تحریریهی «مداد»
در اکتبر ۲۰۲۵، سه جایزهی نوبل در رشتههای پزشکی، فیزیک و شیمی به پژوهشگرانی اهدا شد که هر یک دریچهای تازه به درک ما از جهان گشودند، از سازوکار سیستم ایمنی گرفته تا مرزهای کوانتومی و معماری شیمیایی ماده.
اگرچه معمولا موج خبری نوبل به واسطه دو جایزهی ادبیات و صلح ایجاد میشود اما از میان پنج جایزهی اصلی نوبل و یک جایزه که به یاد نوبل در اقتصاد اهدا میشود معتبرترین آنها جوایز علمی هستند.
جوایزی که برخلاف جوایز صلح و تا حد قابلتوجهی ادبیات ملاحظات سیاسی در آن نقش چندانی ندارد. در ادامه می توانید با برندههای جوایز علمی نوبل ۲۰۲۵ آشنا شوید.
نوبل فیزیولوژی یا پزشکی ۲۰۲۵
به سه دانشمند پیشگام شیمون ساکاگوچی (Shimon Sakaguchi)، مری ای. بورنکو (Mary E. Brunkow) و فِرد رامسدِل (Fred Ramsdell) تعلق گرفت؛ به پاس کشف سلولهای T تنظیمکننده (Tregs) و نقش آنها در حفظ تعادل سیستم ایمنی.
این سلولها نگهبانان بدناند؛ آنها مراقباند تا سیستم ایمنی به جای حمله به میکروبها، به بافتهای خودی آسیب نزند. کشفی که امروز سنگبنای درمانهای نوین برای بیماریهای خودایمنی، آلرژی و پیوند اعضا است.
نوبل فیزیک ۲۰۲۵
به جان کلارک (John Clarke)، میشل دیورِت (Michel H. Devoret) و جان ام. مارتینیس (John M. Martinis) تعلق گرفت؛ به پاس کشف پدیدۀ تونلزنی کوانتومی بزرگمقیاس (macroscopic quantum mechanical tunnelling) و کوانتیزاسیون انرژی در یک مدار الکتریکی.
آنها نشان دادهاند که ویژگیهای عجیب دنیای کوانتومی را میتوان در مقیاسهایی فراتر از ذرات بنیادین نیز مشاهده کرد، آزمایشاتی که پایههای فناوریهای کوانتومی آینده را میسازند.
نوبل شیمی ۲۰۲۵
به سه شیمیدان برجسته سوسومو کیتاگاوا (Susumu Kitagawa)، ریچارد رابسون (Richard Robson) و عمر ام. یاگی (Omar M. Yaghi) برای توسعهی چارچوبهای فلزی–آلی (Metal–Organic Frameworks یا MOF) تعلق گرفت.
این مواد شبکهای سهبعدی با تخلخل بسیار زیاد دارند؛ ساختارهایی که گازها، مولکولها و ترکیبات را همچون «اتاقهایی برای شیمی» درون خود جای میدهند. از ذخیرهسازی هیدروژن تا تصفیهی هوا، MOFها آیندهی مواد هوشمند را شکل میدهند.
این مطلب ابتدا با این لینک در کانال تلگرامی «مداد» منتشر شد.
