مهرنوش اردلان یکتا
«گاهی شب‌ها با خواب‌رفتگی دست از خواب بیدار می‌شوم و باید دستم را تکان دهم تا حالت خواب رفتگی از بین برود» یا «درد و بی‌حسی بر روی انگشت شست و انگشت اولم احساس می‌کنم».
این نشانه‌ها شاید برای شما هم آشنا باشد و بارها از اطرافیان‌تان شنیده و یا خود تجربه کرده باشید. این‌ها بخشی از علایم سندرم یا بیماری است که به نام «سندرم تونل کارپال» یا «نشانگان مجرای مچ دستی» شناخته می‌شود. این بیماری بسیار شایع است و خیلی از افراد را درگیر می‌کند. اما این بیماری چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
سندرم تونل کارپال، بیماری است که در نتیجه فشار بر روی عصب مدیان در محل عبور خود از مجرای مچ دست که مسیر باریکی است، به وجود می‌آید. عصب مدیان یکی از اعصابی است که عصب‌رسانی کف دست و انگشتان به جز انگشت کوچک را بر عهده دارد. در نتیجه این فشار بر روی عصب، فرد احساس گزگز، بی‌حسی و علایم دیگری در دست و حتی بازو دارد.
نشانه‌های بیماری
این بیماری به تدریج پیشرفت می‌کند. در ابتدا، فرد سوزن سوزن شدن و گزگز را در دست خود در نیمه شب یا اول صبح احساس می‌کند که معمولا با احساس خواب‌رفتگی دست توصیف می‌شود. در طول روز در هنگامی که فرد اشیایی مانند تلفن یا کتاب را در دست خود نگه داشته است یا هنگامی که رانندگی می‌کند، متوجه احساس درد یا گزگز شدن دست یا انگشتان می‌شود که معمولا تمامی این حالات با تکان دادن دست و انگشتان بهتر می‌شود و از بین می‌رود. با پیشرفت بیماری در صورت عدم درمان، بیمار متوجه ضعف در انگشت شست دست و دو انگشت ابتدایی خود می‌شود و سخت است که دست خود را مشت کند و یا اشیا را با دست محکم بگیرد. کارهایی مانند نگه داشتن اجسام در دست یا بستن دکمه پیراهن سخت می‌شود. در مرحله پیشرفته بیماری درک حس دست در بعضی از بیماران مختل می‌شود و مثلا نمی‌توانند بین جسم گرم و سرد تمایز قائل شوند.
در صورت عدم درمان در مراحل پیشرفته، باعث تحلیل عضله پایه شست دست می‌شود. علایم می‌تواند در یک دست یا در هر دو دست وجود داشته باشد.
باید توجه داشت که با شروع علایم که با فعالیت‌های روزانه تداخل ایجاد می‌کند، حتما به پزشک مراجعه شود.
علل به وجود آمدن بیماری
به هر علتی فضای محل عبور از مجرای مچ دستی کم شده و عصب مدیان فشرده شود، بیماری ایجاد می‌شود. علت واحدی برای ایجاد بیماری وجود ندارد و می‌تواند ترکیبی از عوامل، باعث ایجاد بیماری شود.
افرادی که بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند:
احتمال ابتلای زنان سه برابر مردان است.
بارداری یکی از شرایطی است که احتمال ابتلا را بسیار بالا می‌برد.
بیماری‌های تخریب کننده عصب مانند دیابت.
بیماری‌های التهابی نظیر روماتیسم مفصلی و نقرس.
شکستگی یا پیچ خوردگی مچ دست.
بیماری‌هایی مانند اختلالات تیروئید، نارسایی کلیوی و یا شرایط جسمانی مانند چاقی یا یائسگی احتمال ابتلا را بالا می‌برد.
عوامل شغلی؛ باور عمومی بر این است که کارهایی نظیر تایپ کردن مداوم می‌تواند باعث ایجاد بیماری شود، ولی حقیقت این است که این بیماری در کارگرانی که در خط مونتاژ کار می‌کنند و دائما مچ دستشان خم و صاف می‌شود سه برابر افرادی است که کارشان با صفحه‌کلید کامپیوتر است. افرادی که با ابزاری کار می‌کنند که لرزش دارد نیز در خطر بالای بیماری هستند. مطالعه‌ای نشان داد که کار با کامپیوتر در حد بالا نیز نمی‌تواند افراد را مستعد این بیماری کند. البته این موردی است که هنوز اثبات نشده است و بحث بر سر آن بسیار است.
راه‌های پیشگیری از بیماری
راه پیشگیری اثبات شده‌ای برای جلوگیری از ایجاد بیماری وجود ندارد ولی روش‌هایی برای کمتر شدن خطر ابتلا پیشنهاد می‌شود:
اگر به طور منظم به هنگام کار از صفحه‌کلید استفاده می‌کنید، از فشار محکم بر روی کلیدها بپرهیزید. همچنین صفحه‌کلید خود را در وضعیت هم‌تراز با سطح آرنج یا کمی پایین‌تر قرار دهید.
برای نوشتن طولانی مدت با قلم از یک خودکار کلفت‌تر بهتر است استفاده کنید.
به صورت مرتب از حرکات کششی و خم کردن دست‌ها و مچ استفاده کنید و استراحت‌های کوتاه به خود دهید.
در هنگام کار سعی کنید مچ‌تان در وضعیت میانی (خم به جلو و یا عقب نباشد) قرار گیرد.
طرز نشستن خود را اصلاح کنید؛ قرار گرفتن در وضعیت خم شدن شانه‌ها و یا گردن به جلو می‌تواند وضعیت عصب در مچ دست را تحت تاثیر قرار دهد.
از راحت بودن موس کامپیوترتان که باعث کشیدگی مچ دستتان نمی‌شود، اطمینان حاصل کنید.
مورد آخر این که دست‌های خود را اگر در محیط سرد کار می‌کنید، همیشه گرم نگه دارید.
راه‌های درمانی متعددی برای درمان این سندرم وجود دارد که از استفاده از مسکن‌های ساده و استفاده از آتل‌های موقت به خصوص شب‌ها در ابتدای بیماری تا تزریق کورتون داخل مفصل و جراحی در مراحل پیشرفته گسترده شده است و با تشخیص پزشک روش درمانی انتخاب می‌شود.
این مقاله در شماره بیست‌ودوم مجله «مداد» منتشر شده است.
