مهرنوش اردلان یکتا
احساس سرما کردن در زمستان به خصوص اگر در کشوری مانند کانادا زندگی کنید، امری غیرعادی نیست. اما اگر با دمایی که دیگران احساس سرما ندارند، همچنان بلرزید و به نظر بیاید که بیش از حد به سرمای هوا حساس شده‌اید، به‌خصوص اگر این احساسِ مداومِ سرما با نوعی احساس ضعف و خستگی زودهنگام همراه شود، طبیعی نخواهد بود.
یکی از دلایلی که باعث این احساس سرما می‌شود، کم‌کاری غده تیروئید است. کم‌کاری غده تیروئید یکی از بیماری‌هایی است که گاهی می‌تواند بسیار بی‌سر و صدا باشد و مشکلات زیادی را به وجود آورد درحالی که از وجود آن اصلا اطلاع هم نداریم.
کم‌کاری غده تیروئید
غده تیروئید، غده کوچک پروانه‌ای شکل به وزن تقریبی ۲۵ گرم است که در قسمت جلوی گردن درست زیر ناحیه‌ای که «سیب آدم» نامیده می‌شود، قرار دارد و با تولید هورمون‌های ضروری بر سوخت و ساز بدن و به نوعی بر تمام ارگان‌های داخلی بدن نظارت دارد. اگرغده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند، به این حالت کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism) گفته می‌شود. این بیماری در ابتدا می‌تواند نشانه‌‌ی قابل توجهی ایجاد نکند ولی با گذشت زمان نشانه‌ها به تدریج ظاهر می‌شوند.
نشانه‌های بیماری
علایم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید بسته به شدت کمبود هورمون می‌توانند بسیار متغیر باشند. این بیماری به آهستگی پیشرفت می‌کند و ممکن است برای سال‌ها بدون نشانه قابل توجهی وجود داشته باشد. از نشانه‌های شایع و اولیه بیماری احساس خستگی و افزایش وزن است که به راحتی به علل دیگر قابل تعمیم هستند. به طور کلی نشانه‌های بیماری شامل موارد زیر است:
ضعف، درد و خشکی عضلانی و خستگی
افزایش حساسیت به سرما
خشکی پوست، صورت پف کرده و رنگ پریده و نازک شدن موهای سر
افزایش وزن، درد، خشکی یا تورم مفاصل
افزایش کلسترول خون و کاهش ضربان قلب
افسردگی و ضعیف شدن حافظه
یبوست
بی‌نظمی در عادت ماهیانه و شدیدتر بودن میزان خون‌ریزی
بزرگ شدن غده تیروئید که به آن گواتر نیز می گویند.
نشانه‌های بیماری در نوزادان و کودکان می‌تواند متفاوت باشد و در کودکان و نوجوانان خود را به صورت تاخیر در رشد یا بلوغ، تکامل تاخیری دندان‌ها یا قد کوتاه نشان دهد.
علل بیماری
این بیماری می‌تواند علت‌های متفاوتی داشته باشد که شایع‌ترین علت، کمبود ید در غذای روزانه است. البته امروزه با یددار کردن نمک‌ها این علت تا حدودی رنگ باخته است. از علت‌های دیگر می‌توان به بیماری‌های خود‌ایمنی که تیروئید را درگیر می‌کنند، درمان پرکاری تیروئید، پرتودرمانی تیروئید یا جراحی برداشت غده تیروئید و یا داروهایی که باعث کم‌کاری تیروئید می‌شوند، اشاره کرد.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر هستند
با وجودی که این بیماری می‌تواند تمام افراد را درگیر کند اما ریسک بیماری در بعضی افراد بیشتر است:
زنان
افراد بالای ۶۰ سال
داشتن سابقه خانوادگی از بیماری‌های تیروئید
داشتن یک نوع بیماری خود ایمنی مانند دیابت تیپ یک یا بیماری سلیاک
داشتن سابقه درمان با ید رادیواکتیو یا استفاده از داروهای ضد تیروئید
سابقه پرتودرمانی ناحیه گردن و یا قفسه سینه
داشتن سابقه جراحی تیروئید
باردار بودن یا زایمان در طول۶ ماه گذشته
تیروئید درمان نشده می‌تواند به مشکلات زیر منجر شود:
مشکلات قلبی-عروقی: به دلیل این که کم‌کاری تیروئید سطح چربی بد خون را بالا می‌برد می‌تواند منجر به گرفتگی عروق در طولانی مدت و مشکلات قلب شود.
افسردگی: یکی دیگر از مشکلات جدی که ممکن است به وجود آید و با گذشت زمان شدیدتر شود.
گواتر: تحریک دائمی غده تیروئید برای تولید هورمون بیشتر منجر به بزرگ شدن غده شده و گواتر به وجود می‌آید که علاوه بر این که بر ظاهر افراد تاثیر می‌گذارد ممکن است بر راه‌های هوایی یا مری فشار وارد کند و مشکلاتی را به وجود آورد.
نوروپاتی محیطی: یکی دیگر از مشکلاتی که در اثر عدم درمان طولانی مدت کم‌کاری تیروئید به‌وجود می‌آید، تخریب اعصاب محیطی مانند اعصاب دست و پا است که منجر به درد، بی‌حسی و یا احساس سوزن سوزن شدن شود.
ناباروری: سطح پایین هورمون تیروئید بر روی تخمک‌گذاری اثر دارد و باروری را مختل می‌کند.
تشخیص
تشخیص این بیماری بر اساس علائم بالینی و آزمایش خون از طریق اندازه‌گیری سطح هورمون TSH صورت می‌گیرد. میزان این هورمون نقش مهمی نیز در پیگیری‌های درمانی بعدی دارد.
درمان
چنانچه وجود بیماری کم‌کاری تیروئید با آزمایش خون تایید شود، توسط پزشک برای بیمار داروی لووتیروکسین که هورمون ساختگی تیروئید است تجویز می‌شود. در بیشتر مواقع استفاده از دارو دائمی خواهد بود. بعد از شروع درمان به تدریج علائم ایجاد شده به دلیل بیماری برطرف می‌شود.
همانطور که گفته شد کم‌کاری تیروئید بیماری است که می‌تواند تمام بدن را تحت تاثیر قرار دهد و صدمات جبران ناپذیری بر جای بگذارد پس بهتر است به نشانه‌های جسمانی خود بی‌توجه نباشیم و کوچک‌ترین تغییرات را جدی بگیریم.
