنگ، درست، در پایین مرز آمریکا درآمده‌اند و نمی‌توان انکار کرد که تغییر رنگ زرد مناطق جنگلی مونترال به رنگ نارنجی، زمان زیادی نخواهد برد. نقشه‌ی خطر، اطلاعات لازم را از سه منبع که در بالاترین وضعیت قرار دارند، با یکدیگر ترکیب می‌کند. این اطلاعات شامل موارد زیر است: تعداد موارد بیماری لایم که از سوی پزشکان تشخیص داده شده‌اند، تعداد کنه‌هایی که پزشکان از بیماران خود دریافت و برای آزمایش به آزمایشگاه بهداشت و سلامت عمومی کبک ارسال می‌کنند و نیز، نظارت فعالی که محققان بر رشد جمعیت این کنه انجام می‌دهند.
دکتر لیتون در این باره توضیح داد: «در این نقشه می‌توانید به‌وضوح ببینید که منطقه‌ی خطر، یعنی مثلث جنوبی کبک به‌سمت شمال و جزیره‌ی مونترال درحال حرکت است و ما، اکنون، می‌توانیم نشانه‌های آن را در مناطقی چون شمال سن‌لوران، جنوب لورانتین و لانادیر ببینیم. منطقه‌ی جنوب اتاوا نیز یکی دیگر از مناطق خطر است».
شبکه‌ی تحقیقات بیماری لایم در کانادا (CLyDRN)، سال پیش، گزارشی را نتایج اولین سال پروژه‌ی نظارت بر کنه در سراسر کانادا، به‌نام شبکه‌ی نگهبان لایم در کانادا (CaLSeN) منتشر کرد. روش محققان برای جمع‌آوری کنه‌ها به‌این‌صورت است که یک پارچه‌ی پنبه‌ای سفید به ابعاد یک مترمربع را روی پوشش گیاهی زمینی به ابعاد ۲۰۰۰ مترمربع می‌کشند و هر ۲۵ متر، یک توقف می‌کنند و تعداد کنه‌هایی را که به پارچه چسبیده‌اند، می‌شمارند.
منطقه‌ی مونترال در جدول میانگین تراکم جمعیت کنه در بین ۱۴ منطقه‌ی کانادا که در این تحقیق وجود داشته‌اند، در رده‌ی دوم قرار گرفته است. بیش از بیست‌درصد از کنه‌های جمع‌آوری‌شده در منطقه‌ی مونترال، به باکتری Borrelia Burgdorferi آلوده بوده‌اند.
دکتر لیتون گفت: الان دیگر با اطمینان می‌توان اعلام کرد که مونترال، یک منطقه‌ی خطر نوظهور است و اشاره کرد که خطر آن را نمی‌توان در تمامی نقاط جزیره یکسان دانست.
» همچنین بخوانید بیماری لایم، ناآشنا و ترسناک
گرچه تعدادی از این کنه‌ها در پارک مونت‌رویال پیدا شده‌اند، اما چون آهوی دم‌سفید در این منطقه وجود ندارد، تثبیت جمعیت کنه‌ها در آنجا بعید به‌نظر می‌رسد. کنه‌ها سه مرحله‌ی رشدی را طی می‌کنند – لارو، کنه‌ی نابالغ و بالغ – و برای عبور از هر مرحله و رسیدن به سطح بعدی، باید از خون موجود دیگر تغذیه کنند. لاروها از پستانداران کوچکی مثل موش تغذیه می‌کنند. موش پاسفید، شایع‌ترین منبع رشد باکتری عامل بیماری لایم است.
کنه‌های نابالغ و بالغ، برای اینکه بتوانند به بدن یک آهو یا هر پستاندار بزرگ‌جثه‌ای بچسبند، از ساقه‌ی گیاهان بالا می‌روند و منتظر می‌مانند؛ به‌خصوص، بدن آهو، که محیطی ایده‌آل برای رشد کنه به‌حساب می‌آید. کنه‌ها توانایی جهش یا پرواز ندارند؛ بنابراین، اگر شما در حین گردش در طبیعت، از علف‌ها و بوته‌های بلند دور بمانید، احتمال گزیده‌شدن با این کنه بسیار پایین می‌آید.
جای گزش این کنه روی پوست بدن، معمولاً، بدون درد بوده و به‌سختی قابل تشخیص است. اما، چنانچه، نیش آن عفونی باشد و بیمار به‌سرعت با آنتی‌بیوتیک درمان نشود، باکتری‌های عامل بیماری لایم می‌توانند در خون پخش شوند. شایع‌ترین علامت آن، بثورات (جوش‌های) پوستی بدون درد یا خارش است که در محل گزش ظاهر می‌شود. این جوش‌های عفونی دایره‌ای‌شکل بوده, ۴۸ساعت روی پوست باقی می‌مانند و به‌سرعت پهن میشوند. برخی افراد پس از گزیده‌شدن با این کنه، دچار خستگی، تب و درد عضلانی میشوند و اگر درمان نشوند، با جوش‌های بزرگ، بی‌حسی در یک عضو بدن، گردن‌درد و سردردهای شدید، تورم مفاصل، درد قفسه‌ی سینه، تپش قلب یا خواب آلودگی و درنهایت، حتی با فلج صورت مواجه میشوند.
اما دکتر کاترین بوچارد توضیح می‌دهد که حتی اگر با یک کنه‌ی آلوده گزیده شوید، همچنان می‌توانید با دورکردن کنه از پوست خود، از عفونت جلوگیری کنید؛ زیرا سرایت و انتقال باکتری از کنه به بدن موجود دیگر، ۲۴ساعت زمان می‌برد. او می‌گوید: «باکتری در شکم کنه قرار دارد و برگشت آن به بزاقش، ۲۴ساعت طول می‌کشد. با تغذیه‌ی کنه، خون در شکمش جریان یافته، با باکتری مخلوط می‌شود و به دهانش برمی‌گردد. حال، زمان انتقال بیماری است. این زمان، از ۲۴ ساعت بعد از گزش شروع می‌شود، و تا ۳۶ ساعت بعد از آن، احتمال انتقال بیشتر است.
بنابراین، اگر دوست دارید از جاده‌های اصلی خارج از شهر بیرون بزنید و نمی‌خواهید شلوارهای بلند بپوشید و پاچه‌هایش را در جوراب‌تان فرو کنید، حداقل، پس از بازگشت از طبیعت‌گردی، بدن خود را به‌خوبی چک کرده و لباس‌ها را شسته و خشک نمایید». دکتر بوچارد می‌گوید: «درطول سال‌هایی که به‌دنبال این کنه‌ها گشته‌ام، بارها گزیده شده‌ام. دورکردن کنه از بدن در آخر روز، ورق را کاملاً برمی‌گرداند. من، هرگز، به‌خاطر این گزش‌ها مجبور به مصرف آنتی‌بیوتیک نشده‌ام و هیچ‌گاه بثورات پوستی یا علائم دیگری پس از گزش آنها نداشته‌ام. اگر کنه‌ای به پوست‌تان چسبید، به‌آرامی و با استفاده از یک موچین، آن را بردارید و مراقب باشید شکمش را له نکنید. کنه را در یک ظرف شفاف و دربسته انداخته و نزد پزشک خود ببرید». رکسان پلتیر، مشاور عملی INSPQ، معتقد است که مردم باید خطر مواجهه با بیماری لایم را درنظر داشته باشند.
» همچنین بخوانید وقتی «لایم» زندگی‌خراب‌کن می‌شود
او می‌گوید: «ما قصد نداریم مردم را از گشت‌و‌گذار در طبیعت منع کنیم؛ زیرا می‌دانیم که فعالیت در فضای باز برای سلامت جسم و روح لازم است؛ اما توصیه می‌کنیم که در مسیرهای اصلی حرکت کنند و و اقدامات احتیاطی را جدی بگیرند؛ درعین‌حال، اگر با نیش کنه گزیده شدید، وحشت نکنید. نیش کنه، آخر دنیا نیست. اگر روی پوست خود کنه‌ای مشاهده و بلافاصله، آن را دور کردید، احتمال ابتلا به بیماری لایم را تقریباً به صفر رسانده‌اید.
