مهرنوش اردلان یکتا
هر سال با نزدیک شدن به جشن هالووین شاهد انواع و اقسام نقاب‌ها، لباس‌ها و دکورهایی هستیم که یادآور فیلم‌های ترسناک هستند. در روز رژه هالووین هر کدام از شرکت‌کنندگان سعی دارند که هر چه طبیعی‌‌تر گریم وحشتناک و زامبی‌وار خود را طراحی کنند. بیشتر افراد تمام کوشش خود را می‌کنند تا با پوشیدن لباس‌های عجیب و گریم دلهره‌آور به نوعی از این جشن لذت ببرند و هیجان ایجاد کنند. در این زمان که همه از ترس و ترساندن صحبت می‌کنند شاید نوشتن از بیماری هراس یا فوبیا خالی از لطف نباشد.
فوبیا چیست؟
فوبیا یا «هراس» ترس و وحشت غیر منطقی و بیش از حد نسبت به مواجهه با یک چیز یا یک موقعیت است که در حقیقت هیچ خطر خاصی از این موقعیت یا موضوع انسان را تهدید نمی‌کند. این نوع هراس دائمی و تهاجمی است و فرد را وادار می‌کند که از آن موقعیت یا موضوع و یا شی اجتناب کند. هراس‌ها در دو نوع کلی «هراس اجتماعی» و «هراس‌های ویژه» دسته‌بندی می‌شوند. تخمین زده می‌شود که دَه درصد جامعه مبتلا به نوعی بیماری هراس باشند. در این مبحث به هراس‌های ویژه پرداخته شده است.
فوبیای ویژه می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد:
- هراس از موقعیت مانند ترس از بودن در هواپیما یا در محیط‌های بسته و محصور شده مانند آسانسور و کلا فضاهایی که در صورت وقوع حادثه به راحتی امکان فرار وجود ندارد؛
- هراس از طبیعت مانند هراس از توفان یا ارتفاع؛
- هراس از حیوانات یا حشرات مانند هراس از سگ‌ها یا عنکبوت‌ها؛
- هراس از خون، تزریق یا جراحت مانند هراس از سوزن، تصادفات یا روندهای پزشکی؛
- هراس‌های دیگر مانند هراس از خفگی، استفراغ، صداهای بلند و از این دست.
برای هرکدام از هراس‌هایی که ذکر شد عنوانی وجود دارد مانند هراس از فضاهای محصور که Claustrophobia گفته می‌شود. فرد می‌تواند در یک زمان به بیش از یک نوع هراس مبتلا باشد. هراس یکی از اجزای اختلالات اضطرابی است و می‌تواند با نشانه‌های اضطرابی دیگر مانند حملات پانیک همراه شود.
نشانه‌های هراس
نشانه‌های این بیماری – در تمام انواع آن – در هنگام مواجهه معمولا به یک صورت است و فرد نشانه‌های زیر را بروز می‌دهد:
- احساس بی‌درنگ از ترس شدید، اضطراب و وحشت‌زدگی هنگام مواجهه و یا حتی زمانی که به آن موضوع یا موقعیت فکر می‌کند؛
- آگاهی داشتن نسبت به این موضوع که این ترس غیر منطقی و اغراق شده است؛ اما نمی‌تواند آن را کنترل کند؛
- با نزدیک‌تر شدن شی به فرد و یا به موقعیت اضطراب بیشتر می‌شود؛
- هر کاری انجام می‌دهد تا از آن موقعیت یا شی یا حیوان خود را دور کند؛
- عملکرد طبیعی فرد به دلیل ترس بیش از حد مختل و سخت می‌شود؛
- واکنش‌های جسمانی به همراه اضطراب در فرد بروز می‌کند مانند عرق کردن، ضربان قلب بالا، احساس فشار در قفسه سینه یا به سختی نفس کشیدن؛
- احساس تهوع و سرگیجه و گاهی غش کردن در هنگام مواجهه با خون و جراحت؛
- در کودکان این واکنش‌ها به صورت اوقات تلخی، گریه کردن، چسبیدن به والدین یا اجتناب از جداشدن از آن‌ها می‌تواند خود را بروز دهد.
علل بیماری
علت اصلی بیماری همچنان ناشناخته است اما عواملی مانند داشتن تجربه منفی در گذشته، محیط و ژنتیک فرد و تغییر عملکرد مغزی از عواملی هستند که به نوعی اثرشان در بروز بیماری روشن شده است. داشتن خلق و خوی حساس‌تر ، وجود نوعی از فوبیا در خانواده و سابقه شنیدن تجربه‌های تلخ دیگران در موقعیت خاص همگی می‌توانند فاکتورهای خطر این بیماری باشند.
عوارض بیماری
با این که این بیماری ممکن است از نظر دیگران بسیار خنده‌دار به نظر بیاید؛ اما در صورت درمان نشدن می‌تواند به عوارضی همچون انزوای اجتماعی، اختلالات خلقی مانند افسردگی شدید، سوءمصرف مواد و حتی خودکشی منجر شود.
درمان
روش‌های مختلف درمانی برای این بیماران توصیه شده است. ترکیب درمان دارویی شامل ضدافسردگی‌ها و ضد اضطراب‌ها به اضافه روان‌درمانی می‌تواند بسیار مفید باشد. یکی از موثرترین روش‌های روان‌درمانی در بیماری هراس، درمان مواجهه‌ای است؛ به این صورت که فرد را به صورت قدم به قدم با موضوع یا موقعیتی که از آن هراس دارد مواجه می‌کنند. روش دیگر روان‌درمانی مورد استفاده «رفتار‌درمانی شناختی» (CBT) است که در این روش مواجهه درمانی را با تکنیک‌های دیگر ترکیب می‌کنند تا بیمار راه‌های متفاوتی، برای نگاه به موقعیت‌ها یا اشیایی که ایجاد ترس می‌کند، را یاد بگیرد. در این روش به فرد باورهای جایگزین درباره ترس‌ها و احساسات جسمانی و تاثیراتی که بر زندگی دارند آموزش داده می‌شود.
چنانچه از هرگونه اختلالات اضطرابی یا هراس رنج می‌برید در قدم اول می‌توانید با پزشک‌تان مشورت کنید و یا در کبک به صورت مستقیم با مراکز زیر جهت مشاوره تماس بگیرید؛
- Revivre – Quebec Anxiety, Depressive and Bipolar Disorder Support Association www.revivre.org
- Phobies-Zéro www.phobies-zero.qc.ca
- The Association des médecins psychiatres du Québec www.ampq.org
بهتر است وجود هرگونه اختلال را در وجود خود و عزیزان‌مان جدی بگیریم و به آن توجه کنیم و در جهت رفع آن قبل از آن که کلیه عملکردمان را مختل کند، اقدام کنیم.
