مجله مداد
این مطلب سه نوع وصیتنامه (will) که در استان کبک به رسمیت شناخته شدهاند و تشریفات قانونی موردنیاز برای هر یک را توضیح میدهد.
چرا باید وصیتنامه تنظیم کنم؟
وصیتنامه به شما امکان میدهد تصمیمهایی را از پیش بگیرید که پس از مرگ شما اجرا خواهند شد. این تصمیمها عبارتند از:
– چه کسانی از شما ارث خواهند برد؟
– داراییهای شما چگونه بین این افراد تقسیم خواهد شد؟
– چه کسی مجری وصیتنامه (liquidator) شما خواهد بود (فردی که مسئول توزیع داراییهای شما است و در گذشته بهعنوان executor شناخته میشد)؟
– اگر فرزندانی دارید، چه کسی از آنها مراقبت خواهد کرد؟
اگر بدون وصیتنامه فوت کنید، قوانین مندرج در قانون مدنی (Civil Code) اعمال خواهد شد. برخی از مواردی که دراین صورت میتواند بر اساس قانون مدنی کبک روی دهد:
– اگر هرگز بهصورت رسمی از همسر سابق خود طلاق نگرفته باشید، آن شخص حق ارث خواهد داشت و بخشی از داراییهای شما به او تعلق میگیرد.
– اگر شریک زندگی (پارتنر) دارید اما بهصورت قانونی ازدواج نکردهاید، آن شخص هیچ حقی نسبت به داراییهای شما نخواهد داشت.
چه کسانی میتوانند وصیتنامه تنظیم کنند؟
برای تنظیم وصیتنامه، فرد باید:
– ۱۸ سال سن داشته باشد، و
– از سلامت عقل (sound mind) برخوردار باشد، به این معنا که فرد ماهیت سند و پیامدهای آن را درک کند.
بااینحال، افراد زیر ۱۸ سال میتوانند برای داراییهایی که ارزش کم یا ناچیزی دارند، وصیتنامه تنظیم کنند.
همچنین، فردی زیر ۱۸ سال که دادگاه او را بدون نیاز به قیم (fully emancipated) تشخیص داده، میتواند وصیتنامه تنظیم کند.
آیا یک زوج میتوانند یک وصیتنامه مشترک برای هر دو نفر تنظیم کنند؟
خیر. هر فرد باید وصیتنامهای جداگانه تنظیم کند.
در کبک، افراد ۱۸ سال به بالا و افراد زیر ۱۸ سال که بدون نیاز به قیم تشخیص داده شدهاند، میتوانند داراییهای خود را به هر کسی که مایلاند واگذار کنند. آنها همچنین میتوانند در هر زمان که بخواهند، به شرط سلامت عقل، وصیتنامه خود را تغییر دهند.
اگر یک زوج وصیتنامهای مشترک تنظیم کنند، هرگونه تغییر در آن باید با توافق هر دو نفر انجام شود. این موضوع با اصل آزادی افراد در واگذاری داراییهایشان به هر کس که مایلاند مغایرت دارد.
اما یک استثنا در این قاعده وجود دارد و آن هم بیان این موضوع در قرارداد ازدواج (marriage contract) که توسط سردفتر اسناد رسمی (notary) تنظیم شده باشد. در پرسش بعدی، به توضیح این استثناء میپردازیم.
من قرارداد ازدواجی امضا کردهام که میگوید «داراییها به آخرین فرد بازمانده میرسد». آیا باید وصیتنامه تنظیم کنم؟
بله. این نوع بیانیه در قرارداد ازدواج که توسط سردفتر تنظیم شده است، به شما امکان میدهد داراییهای خود را پس از مرگ به همسرتان واگذار کنید.
البته باز هم بهتر است وصیتنامه بنویسید.
در وصیتنامه، میتوانید مواردی را ذکر کنید که در قرارداد ازدواج وجود ندارند. برای مثال، میتوانید در وصیتنامه مشخص کنید که داراییهایتان به فرد خاصی واگذار شود، شخصی را برای مراقبت از فرزندان زیر ۱۸ سال خود تعیین کنید و نحوه مدیریت ارث فرزندانتان توسط مجری وصیتنامه (liquidator) را مشخص کنید.
توضیح: «مجری وصیتنامه» فردی است که در وصیتنامه برای توزیع داراییهای شما تعیین شده است. گاهی اوقات به مجری وصیتنامه، «اجراکننده» (executor) نیز گفته میشود.
اگر مطمئن نیستید که آیا باید وصیتنامه تنظیم کنید یا خیر، با یک سردفتر (notary) مشورت کنید. سردفتر میتواند به شما بگوید که آیا قرارداد ازدواجتان خواستههای واقعی شما را با توجه به موقعیتتان منعکس میکند یا خیر.
نکته مهم: گاهی اوقات همسر شما باید بهصورت کتبی موافقت کند تا بتوانید برخی از انواع داراییها را در وصیتنامه خود واگذار کنید. این مورد، برای مثال، زمانی صدق میکند که در قرارداد ازدواج برخی از انواع داراییها را به همسرتان واگذار کردهاید و این قرارداد «غیرقابل فسخ» (irrevocable) باشد، یعنی قابل تغییر نباشد.
محتوای وصیتنامه چیست؟
بسیاری از افراد فکر میکنند که وصیتنامه فقط برای تقسیم داراییها پس از مرگ استفاده میشود: مثلاً خانه به همسر، خودرو به فرزند بزرگتر، ماشین چمنزنی به برادر همسر، و غیره.
این موضوع درست است، اما وصیتنامه میتواند شامل دستورالعملهای دیگری نیز برای عزیزان شما پس از درگذشتتان باشد. برای مثال، وصیتنامه میتواند:
– یک «مجری وصیتنامه» را تعیین کند، یعنی فردی که مسئول تسویه اموال شما (estate) خواهد بود، و همچنین یک جانشین برای این شخص مشخص کند.
– اختیارات مجری وصیتنامه را فراتر از آنچه قانون بهطور خودکار اعطا میکند، گسترش دهد. برای مثال، اگر به مجری وصیتنامه اجازه فروش داراییها را ندهید، او باید برای انجام این کار، از ورثه اجازه بگیرد.
– مشخص کند که مجری وصیتنامه چگونه دستمزد دریافت خواهد کرد.
– مکانیزمهای قانونی مانند امانت (trust) ایجاد کند تا مالیاتهای مربوط به اموال شما کاهش یابد.
– یک قیم (tutor یا guardian) برای فرزندان زیر ۱۸ سال شما تعیین کند.
همچنین، وصیتنامه میتواند شامل دستورالعملهایی درباره مراسم تشییع جنازه باشد. اما از آنجا که معمولاً محتوای وصیتنامه پس از برگزاری مراسم تشییع مشخص میشود، بهتر است از قبل خواستههای خود را به عزیزانتان اطلاع دهید یا قراردادی برای تشییع جنازه از پیش ترتیبشده (pre-arranged funeral) تنظیم کنید.
چه نوع وصیتنامههایی در کبک به رسمیت شناخته میشوند؟
سه نوع وصیتنامه به رسمیت شناخته میشوند:
۱. وصیتنامه محضری (notarial will)
۲. وصیتنامه دستنویس (holograph will)
۳. وصیتنامه تنظیمشده در حضور شاهدان (will made in the presence of witnesses)
برای معتبر بودن، هر نوع وصیتنامه باید از قوانین خاصی پیروی کند.
اینکه کدام نوع را باید انتخاب کنید، به نیازها و وضعیت مالی شما در زمان تنظیم وصیتنامه بستگی دارد.
هر نوع وصیتنامهای که انتخاب کنید، اگر قوانین مربوطه رعایت شوند، هر سه نوع از نظر اطمینان از اجرای خواستههای شما برابر هستند.
۱. وصیتنامه محضری چیست؟
همانطور که از نام آن پیداست، وصیتنامه محضری توسط یک سردفتر اسناد رسمی (notary) نوشته میشود.
سردفتران میتوانند وصیتنامهای تنظیم کنند که مطابق با قوانین باشد، خواستههای شما را منعکس کند و وضعیت خانوادگی و مالی شما را در نظر بگیرد.
مهمترین قوانین درباره وصیتنامه محضری عبارتاند از:
– وصیتنامه محضری باید به زبان انگلیسی یا فرانسوی نوشته شود.
– باید مکان و تاریخ تنظیم وصیتنامه در آن ذکر شود.
– شما باید آن را در حضور سردفتر و یک شاهد امضا کنید. گاهی اوقات حضور دو شاهد لازم است.
– معمولاً نیازی به نگرانی درباره یافتن شاهد نیست، زیرا سردفتر این موضوع را ترتیب میدهد.
سپس وصیتنامه باید برای شما خوانده شود تا تأیید کنید که بیانگر آخرین خواستههای شماست. این قرائت میتواند در حضور شاهد یا، در صورت تمایل، تنها در حضور سردفتر انجام شود.
توجه داشته باشید که یک وکیل نیز میتواند وصیتنامه تنظیم کند، اما در این صورت، نوع آن متفاوت خواهد بود و بهعنوان وصیتنامه تنظیمشده در حضور شاهدان (will made in the presence of witnesses) شناخته میشود.
مزایا و معایب وصیتنامه محضری چیست؟
مزایا:
– به چالش کشیدن آنها دشوارتر است، زیرا سردفتر هویت شما را تأیید کرده و اطمینان حاصل کرده که شما با وصیتنامه موافق هستید. همچنین، سردفتر تضمین میکند که وصیتنامه تمام قوانین حقوقی را رعایت میکند.
– از مشاوره یک متخصص حقوقی بهرهمند میشوید.
– نیازی به تأیید رسمی (probate) پس از مرگ شما نیست. تأیید رسمی به معنای رسمی کردن وصیتنامه است که در دادگاه یا توسط یک سردفتر انجام میشود.
– یافتن وصیتنامه پس از مرگ شما آسان است، زیرا سردفتر نسخه اصلی را نگه میدارد و آن را در ثبت اسناد وصیتنامههای اتاق سردفتران کبک (Registre des dispositions testamentaires de la Chambre des notaires du Québec) ثبت میکند.
معایب:
– باید هزینهای به سردفتر پرداخت کنید.
۲. وصیتنامه تنظیمشده در حضور شاهدان چیست؟
همانطور که از نام آن پیداست، این نوع وصیتنامه باید در حضور دو شاهد بهطور همزمان امضا شود.
هر فرد ۱۸ سال یا بالاتر میتواند بهعنوان شاهد باشد، اما شخصی که از وصیتنامه بهرهمند میشود (ذینفع) نمیتواند شاهد باشد.
شاهدان باید:
– تأیید کنند که این وصیتنامه متعلق به شماست و امضای شما در آن وجود دارد، و
– پس از امضای شما، خودشان وصیتنامه را امضا کنند.
وصیتنامهای که توسط یک وکیل تنظیم شود، بهعنوان وصیتنامه تنظیمشده در حضور دو شاهد در نظر گرفته میشود.
این نوع وصیتنامه میتواند بهصورت دستنویس، تایپشده با ماشین تحریر، یا نوشتهشده با کامپیوتر باشد. اگر با کامپیوتر نوشته شده باشد، تنها نسخه چاپشده و امضاشده آن ارزش قانونی دارد.
اگر وصیتنامه را خودتان ننوشتهاید، باید اطمینان حاصل کنید که شما و شاهدان هر صفحه از وصیتنامه را با امضا یا علامت اختصاری (initial) تأیید کردهاید.
لازم نیست وصیتنامه را در حضور شاهدان بخوانید. اما اگر به دلایلی مانند مشکلات بینایی نتوانید خودتان آن را بخوانید، یکی از شاهدان باید وصیتنامه را در حضور شاهد دیگر برای شما بخواند.
مزایا و معایب وصیتنامه تنظیمشده در حضور شاهدان چیست؟
مزایا:
– بزرگترین مزیت، هزینه است. این نوع وصیتنامه اگر از وکیل استفاده نکنید، میتواند رایگان باشد. اما در صورت استفاده از وکیل، هزینههایی خواهد داشت.
– میتوانید از وکیل بخواهید که وصیتنامه را در ثبت اسناد وصیتنامههای کانون وکلای کبک (Registre des dispositions testamentaires du Barreau du Québec) ثبت کند. این کار سبب میشود وصیتنامه راحتتر پیدا شود.
معایب:
– این نوع وصیتنامه باید پس از مرگ شما تأیید رسمی (probate) شود. تأیید رسمی به معنای رسمی کردن وصیتنامه است که هزینهبر است و زمان میبرد.
– این وصیتنامهها ممکن است گم، نابود یا آسیب ببینند.
– با تنظیم این نوع وصیتنامه بهصورت شخصی، از مشاوره حقوقی بهرهمند نمیشوید. مشاوره حقوقی میتواند به شما کمک کند تا موقعیتهایی را که پیشبینی نکردهاید، در نظر بگیرید.
– برای مثال: اگر وصیتنامه دوم بنویسید، باید به فکر لغو وصیتنامه اول باشید.
– مشکلات تفسیر: متخصصان حقوقی میتوانند این مشکلات را پیشبینی کرده و وصیتنامهای تنظیم کنند که از آنها جلوگیری شود.
– برای مثال: اگر در وصیتنامه نوشته شود که «تمام اموال شخصی متوفی به برادرزاده موردعلاقهاش میرسد»، معنای «اموال شخصی» و اینکه «برادرزاده موردعلاقه» کیست، نامشخص است.
۳. وصیتنامه دستنویس چیست؟
وصیتنامه دستنویس (holograph will) باید کاملاً توسط خود شما نوشته و امضا شود.
این سادهترین نوع وصیتنامه است، زیرا تنها دو شرط دارد:
– باید بهصورت دستنویس نوشته شود و نه با کامپیوتر یا هر وسیله مکانیکی دیگر. افراد دارای معلولیت میتوانند با استفاده از دهان یا پا بنویسند.
– باید توسط فردی که وصیتنامه را تنظیم میکند، امضا شود.
اگرچه برای این نوع وصیتنامه نیازی به شاهد نیست، بهتر است به عزیزانتان اطلاع دهید که وصیتنامه را کجا نگهداری میکنید. مکانی امن بهتر از ته یک کشو است. اما وصیتنامه را در صندوق امانات بانکی قرار ندهید! ورثه شما برای دسترسی به صندوق امانات پس از مرگ شما به نسخه اصلی وصیتنامه نیاز دارند.
همچنین، اگرچه ذکر مکان و تاریخ تنظیم وصیتنامه الزامی نیست، این اطلاعات میتوانند مفید باشند:
– ذکر مکان در صورتی مفید است که وصیتنامه خارج از کبک تنظیم شده باشد.
– اگر بیش از یک وصیتنامه تنظیم کرده باشید، تاریخ به «مجری وصیتنامه» (liquidator) کمک میکند.
این جزئیات مهم هستند زیرا وصیتنامه قدیمی همچنان معتبر باقی میماند. اگر بخشهایی از وصیتنامه قدیمی با وصیتنامه جدید در تضاد باشد، آن بخشهای قدیمی اعمال نخواهند شد.
برای جلوگیری از سردرگمی، هنگام نوشتن وصیتنامه دوم، مطمئن شوید که تمام خواستههای خود را در آن گنجاندهاید و همه وصیتنامههای قبلی را لغو کنید. میتوانید این کار را با نوشتن عبارت «این وصیتنامه تمام وصیتنامههای قبلی را کاملاً لغو میکند» انجام دهید.
مزایا و معایب وصیتنامه دستنویس چیست؟
مزایا:
– میتوان آن را در هر زمان و هر مکان تنظیم کرد.
– هیچ هزینهای ندارد و نیازی به پرداخت هزینههای حرفهای نیست.
معایب:
– این نوع وصیتنامه باید پس از مرگ شما تأیید رسمی (probate) شود. تأیید رسمی به معنای رسمی کردن وصیتنامه است که هزینهبر و زمانبر است.
– ممکن است گم، نابود یا آسیب ببینند.
– با تنظیم این نوع وصیتنامه بهصورت شخصی، از مشاوره حقوقی بهرهمند نمیشوید. مشاوره حقوقی میتواند به شما کمک کند تا موقعیتهایی را که پیشبینی نکردهاید، در نظر بگیرید.
– برای مثال: اگر وصیتنامه دوم بنویسید، باید به فکر لغو وصیتنامه اول باشید.
– مشکلات تفسیر: متخصصان حقوقی میتوانند این مشکلات را پیشبینی کرده و وصیتنامهای تنظیم کنند که از آنها جلوگیری شود.
– برای مثال: اگر در وصیتنامه نوشته شود که «تمام اموال شخصی متوفی به برادرزاده موردعلاقهاش میرسد»، معنای «اموال شخصی» و اینکه «برادرزاده موردعلاقه» کیست، نامشخص است.
تأیید رسمی وصیتنامه (Probate) چیست؟
«وصیتنامههای دستنویس» و «وصیتنامههای تنظیمشده در حضور شاهدان» باید پس از مرگ فرد تنظیمکننده وصیتنامه توسط دادگاه یا سردفتر اسناد رسمی تأیید رسمی (probate) شوند. این الزام حتی در صورتی که وصیتنامه توسط وکیل تنظیم شده باشد نیز اعمال میشود. فقط «وصیتنامههای محضری» نیازی به تأیید رسمی ندارند.
تأیید رسمی درخواستی است که به دادگاه یا سردفتر ارائه میشود تا دو مورد را تأیید کند:
۱. این وصیتنامه جدیدترین نسخه است.
۲. وصیتنامه الزامات قانونی برای معتبر بودن را داراست.
این تأیید مانع از چالشهای حقوقی آینده درباره محتوای وصیتنامه نمیشود. تأیید رسمی تنها تأیید میکند که وصیتنامه شرایط لازم برای اعتبار را دارد؛ اما محتوای آن را تأیید نمیکند.
ورثه میتوانند وصیتنامه را به دو روش تأیید رسمی کنند:
۱. تأیید رسمی توسط دادگاه
درخواستی به نام درخواستنامه (application) باید به دادگاه عالی (Superior Court) در حوزه قضایی محل اقامت متوفی ارائه شود. افرادی که حق ارث دارند باید از این درخواست مطلع شوند و میتوانند در زمان ارائه آن در دادگاه حضور یابند.
بسیاری از افراد از یک سردفتر یا وکیل میخواهند که درخواستنامه را تنظیم کنند، اما برخی خودشان درخواستنامه را نوشته و ارائه میکنند.
۲. تأیید رسمی توسط سردفتر
نکته مهم: این فرآیند وصیتنامه را به وصیتنامه محضری تبدیل نمیکند.
سردفتر باید همه افرادی که ارث میبرند را از تأیید رسمی وصیتنامه مطلع کند. تأیید رسمی توسط سردفتر همان اثر حقوقی تأیید رسمی توسط دادگاه عالی را دارد.
بااینحال، سردفتر نمیتواند وصیتنامهای را که مورد اعتراض قرار گرفته است، تأیید رسمی کند. برای مثال، اگر کسی ادعا کند که وصیتنامه جعلی است، سردفتر نمیتواند آن را تأیید کند.
برای اطلاعات بیشتر، مقاله «تأیید رسمی: رسمی کردن وصیتنامه غیرمحضری» را مطالعه کنید.
آیا تمام آنچه در وصیتنامه نوشته شده، اجرا خواهد شد؟
در بیشتر موارد، بله.
تنها خواستههای نهایی (last wishes) که قابل اجرا باشند، مورد احترام قرار میگیرند. بهعنوان یک قاعده کلی، خواستههای نهایی باید منطقی باشند و با «نظم عمومی» (تصمیماتی که جامعه آنها را قابلقبول میداند) مغایرت نداشته باشند.
برای مثال:
– اگر شخصی که از وصیتنامه بهرهمند میشود (ذینفع)، از پذیرش دارایی به ارث رسیده به خود خودداری کند یا پیش از تنظیمکننده وصیتنامه فوت کرده باشد، بند مربوطه قابل اجرا نخواهد بود.
– اگر داراییای دیگر وجود نداشته باشد یا تخریب شده باشد، نمیتوان آن را به کسی واگذار کرد و ورثه بهجای آن پول دریافت نخواهد کرد.
– فرد تنظیمکننده وصیتنامه نمیتواند چیزی را که به او تعلق ندارد، واگذار کند.
– اگر یک دارایی با شرطی غیرممکن یا غیرقانونی همراه باشد، آن شرط لغو میشود.
– مثالهایی از این نوع شروط: «۵۰۰۰ دلار به بهروز (پسرم) میدهم به شرطی که دوباره ازدواج نکند» یا «۵۰۰۰ دلار به پریسا (دخترم) میدهم اگر ماراتن را در نیم ساعت بدود».
در نهایت، برای محافظت از فرد تنظیمکننده وصیتنامه در برابر سوءاستفاده، دادن دارایی به افراد خاص بهطور پیشفرض باطل هستند. مثالهایی از این موارد:
– هدیه به سردفتری که وصیتنامه را تنظیم کرده است (یا به اعضای نزدیک خانواده او).
– هدیه به شاهدی که هنگام امضای وصیتنامه حضور داشته است.
– هدیه به یکی از اعضای خانوادهای که فرد تنظیمکننده وصیتنامه را در زمان تنظیم وصیتنامه در آن زندگی میکرده است.
– هدیه به کارمندی از یک بیمارستان یا خدمات اجتماعی، اگر وصیتنامه در زمانی تنظیم شده باشد که فرد تنظیمکننده در حال دریافت مراقبت یا خدمات از آن مؤسسه بوده است.
هزینه تنظیم وصیتنامه چقدر است؟
وصیتنامه محضری
برای فرد تنظیمکننده وصیتنامه:
– معمولاً چند صد دلار برای نوشتن وصیتنامه، نگهداری نسخه اصلی، ارائه نسخه تأییدشده و ثبت آن هزینه دارد. این هزینه ممکن است بسته به شرایط بیشتر شود.
– برای مثال، مستأجری که تنها یک خودرو و حساب بازنشستگی (RRSP) دارد و میخواهد همهچیز را به همسرش واگذار کند، هزینه کمتری نسبت به صاحب چند کسبوکار و خانههای دوم که میخواهد یک صندوق امانی (trusts) برای فرزندان و نوههایتان ایجاد کند، پرداخت خواهد کرد.
برای ورثه:
– از آنجا که وصیتنامه محضری نیازی به تأیید رسمی پس از مرگ ندارد، ورثه نیازی به پرداخت هزینه برای رسمی کردن آن ندارند.
وصیتنامه دستنویس یا وصیتنامه تنظیمشده در حضور شاهدان
برای فرد تنظیمکننده وصیتنامه:
– گزینه ۱: اگر وصیتنامه را خودتان بدون استفاده از خدمات وکیل بنویسید، هیچ هزینهای ندارد.
– گزینه ۲: اگر از یک کیت وصیتنامه (will kit) (فرم استاندارد) بدون استفاده از خدمات متخصص حقوقی استفاده کنید، باید هزینه کیت را پرداخت کنید.
– گزینه ۳: اگر پیش از نوشتن وصیتنامه از مشاوره وکیل استفاده کنید یا از وکیل بخواهید آن را بنویسد، باید هزینههای وکیل را پرداخت کنید.
– هزینههای وکیل بسته به پیچیدگی موقعیت شما و نرخ وکیل متفاوت خواهد بود. این هزینه ممکن است مشابه هزینههای سردفتر باشد.
برای ورثه:
– این دو نوع وصیتنامه باید پس از مرگ توسط سردفتر یا دادگاه تأیید رسمی (probate) شوند. این بدان معناست که ورثه باید هزینههای تأیید رسمی را از اموال متوفی پرداخت کنند. این هزینهها حدود ۱۵۰۰ دلار است. توجه داشته باشید که فرآیند تأیید رسمی ممکن است چندین هفته طول بکشد.
برای اطلاعات بیشتر درباره انواع وصیتنامه به وبسایت دولت کبک مراجعه کنید.
سلب مسئولیت مداد:
اطلاعات ارائهشده در این مقاله درباره وصیتنامهها در استان کبک صرفاً برای اهداف اطلاعرسانی عمومی است و نباید بهعنوان مشاوره حقوقی تلقی شود. این محتوا ممکن است تمام جنبههای قوانین مربوط به وصیتنامهها را پوشش ندهد و با توجه به تغییرات احتمالی در قوانین، ممکن است در زمان مطالعه منسوخ شده باشد. توصیه میشود برای تصمیمگیری در مورد تنظیم وصیتنامه یا مسائل حقوقی مرتبط، با یک سردفتر اسناد رسمی (notary) یا وکیل دارای مجوز در کبک مشورت کنید. «مداد» هیچگونه مسئولیتی در قبال اقدامات انجامشده بر اساس این اطلاعات بدون مشاوره حرفهای قبول نمیکند.
پوریا ناظمی
تحریریهی «مداد»
