سحر جعفری
کارشناسان در پیش‌بینی رشد اقتصادی کانادا در آینده با یک دو راهی روبرو شده‌اند. از یک سو، شاخص‌های اقتصادی کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد. از سویی دیگر، جدال تجاری بین آمریکا و چین و آمارهای جهانی از نزدیک بودن یک رکود جدی (مشابه سال ۲۰۰۸) حکایت دارد. اما به راستی، آینده اقتصاد کانادا طی یک دو سال آینده به کدام سو می‌رود.
دان پتیس (Don Pettis) که روزنامه‌نگار و تهیه‌کننده ارشد بخش اقتصاد سی‌بی‌است، بر این باور است که احتمال بروز رکود، جدی‌تر است. آقای پتیس به تازگی در مقاله‌ای به بررسی نشانه‌هایی که خبر از رکودی قریب‌الوقوع در کانادا می‌دهند پرداخته است.
نشانه این هفته برای قریب‌الوقوع بودن رکود اقتصادی در کانادا در مونترال ظاهر شد. دیوید مالپاس (David Malpass) که مدیر جدید بانک جهانی است، در یک سخنرانی در دانشگاه مک‌گیل هشدار داد که اقتصاد جهانی به سمت یک رکود جدید در حال حرکت است.
او در این سخنرانی گفت: «در ماه ژوئن، گروه بانک جهانی پیش‌بینی کرد که اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۹ با رشدی ۲/۶ درصدی روبرو می‌شود که کمترین میزان طی سه سال اخیر به شمار می‌رود. اما اکنون انتظار رشدی ضعیف‌تر از این را داریم.»
شاید شنیده باشید که فاصله رکود جهانی با افت رشد اقتصادی یک کشور، حدود شش ماه است. اما از کجا بدانیم که اقتصاد جهانی رو به افول است. کافی است بدانیم که از نظر صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی کمتر از سه درصد در سال در سطح جهانی، به معنای رکود است.
اما هشدارها درباره قریب‌الوقوع بودن رکود در اقتصاد جهانی فقط به مدیر جدید بانک جهانی محدود نمی‌شود. مدیر جدید صندوق بین‌المللی پول نیز چنین دیدگاهی دارد. کریستالینا جورجیوا (Kristalina Georgieva) نیز در اول اکتبر اعلام کرد «اقتصاد جهانی اکنون به سمت یک نزول همزمان پیش می‌رود.»
اما شاید پیش‌بینی این کارشناسان به تنهایی تعیین‌کننده نباشد. در واقع اگر ببنیم که افراد زیاد دیگری هم در این باره صحبت می‌کنند، واقعا باید نگران احتمال بروز رکود باشیم.
» همچنین بخوانید آیا وضعیت بانک‌های کانادا، از رکود خبر می‌دهد؟
اظهارنظرهای منفی‌نگرانه مقامات ارشد مالی جهان شاید فقط یکی از نشانه‌ها باشد. اقتصاد کانادا هم‌اکنون وضعیت خوبی دارد. اما آیا این اقتصاد ممکن است به زودی گرفتار موج جهانی رکود شود؟
شاید برخی کارشناسان که دیدگاه فنی بیشتری دارند، به دنبال شواهدی نظیر منحنی بازدهی معکوس باشند تا به این ترتیب، احتمال نزدیک بودن رکود را بررسی کنند. اما اکنون که شاهد افزایش این هستیم نرخ بهره اوراق قرضه کوتاه مدت بیشتر از نرخ بلندمدت آن است، خودش یک عامل ایجاد رکود باشد، و نه نشانه‌ای مستقل برای بروز آن.
کارشناسان بسیاری بر این باورند که با تغییر نرخ بهره کوتاه‌مدت و بلندمدت اوراق قرضه توسط بانک‌ها و کاهش آن، شاید منحنی بازدهی دیگر نتواند گواه درستی برای پیش‌بینی رکود اقتصادی باشد.
اما منحنی بازدهی سبب افزایش پدیده‌ای شده که آن را به عنوان نشانه رکود می‌شناسیم و این پدیده هم چیزی نیست جز نگرانی درباره رکود.
با وجود اینکه در اقتصاد با انبوهی از نمودارها و فرمول‌ها سروکار داریم، اما یک دیدگاه رایج در این میان وجود دارد و آن هم اینکه اقتصاد همانند فیزیک نیست و بیشتر مطالعه یک فرآیند اجتماعی بر اساس یک واحد اندازه‌گیری (یعنی پول) است.
با وجود اینکه رکود یکی سری محرک‌های بیرونی دارد، اما حس رکود نیز موضوعی مهم به شمار می‌رود و این حس تا جایی پیش می‌رود که به قول مالکوم گلدول (نویسنده معروف کانادایی) به «نقطه اوج» (tipping point) می‌رسد. او در تعریف «نقطه اوج» می‌گوید: «نقطه اوج جایی است که یک ایده، رویه یا رفتار اجتماعی از آستانه بالاتر رفته و همجون آتش در جنگل گسترش می‌یابد.»
اگر این مساله را به رکود اقتصادی نیز بسط دهیم، در این صورت نشانه‌های اقتصادی نظیر کاهش سرمایه‌گذاری، جنگ‌های تجاری، کاهش تولید و نیز کاهش فروش و اشتغال را نباید در قالب ارتباط علت و معلولی دید، بلکه آنها را باید جزو متغیرهای همبسته با رکود به حساب آورد.
به این ترتیب، بهترین علامت برای بروز رکود را باید در انتظار عمومی برای ایجاد رکود جست. بیایید به بررسی ۵ نشانه اصلی برای آن بپردازیم.
۱. توصیه‌های فردی برای امور مالی
این روزها بر حجم مطالبی که توصیه‌هایی به خوانندگان برای مدیریت بهتر پول خود در دوره رکود ارائه می‌دهد افزوده می‌شود. افرادی که پول خود را به سمت سرمایه‌گذاری‌هایی کم‌ریسک‌تر سوق می‌دهند، در افت رشد اقتصادی تاثیرگذارند. اما حتی ایجاد نگرانی در کسانی که سرمایه چندانی هم ندارند نیز می‌تواند سبب تقویت همگانی ایده نزدیک بودن رکود اقتصادی شود.
۲. تعدیل نیرو در شرکت‌های بزرگ
شرکت‌های بزرگ متعددی از جمله اچ‌اس‌بی‌سی که یکی از موسسات بسیار بزرگ مالی جهان است، اعلام کرده که برنامه‌ای برای کاهش تعداد نیروهای انسانی خود دارد. بانک‌های دیگری نیز از چنین برنامه‌هایی خبر دادند. احتمالا در روزهای آینده نیز باید منتظر چنین اخباری باشیم.
۳. تکرار عبارت «رکود»
چند دهه پیش، نشریه اکونومیست یک شاخص را با نام شاخص کلمه-آر (R-word Index) پیشنهاد کرد. این شاخص نشانگر تعداد عبارت «رکود» به کار رفته در روزنامه‌هاست. این روزها با استفاده از سامانه گوگل ترندز می‌توان به خوبی به بررسی روند رشد و افت این شاخص پرداخت. گزارش نشریه واشنگتن پست نشانگر این است که تعداد جستجو برای عبارت «رکود» اکنون به میزان سال ۲۰۰۸ رسیده است.
۴. قفسه‌های خالی فروشگاه‌ها
یکی دیگر از نشانه‌های رکود را باید در محله‌تان بجویید. در سوپرمارکت بزرگ محله‌مان متوجه شده‌ام که تعداد قفسه‌های خالی به شکلی ناگهانی افزایش یافته است. این خودش نشانه‌ای از آینده‌ای تاریک برای اقتصاد است.
۵. کاهش تمایل برای صرف پول
یکی دیگر از نشانه‌هایی که می‌توانید در اطراف‌تان مشاهده کنید این است که بسیاری از افراد به فکر صرفه‌جویی برای روز مبادا و کمتر پول خرج کردن افتاده‌اند. تردیدی نیست که کاهش صرف پول از سوی افراد، در مجموع به ضرر اقتصاد و تقویت رکود می‌انجامد.
» همچنین بخوانید چرا اقتصاد کبک، با وجود بحران‌ها همچنان در حال رشد است؟
