پوریا ناظمی
نگاهی به وضعیت آسمان در هفته پیش رو
شنبه، ۱۲ آوریل — ماه کامل و کوچک‌ترین بدر سال
امشب، ماه کامل در ساعت ۸:۲۲ شب به وقت شرقی (EDT) به نقطه اوج خود می‌رسد. در این شب‌های آوریلی، ماه کامل همواره در نزدیکی ستاره‌ی «سماک اعزل» در صورت فلکی سنبله دیده می‌شود، اما امسال این دو جرم آسمانی بیش از همیشه به یکدیگر نزدیک‌اند، تا حدی که در بخش‌هایی از آمریکای مرکزی و جنوبی و جنوبی‌ترین نقطه‌ی آفریقای جنوبی، ماه سماک اعزل را می‌پوشاند (پدیده‌ی اختفا یا «اختفاء»). این ماه همچنین «مینیمون» است، یعنی زمانی رخ داده که ماه در دورترین فاصله‌اش از زمین قرار دارد و حدود ۶٪ کوچکتر از میانگین به نظر می‌رسد؛ کوچک‌ترین بدر سال ۲۰۲۵.
یکشنبه، ۱۳ آوریل — ظهور «نسرواقع»، ستاره تابستانی
در این شب‌ها، ستاره‌ی روشن و آبی‌رنگ «وگا» یا نشر واقع در شمال‌شرقی طلوع می‌کند. برای یافتن محل دقیق آن، ابتدا ملاقه‌ی دب‌اکبر را بیابید؛ ستاره‌ی «میزار» را در خم دسته‌ی آن پیدا کرده، و اگر با دوربین دوچشمی همراهش، ستاره‌ی کوچکتر «الکور» را دیدید، خطی فرضی از میزار تا افق بکشید. در همان نقطه، نسر واقع در حال طلوع است؛ ستاره‌ای که در تابستان‌ها در بالاترین جایگاه آسمان دیده می‌شود.
دوشنبه، ۱۴ آوریل — ایستادن «داس شیر» در اوج
در ساعات پس از تاریکی، صورت فلکی شیر با شکلی شبیه داس، عمود در سمت جنوب قرار می‌گیرد. درخشان‌ترین ستاره‌اش، «قلب الاسد»، پایین‌ترین ستاره‌ی این داس است. داس، پا، سینه، یال و بخشی از سر شیر را تشکیل می‌دهد و دُم او با ستاره‌ی «دنبولا» در سمت چپ ادامه می‌یابد.
سه‌شنبه، ۱۵ آوریل — ماه در سر کژدم
ماه پُر‌نور در حدود ساعت ۱۱ شب در نزدیکی صورت فلکی عقرب طلوع می‌کند. در ساعات سحرگاه چهارشنبه، ماه در جنوب‌شرقی دیده می‌شود، در حالی که ستاره‌ی نارنجی‌رنگ «قلب‌العقرب» در پایین سمت چپ آن می‌درخشد.
همچنین، در این شب، ماه ستاره‌ی روشن «پی اسکُرپای» را در آسمان کانادا، ایالات متحده و آمریکای مرکزی می‌پوشاند. زمان اختفا و ظهور این ستاره بسته به محل مشاهده متفاوت است؛ برای مثال در شیکاگو، این ستاره در ساعت ۳:۳۶ بامداد ناپدید شده و ساعت ۴:۵۳ دوباره در حاشیه تاریک ماه ظاهر می‌شود. برای دیدن این پدیده حتماً به تلسکوپ یا دوربین دوچشمی نیاز دارید.
چهارشنبه، ۱۶ آوریل — داستان ستاره‌ی عیوق
«عیوق» (Capella) درخشان‌ترین ستاره‌ی سمت باختر-شمال‌باختر است. این ستاره در واقع دو غول زرد است که به دور هم می‌چرخند. برای تلسکوپ‌داران، جذاب‌تر آن‌که عیوق دارای یک جفت همراه کم‌نور قرمز است؛ دو کوتوله‌ی قرمز که در فاصله‌ای دورتر با آن در ارتباط‌اند.
پنج‌شنبه، ۱۷ آوریل — سه پرش غزال
در بالای دب‌اکبر، سه جفت ستاره‌ی کم‌نور ۳ و ۴ قدر، به نام «سه پرش غزال» شناخته می‌شوند؛ مفهومی برگرفته از سنت‌های عربی کهن. طبق افسانه، غزالی که از برکه‌ای به نام خوشه موی برنیکه می‌نوشید، با تکان دادن دُم شیر — ستاره دنبولا — وحشت‌زده شد و به سه پرش از آنجا گریخت.
جمعه، ۱۸ آوریل — مشتری، خوشه‌ی پروین و شکارچی
در ابتدای شب، صورت فلکی شکارچی (اوریون) هنوز در جنوب‌غربی دیده می‌شود. کمربند جبار ما را به دو سمت هدایت می‌کند: به سمت چپ به «شِعرای یمانی» و به سمت راست به ستاره‌ی «الدبران» در صورت فلکی گاو و سپس خوشه‌ی «پروین». در بالای الدبران، سیاره‌ی درخشان مشتری (ژوپیتر) قرار دارد.
در این نشانی میتوانید با وارد کردن مختصات جغرافیایی خود نقشه آسمان را بر اساس زمان محلی خود مشاهده کنید:
Interactive Sky Chart
شنبه، ۱۹ آوریل — بازگشت داس شیر
مانند دوشنبه، صورت فلکی شیر با داسش در اوج آسمان جنوب ایستاده است، اما در این شب، شکل کامل بدن شیر با دم و پاهای عقبش به خوبی قابل مشاهده است.
یکشنبه، ۲۰ آوریل — هیدرا، مار دریایی اسطوره‌ای
در این شب، بالای ستاره‌ی پرنور «شِعرای یمانی» یا شباهنگگ، ستاره‌ی شعرای شامی دیده می‌شود. کمی بالا و چپ‌تر از شعرای شامی، سر مار عظیم «هیدرا» با چند ستاره‌ی کم‌نور دیده می‌شود. حدود یک مشت پایین‌تر از آن، ستاره‌ی نارنجی‌رنگ «الفرد» قلب این مار آسمانی می‌درخشد.
همچنین در این شب، ماه به وضعیت «ربع آخر» می‌رسد و حوالی ساعت ۳ بامداد طلوع می‌کند. در زمان آغاز سپیده‌دم، هنوز پایین در جنوب‌شرقی، در صورت فلکی جدی قرار دارد.
سیاره‌ها در این هفته
زهره (قدر –۴.۶) در ابتدای سپیده‌دم از شرق طلوع می‌کند و در تمام آوریل و مه در همین موقعیت باقی می‌ماند. در تلسکوپ، به صورت هلالی ضخیم ولی کوچک دیده می‌شود.
عطارد و زحل به سختی در روشنایی سپیده‌دم قابل مشاهده‌اند و زیر زهره پنهان‌اند. عطارد تا ۱۹ آوریل پرنورتر می‌شود ولی همچنان پایین در افق باقی می‌ماند.
مریخ (قدر +۰.۷) در مرز دوقلو و سرطان، در جنوب‌غربی بعد از غروب دیده می‌شود. در کنار دوقلوهای معروف، «پولوکس» و «کاستور»، درخشش خاصی دارد.
مشتری (قدر –۲.۱) در گاو آسمانی می‌درخشد، در غرب آسمان عصرها دیده می‌شود، پایین‌تر از پروین و بالاتر از ستاره‌ی الدبران. در تلسکوپ به اندازه‌ی حداقلی‌اش رسیده، اما همچنان قابل مشاهده است.
اورانوس در حال خروج از آسمان شامگاهی است و در پرتو غروب محو می‌شود.
نپتون پشت درخشش سپیده‌دم و در پس عطارد و زحل پنهان است.
منبع:Sky & Telescope
تحریریهی «مداد»
