پوریا ناظمی
بر اساس اعلام وزارت خارجه ایران این گفتگو در اصل بیش از هفت ساعت بوده و این فایل تنها بخش‌هایی از آن است. دولت ایران و حامیان دولت روحانی این گفتگو را سرقت شده و انتشار آن را غیر قانونی می‌دانند. حسن روحانی دستور پیگیری نحوه درز این گفتگو را به وزارت اطلاعات داده است.
این گفتگوی طولانی شامل برخی از نکاتی است که برای اولین بار از سوی مقامی رسمی آن کشور مطرح می‌شود. اگرچه عمده موارد اشاره شده در این نوار، پیش‌تر به طور عمومی در گمانه‌زنیهای سیاسی وجود داشت اما اشاره مستقیم به آن از سوی مقامی در حد وزارت خارجه خبرساز شده است.
شما می‌توانید نسخه کامل این بخش منتشر شده از این گفتگو را از اینجا گوش کنید.
سرفصل مهمترین نکاتی که در این گفتگو بیان شده است را می‌توان به صورت خلاصه در قالب سرخط‌های زیر خلاصه کرد.
- تلاش روسیه و بخشی از ساختار حکومتی داخل ایران برای ممانعت در رسیدن به توافق هسته‌ای و برجام
- استفاده بخش نظامی سپاه با محوریت قاسم سلیمانی از اهرم سیاسی وزارت خارجه بدون آنکه حاضر به همکاری متقابل و همکاری با دستگاه دیپلماسی باشند
- تاکید بر نقش محوری شخص رهبر در تعیین همه خطوط و رفتارهای سیاسی نظام
- عدم امکان ارتباط میان روسای‌جمهور و مقام‌های ارشد ایران برای تماس با مقام‌های کشورهایی نظیر ایالات متحده بدون اخذ مجوز مستقیم از رهبر
- خارج نگاه داشتن دستگاه دیپلماسی از تصمیمات نظامی به طوریکه وزارت خارجه پس از عراق و ایالات‌متحده از حمله به پایگاه عین‌الاسد آگاه می‌شود، خبر حمله اسراییل به منافع ایران را جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، به وزیر خارجه ایران می‌دهد، اعضای شورای امنیت ملی علیرغم اطلاع از حمله موشکی به هواپیمای اکراینی، این موضوع را در مقابل پرسش وزیر خارجه انکار کرده و از او می‌خواهند به طور رسمی موضوع را انکار کند و به طور خلاصه آن طور که ظریف بیان می‌کند: «در ایران همیشه و به طور یکطرفه دیپلماسی در خدمت میدان (نیروی نظامی سپاه) بوده و هیچوقت میدان به کمک دیپلماسی نیامده است.»
- عدم علاقه او به نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری و اینکه بر خلاف تصور رایج، درصد قابل توجهی از مردم با رفتارهایی که قاسم سلیمانی در منطقه می‌کرد موافق‌تر از سیاست‌های گفتگو و تعامل وزارت خارجه بوده و هستند
- عدم تمایل کشورهای عرب و عربستان برای آغاز گفتگو و مشارکت با ایران برای حل مسائل منطقه‌ای
- بی‌اطلاعی تیم پیشین مذاکرات هسته‌ای از بازی تعاملات جهانی و اشتباه برداشت از مناسبات جهانی که در نهایت منجر به صدور قطعنامه‌های مکرر شورای امنیت علیه ایران شد
انتشار این گفتگو حاشیه‌های فراوانی را از تهران تا واشنگتن به همراه داشته است. در ایران در حالیکه حامیان دولت و وزارت خارجه نسبت به انتشار این گفتگو از سوی ایران اینترنشنال واکنش نشان داده و آن را سرقت، غیر قانونی و با اهداف سیاسی ضد ایرانی ارزیابی کرده‌اند، اما در مجلس ایران که اکثریت محافظه‌کاران بر آن حاکمیت دارند، نمایندگان خواستار پاسخگویی، استعفا و استیضاح جواد ظریف به دلیل توهین به قاسم سلیمانی شده‌اند. محمد باقر قالیباف، رییس مجلس در سخنرانی در واکنش به این مصاحبه گفته است که اجازه توهین به قاسم سلیمانی را نخواهد داد.
از سوی دیگر برخی از فعالان نزدیک به جریان معروف به «اعتدال» در ایران و رسانه‌های نزدیک به دولت در دو روز گذشته به جای بحث بر سر محتوای نشر یافته، تمرکزشان را بر نحوه انتشار این گفتگو و اهداف این درز در انتخابات پیش رو دانسته‌اند. گروه‌های مختلف اقلیم سیاسی ایران یکدیگر را متهم به سودجویی از این فایل می‌کنند. رسانه‌های محافظه‌کار مانند کیهان، وطن امروز و جوان اما هدف اصلی خود را بر شخص جواد ظریف و روحانی متمرکز کرده‌اند.
در این سوی اقیانوس، جان کری، معاون رییس‌جمهور و وزیر خارجه پیشین ایالات متحده در توییتی به شدت صحبت‌های ظریف مبنی بر اینکه او اطلاعات حمله اسراییل به منافع ایران را به ایران داده است را تکذیب و آن را افسانه نامیده است. با این وجود، جمهوریخواهان در کنگره و مقام‌های سابق وزارت خارجه آمریکا از جمله مایک پمپئو، خواستار تحقیق و تفحص از کری به دلیل در اختیار گذاشتن داده‌های محرمانه با مقام‌های ایران شده و ضمن درخواست برای استعفای او از دولت بایدن، خواسته‌اند هرچه سریعتر دسترسی کری به اسناد طبقه‌بندی شده، قطع شود.
واکنش در کانادا
بخشی از سخنان ظریف درباره سقوط هواپیمای اکراینی که توسط نیروی پدافند سپاه پاسداران و در شب حمله موشکی ایران به پایگاه عین‌الاسد مورد حمله قرار گرفت و منجر به کشته شدن همه سرنشنیان آن شد، به طور خاص مورد توجه جامعه ایرانی- کانادایی قرار گرفته است.
او در این گفتگو به جلسه‌ای که دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در ظهر جمعه (دو روز پس از ساقط کردن هواپیما) برگزار شده اشاره می‌کند. به گفته ظریف او در این جلسه به طور مستقیم سوال پرسیده که آیا هواپیما مورد اصابت موشک سامانه پدافندی قرار گرفته است که سایر اعضا شورا – علیرغم آگاهی از واقعیت – به او پرخاش و این موضوع را قویا تکذیب می‌کنند و از او می‌خواهند در توییتی این موضوع را به طور کامل انکار کند. ظریف در این گفتگو بیان می‌کند که به دیگر اعضا گفته است: «اگر واقعا موشک خورده بگید ببینیم چه‌جوری می‌تونیم علاج‌ش‌کنیم». او در این مصاحبه بیان می‌کند که حاضر نشده توییت انکار بزند و گفته است تنها در صورتی که سردار باقری متن بیانیه‌ای بدهد آن را بازنشر خواهد کرد. او همچنین به جلسه پیش از انتشار بیانیه پذیرش شلیک به هواپیما اشاره می‌کند که با حضور رییس‌جمهور برای تعیین متن این بیانیه برگزار شد اما در نهایت آنچه منتشر شد برخلاف نظر او و رییس‌جمهور و مطابق نظر نیروهای نظامی بوده است.
تعدادی از خانواده‌های قربانیان فاجعه هواپیمای اکراینی به این گفتگو به تندی واکنش نشان داده و از جمله حامد اسماعیلیون که همسر و فرزند خود را در این حادثه از دست داده و سخنگویی گروهی از خانواده‌های بازماندگان را بر عهده دارد، ظریف را به دروغگویی در این مصاحبه متهم کرده و ادعا می‌کند هم ظریف و هم روحانی از ابتدا از حمله موشکی به هواپیما اطلاع داشته‌اند.
یکی دیگر از حاشیه‌های این مصاحبه ادبیات سخیف و جنسیت‌زده سعید لیلاز در این گفتگو است که فارغ از هر استاندارد به گفتگو پرداخته است.
فارغ از نظرات مختلف درباره این بخش از این مصاحبه که منتشر شده، باید آن را یکی از مهم ترین و موج‌سازترین درزهای خبری در سپهر سیاسی ایران در سال‌های اخیر دانست. این مصاحبه درز شده می‌تواند به طور بالقوه معادلات موجود بر فضای سیاسی امروز ایران را تغییر دهد.
خبرهای صبحگاهی
مجله مداد
