شهرام يزدان‌پناه
از اواسط قرن نوزدهم و با به زیر کشت بردن دشت‌های وسیع و حاصلخیز فلات مرکزی کانادا در استان‌های ساسکاچوان، منیتوبا و آلبرتا، کانادا به انبار غله‌ی دنیا و مخصوصاً گندم و جو تبدیل شد. غلات اضافه بر نیاز کانادا باید به گونه‌ای به جهان گرسنه در اروپا و آسیا و آفریقا صادر می‌شد و بهترین مسیر برای انجام این کار کشتی‌هایی بودند که در آن زمان، از بندر قدیمی مونترال به حرکت درمی‌آمدند.
در اواخر قرن نوزدهم میلادی، بندر مونترال به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود به مرکز توزیع غلات در آمریکای شمالی تبدیل شده بود. قطار سرتاسری کانادا و مجموعه کانال‌های آبی و رودخانه‌‌های قابل کشتیرانی، شرایط مناسبی جهت ایجاد مرکز توزیعی برای غلات تولید شده در غرب و مرکز کانادا به وجود آورده بود. اما این همه گندمی که روزانه از انبارهای فلات مرکزی کانادا به بندر قدیمی مونترال می‌رسیدند، باید در جایی انبار می‌شدند تا وقت بارگیری و صادرات آنها فراهم شود.
همین موضوع باعث شد تا در اوایل قرن بیستم، صنعت سیلوداری در کناره بندر مونترال به یک صنعت روبه‌رشد تبدیل شود. سیلوهای اولیه همگی چوبی بودند. استفاده از آهن برای ساخت سیلوی گندم نخستین بار در سیلوی شماره یک مونترال اتفاق افتاد. سیلوهای بتنی یک دهه بعد پا به میدان گذاشتند.
سیلوی گندم شماره ۵ در ادامه همان دوران طلایی ترانزیت گندم از بندر مونترال ساخته شد. این تاسیسات که در ابتدا فقط آسانسور B (دومین بالابر گندم در آن زمان) بود، در بین سال‌های ۱۹۰۳ تا ۱۹۰۶ در پوئن دو مولن (Pointe-du-Moulin) در غرب بندر قدیمی مونترال سر به آسمان کشید. این سیلو حاصل همکاری مشترک کمیسیون بندر مونترال و شرکت راه‌آهن Grand Trunk بود.
همچنین بخوانید:
شرکت راه‌آهن طراحی و ساخت این مرکز توزیع گندم را به مهندس جان اس مت‌کلف سپرد. او یک مجموعه فلزی بزرگ شامل سه سیلوی مکعب شکل، چند بالابر و محوطه تخلیه، دانه‌بندی و بارگیری گندم طراحی کرد که عمدتا از آهن ساخته شده بود و تجهیزات آن با برق کار می‌کرد.
ظهور و سقوط یک سیلوی گندم
بعدها و در دو دوره تاریخی، سیلوهای بتنی به مجموعه اضافه شدند تا سیلوی شماره ۵ به شکل امروزی خود در بیاید. حدود سال‌های ۱۹۱۴ حدود ۲۸ سیلوی استوانه‌ای بتنی به مجموعه اضافه شد. بعدها و در سال ۱۹۵۹ و طی عملیات بازساری این سیلو، ۳۲ استوانه جدید ساخته شدند تا سیلوی شماره ۵ مونترال به چهره‌ای منحصربه‌فرد در تجارت غلات امریکای شمالی تبدیل شود.
اما دوران طلایی سیلوی شماره ۵ مونترال زیاد دوام نداشت. از اوایل دهه ۸۰ و با شروع جنگ غلات در غرب کانادا، اندک‌اندک شرق کشور رونق و اهمیت خود را به عنوان دروازه ترانزیت غلات از دست داد. با پایین آمدن درخواست، سیلوی شماره ۵ و سایر سیلوهای حاشیه بندر مونترال یکی پس از دیگری تعطیل شدند. سرانجام فقط ساختاری فرسوده و خاطره‌ای از آنها باقی ماند.
امروز سیلوی شماره ۵ مونترال در اختیار «شرکت زمین کانادا» قرار دارد. طرح‌های زیادی برای تغییر کاربری سیلوی شماره ۵ مونترال، بدون تخریب آن، ارائه شده است. احتمال اینکه به جای این ساختمان نیمه مخروب، به زودی یک مجتمع تجاری-مسکونی لوکس از زمین سربرآورد، دور از ذهن نیست.
