تحریریه «مداد»
یکی از راه‌حل‌های پیشنهادی، ایجاد خط‌های اتوبوس سریع‌السیر است که با استقرار در مسیرهای اصلی شمال-جنوب بتواند از تراکم مسافر در خط نارنجی مترو بکاهد. برای مثال خیابان پاپینو به عنوان بلندترین شریان شمال-جنوب مونترال، یکی از گزینه‌ها برای خط اتوبوس سریع است. اما بعضی از کارشناسان مطمئن نیستند که اتوبوس با توجه به کندی حرکت در خیابان‌ها در ساعات شلوغ رفت و آمد به عنوان جایگزین مترو مورد استقبال مسافران قرار گیرد.
سال ۲۰۱۸ اولین سالی بود که سیستم مترو مونترال در چند روز از سال بیش از یک میلیون مسافر روزانه داشت. با توجه به آمار انجمن حمل و نقل مونترال در سال گذشته، ۲۱۷ میلیون ورودی در گیت‌های مترو ثبت شده و مسافرت با مترو در این سال حدود ۴ درصد رشد داشته است.
خط نارنجی که مسافران را صبح‌ها از جزیره لاوال و شمال جزیره به مرکز شهر می‌آورد، در سال ۲۰۱۱ به حداکثر ظرفیت خود رسید و از هشت سال پیش تا کنون به طور مداوم به میزان مسافرانی که از این خط استفاده می‌کنند، افزوده شده است. مسافران از این شاکی هستند که باید در ایستگاه منتظر بمانند. نظاره‌گر گذشتن دو یا سه قطار پر باشند تا آنها جایی خالی برای سوار شدن، پیدا کنند.
اوضاع خط مترو نارنجی مونترال در ساعت ۸:۱۵ دقیقه صبح کاملا روشن است، مترو در آن ساعت به مرز اشباع ظرفیت خود رسیده است.
با اینکه سیستم‌های جدید حمل و نقل نظیر REM (راه‌آهن سبک) که در ۲۰۲۳ کامل می‌شود و همچنین پروژه گسترش خط آبی مترو تا سال ۲۰۲۶ قرار است شبکه حمل و نقل ریلی شهر مونترال را وسعت بخشد، ولی این نگرانی وجود دارد که همه این پروژه‌های جدید، کل سامانه مترو را با حجم بیشتری از مسافر روبرو کند.
حزب متبوع شهردار مونترال با طرح «پروژه مونترال» به پیروزی رسید که یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های آن احداث خط مترو صورتی بود تا اضافه بار خط نارنجی و سبز به سمت مرکز شهر را سبک نماید. از نظر کارشناسان مشکل این است که اگر تکمیل چنین طرح‌هایی دهه‌ها به طول نینجامد، حداقل به سال‌ها وقت نیاز دارد. به ویژه که دولت فعلی استان کبک نیز از این پروژه حمایت نمی‌کند و آن را در اولویت‌های عمرانی دولت خود قرار نداده است.
در چنین شرایطی راهکارهای کوتاه مدتی مورد نیاز است که بتواند از تراکم مسافران بکاهد و سرعت سفرهای شهری را افزایش دهد. عدم اقدام مناسب، ممکن است موضوع را پیچیده‌تر کند به نحوی که مسافران استفاده از وسایل نقلیه عمومی را کنار بگذارند و به وسایل نقلیه شخصی روی آورند. در آن صورت شلوغی خیابان‌ها افزایش خواهد یافت و به محیط زیست نیز آسیب بیشتری وارد خواهد شد. همان اتفاقی که در شهری مانند واشنگتن‌دی‌سی اتفاق افتاد.
موضوع مهمی که آرام آرام شکل و شمایل یک معضل شهری را به خود می‌گیرد تبدیل به دغدغه بسیاری از برنامه‌ریزان کلانشهر مونترال شده است.
اما برنامه‌های پیشنهادی کدامند:
شهرداری مونترال
اتوبوس بیشتر، متروی طویل‌تر، خط صورتی
حزب والری پلانت شهردار مونترال علی‌رغم محافظه‌کاری دولت حاکم در استان، پروژه احداث خط صورتی را پیش می‌برند. به همین منظور یک میلیون دلار برای دفتر مطالعاتی این پروژه از بودجه سال ۲۰۱۹ در نظر گرفته شده است.
همچنین شهرداری یک قرارداد برای اضافه کردن ۳۰۰ اتوبوس هیبریدی به ناوگان اتوبوس‌های شهری، امضا کرده که تا سال ۲۰۲۰ محقق خواهد شد. با این حساب تعداد اتوبوس‌های مونترال به ۲۱۰۷ دستگاه اتوبوس افرایش خواهد یافت. شهرداری امیدوار است که این اتوبوس‌ها بتوانند میزان تراکم مسیرهای اتوبوس‌رو را کاهش دهند. همچنین تعهد داده شده که مسیرهای اختصاصی اتوبوس سریع‌السیر در مناطق پرترافیک ایجاد شود تا بتوانند به عنوان جایگزین مترو عمل کنند.
شهرداری همچنین در صدد است پارکینگ زیرزمینی جدیدی با ظرفیت ۱۰ قطار اضافی در خط نارنجی ایجاد کند. تکمیل این پروژه نقش مهمی در افزایش سرعت قطارها خواهد داشت. به این ترتیب که در ساعات اوج استفاده از مترو، فاصله زمانی بین قطارها با کاهش نیم دقیقه‌ای به دو دقیقه خواهد رسید. موضوعی که باعث افزایش ۲۵ درصدی ظرفیت مترو می‌شود. این پارکینگ تا سال ۲۰۲۱ به بهره‌برداری خواهد رسید.
طرح دیگر که به اجرا رسیده استفاده از واگن‌های جدید Azur در خط سبز و نارنجی است که ۸ درصد بیشتر از مدل‌های قبلی جا برای مسافر دارند. همچنین انتظار می‌رود سیستم راه آهن سبک REM که قرار است تا سال ۲۰۲۳ راه‌اندازی شود، اگر نه برای همیشه ولی حداقل در کوتاه‌مدت بخشی از فشار خط نارنجی را کاهش دهد. این پروژه همراه با گسترش خط مترو آبی تکمیل خواهد شد اگر چه این نگرانی وجود دارد که با گسترش این خطوط و افزوده شدن پنج ایستگاه دیگر به شرق در سال ۲۰۲۶، مسافران بیشتری به خط مترو نارنجی منتقل شوند.
تراژکتوار ۲۰۰۰
خطوط اتوبوس سریع السیر
از آنجا که ساخت خط صورتی زمان زیادی خواهد برد مدیر «کبک تراژکتوار» که یک گروه مذاکره‌کننده در مورد حمل و نقل عمومی است بر روی راه‌حل‌های کوتاه‌مدت پافشاری می‌کند. به اعتقاد این گروه از آنجا که شهرداری در حال سفارش ۳۰۰ دستگاه اتوبوس جدید است، باید خطوط ویژه اتوبوس‌های سریع ایجاد شود تا مردم را به سرعت و بدون استفاده از خطوط متروی سبز و نارنجی از محله‌های شلوغ جزیره به مرکز شهر برسانند. خیابان‌های شربروک، روزمونت و بوبییَن از اولین کاندیداها برای این کار در زمان تراکم رفت و آمد هستند. خطوطی مشابه بخش‌هایی از خیابان شربروک و خط سریع ۴۲۷ در امتداد خیابان سن‌ژوزف که روزمونت و پلاتو را به مرکز شهر مونترال وصل می‌کند، نمونه‌های خوبی هستند که کارایی مناسبی از خود نشان داده‌اند و نشانه عملی بودن این تصمیم هستند.
همچنین تراژکتوار بر این باور است که تعداد زیادی از مسافران تمایل دارند که در واگن‌های ابتدایی و انتهایی قطار سوار شوند تا به محل خروج نزدیک‌تر باشند. این موضوع سبب می‌شود که واگن‌های اول و آخر قطار، نسبت به واگن‌های وسطی شلوغ‌تر باشند. این مشکل باید با فراهم کردن آموزش‌های لازم برای مسافران حل شود تا آنها نیز نقش خود را در افزایش ظرفیت حمل و نقل مترو ایفا کنند.
اتحادیه مونترال
خط دانش
در سال ۲۰۱۷ فردی به نام جان فورتیر در حالیکه بنر اتحادیه مونترال را حمل می‌کرد، درصدد بود راه حل کم هزینه‌تر و کاربردی‌تری را به جای خط مترو صورتی معرفی کند، که آن را خط دانش نامیده بود. این خط از ایستگاه کوت دو نژ در روی خط آبی شروع می‌شود و تا گریفتون ادامه پیدا می‌کند و در بیور لِیک در مونت‌رویال ایستگاه دارد و در نهایت در کنار دانشگاه کنکوردیا پایان می‌یابد. اتحادیه مونترال معتقد است که این خط به سمت جنوب به مسافران نزدیک خط آبی اجازه می‌دهد تا بدون اینکه خط عوض کنند، خودشان را به مرکز شهر برسانند. به این طریق از حجم شلوغی خط نارنجی مترو خواهد کاست. همچنین این خط می‌تواند دانشگاه مونترال را به دانشگاه کنکوردیا وصل کند.
یکی از اعضای سابق این اتحادیه در این رابطه می‌گوید که تکمیل این خط یک چهارم خط صورتی هزینه دارد و برخلاف خط صورتی می‌تواند در تمام مسیرش زیرزمینی باشد. وسایل حمل و نقل این خط می‌تواند از واگن‌هایی که در حال حاضر مورد استفاده هستند تامین گردد و بنابراین در هزینه قطارهای جدید صرفه جویی مالی داشته باشد. او ادامه می‌دهد: بر اساس پیشنهادنامه «فورتیر» گسترش خط آبی به سمت شرق به سمت آنژو اشتباه است چرا که مسافران بیشتری را به خط نارنجی سرازیر خواهد کرد.
علاوه بر خط دانش این اتحادیه بر این باور است که مسیرهای اتوبوس سریع‌السیر بیشتر و استفاده بهتر از سیستم GPS برای کنترل چراغ‌های راهنمایی در جهت دادن اولویت حرکت به اتوبوس‌ها، باعث افزایش سرعت ناوگان اتوبوسرانی می‌شود. خط اتوبوس سریع Pie-IX که قرار است در سال ۲۰۲۲ به پایان برسد، می‌تواند ۷۰ هزار مسافر را در روز جابجا کند و حجم مسافر خط نارنجی را کم کند.
پیر باریو
راهکار موثری وجود ندارد
در حالیکه همه تلاش می‌کنند که وضعیت موجود را به نحوی سامان دهند کسانی مانند پیر باریو نیز وجود دارند که معتقدند مونترال به حد اشباع ظرفیت گسترش سیستم حمل و نقلش رسیده و کار بیشتری نمی‌شود در این شهر انجام داد. او که استاد برنامه‌ریزی شهری در دانشگاه کبک و دانشگاه مونترال است می‌گوید: این حقیقت که سیستم مترو بیش از حد شلوغ خواهد شد سال‌هاست که یک موضوع بدیهی است و الان STM دارد هزینه عدم اقدام زودهنگام خود را می‌پردازد.
راه حل‌هایی مثل افزودن واگن‌های Azur که در بهترین حالت فقط ۸ درصد به ظرفیت مترو می‌افزاید، کوتاه مدت هستند چرا که هر سال سفرهای شهری ۳ درصد رشد می‌کنند و این یعنی، این راه‌حل فقط برای چند سال اول و قبل از اینکه دوباره از ظرفیت خود گذر کند، دوام خواهد آورد. افزودن ۳۰۰ اتوبوس به ناوگان شهری فقط ۱۲ درصد ظرفیت این ناوگان را افزایش خواهد داد و بسیاری از این اتوبوس‌ها وقتی که قطارهای خط «دو مونتین» در سال ۲۰۲۰ برای مدت دو سال تعطیل شوند، مورد نیاز خواهند بود و عملا در افزایش ظرفیت نقشی نخواهند داشت.
طرح راه‌اندازی اتوبوس مسیرهای شمال-جنوب در خیابان‌هایی مثل سن دنی و سن اوربان برای مرتبط شدن با بلوار رنه لِوِک به عنوان جایگزین خط نارنجی یا برای انتقال مسافران به خط سبز، به این خاطر که خیابان‌های مد نظر همین حالا نیز پرترافیک هستند، کاری از پیش نخواهد برد. چرا که این جایگزین‌ها منجر به صرفه‌جویی در وقت مسافران نمی‌شوند، پس از آنها استقبال نخواهد شد.
این استاد دانشگاه معتقد است که ما همین حالا هم در شرایطی قرار داریم که تمام زیرساخت‌های شهری ما در بهینه‌ترین شرایط خود کار می‌کنند و ما واقعا به مرزهای ظرفیتی آنها رسیده‌ایم. هیچ نشانه‌ای از این وجود ندارد که خطوط سریع السیر Pie-IX بتواند تا ۲۰۲۵ در خیابان پاپینو راه اندازی شود.
خط صورتی اگر چه ایده خوبی است ولی باید به آن به چشم یک طرح نگاه کرد که نیاز به تکامل دارد. حداقل بعد از دهه‌ها، این اولین بار است که یک نفر گفته ما نیاز به ساختن خطوط دیگر در مونترال داریم ولی متاسفانه این کار برای موقعیت کنونی کار پر زحمتی است.
فلورانس جونکا ادنتون
زمان‌های منعطف برای رفت و آمد راحت‌تر
استاد دانشگاه کبک در مطالعات شهری و دانشکده توریسم، فلورانس ادنتون، معتقد است که این فقط مترو نیست که بیش از ظرفیتش شلوغ است، اتوبوس‌ها نیز شلوغ هستند. اضافه کردن تعداد اتوبوس‌های ناوگان شهری و خطوط سریع‌السیر شمال-جنوب و شرق-غرب که بیشترین ترافیک را دارند، می‌تواند به کاهش تراکم مسافران کمک کند. به باور او جامعه نیز باید نقش خود را در این مورد ایفا کند. مخاطب او بیشتر کارفرمایان و شرکت‌های خدمات هستند که می‌توانند با اعمال ساعت کاری‌های منعطف برای کارمندان و مشتریان خود در کاهش رفت و آمد در ساعت‌های ویژه نقش داشته باشند. او همچنین ایجاد شرایط کار از خانه برای تمام یا بخشی از روز را به عنوان راهکار دیگری برمی‌شمرد. به اعتقاد او انعطاف‌پذیر کردن ساعات کاری پاسخ خوبی نیز به کمبود نیروی کار است که کارفرمایان از آن رنج می‌برند.
مشکل افزایش روزافزون مسافران مترو از یک طرف نشانه اهمیت این وسیله به عنوان یک روش حمل‌ونقل سریع و ارزان عمومی است و از طرف دیگر چالش بزرگی برای پیدا کردن جایگزین برای آن ایجاد کرده است. چشم‌ها به برنامه‌ریزان شهری، از شهرداری تا مراکز دانشگاهی است تا راه‌حلی برای گشودن این کلاف به هم پیچیده در کلانشهر مونترال بیابند.
نیروانا احسانی
