پوریا ناظمی
سهره ارغوانی (Haemorhous purpureus)، پرنده‌ای کوچک و آوازخوان، یکی از جواهرات حیات وحش کانادا محسوب می‌شود. این پرنده با آواز دلنشین و پرهای رنگارنگ خود، توجه پرنده‌نگران و دوستداران طبیعت را به خود جلب کرده و نمادی از زیبایی و سرزندگی طبیعت کاناداست.
سهره ارغوانی پرنده‌ای کوچک است که طول آن بین ۱۲ تا ۱۶ سانتی‌متر و وزن آن از ۱۸ تا ۳۴ گرم متغیر است. این پرنده دارای منقاری مخروطی و قوی برای شکستن دانه‌ها، دمی دوشاخه و پرهایی نرم و متراکم است که در برابر سرمای زمستان‌های کانادا عایق مناسبی فراهم می‌کند.
تفاوت‌های پرهای نر و ماده
سهره ارغوانی دارای تفاوت‌های جنسی در رنگ پرهاست. نرها با رنگ قرمز تمشکی یا ارغوانی در سر، سینه و پشت خود مشخص می‌شوند، در حالی که ماده‌ها و پرندگان جوان‌تر دارای رنگ‌های قهوه‌ای مایل به زیتونی با خطوط سفید هستند که به آن‌ها کمک می‌کند در میان شاخه‌ها و برگ‌ها استتار کنند.
زادآوری و لانه‌سازی
سهره‌های ارغوانی معمولاً از اواخر آوریل تا ژوئیه تولیدمثل می‌کنند و جنگل‌های مخروطی یا مختلط را برای لانه‌سازی ترجیح می‌دهند. لانه‌ها معمولاً در شاخه‌های درختانی مانند صنوبر، نراد و کاج ساخته می‌شوند. ماده‌ها لانه‌ای فنجانی‌شکل از شاخه‌ها، علف‌ها و ریشه‌ها ساخته و آن را با مواد نرم‌تری مانند خزه، پر یا موی حیوانات می‌پوشانند. تخم‌ها به رنگ آبی کم‌رنگ یا سبزآبی با لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه هستند و دوره جوجه‌کشی حدود ۱۲ تا ۱۴ روز طول می‌کشد. پس از خروج جوجه‌ها از تخم، هر دو والدین آن‌ها را با دانه‌ها و حشرات تغذیه می‌کنند.
رژیم غذایی
سهره ارغوانی عمدتاً از دانه‌های درختانی مانند افرا، توس و مخروطیان تغذیه می‌کند. در تابستان، رژیم غذایی خود را با انواع توت‌ها و حشرات تکمیل می‌کند که برای رشد جوجه‌ها حیاتی هستند. در زمستان، این پرندگان به تغذیه‌کننده‌های حیاط پشتی سر می‌زنند و از دانه‌های آفتابگردان، ارزن و نیجر لذت می‌برند.
تهدیدها و خطرات
سهره‌های ارغوانی با تهدیدات طبیعی و انسانی مواجه هستند. شکارچیانی مانند شاهین‌ها، جغدها و کلاغ‌ها به بزرگسالان حمله می‌کنند، در حالی که لانه‌ها در معرض خطر حمله سنجاب‌ها، مارها و جیجاق‌ها هستند. از دست دادن زیستگاه به دلیل جنگل‌زدایی، کشاورزی و توسعه شهری، مناطق زادآوری آن‌ها را تکه‌تکه کرده و آن‌ها را به مناطق حومه‌ای سوق داده است، جایی که با خطراتی مانند برخورد با پنجره‌ها و شکار توسط گربه‌های خانگی مواجه می‌شوند. تغییرات اقلیمی نیز با تغییر الگوهای آب و هوایی، در دسترس بودن غذا را مختل کرده و زمان‌بندی مهاجرت را تغییر می‌دهد. رقابت با سهره خانگی (Haemorhous mexicanus)، که به شرق آمریکای شمالی معرفی شده، نیز سهره‌های ارغوانی را از زیستگاه‌ها و تغذیه‌کننده‌های اصلی دور می‌کند.
سهره ارغوانی در فرهنگ کانادا
سهره ارغوانی در فرهنگ شمال شرق آمریکای شمالی جایگاه ویژه‌ای دارد. این پرنده در سال ۱۹۵۷ به عنوان پرنده رسمی ایالت نیوهمپشایر انتخاب شد که نشان‌دهنده اهمیت آن در پرنده‌نگری آمریکای شمالی است. با این حال، جمعیت آن در برخی مناطق کاهش یافته است که عمدتاً به دلیل از دست دادن زیستگاه و رقابت با گونه‌های دیگر است.
پراکندگی و زیستگاه
سهره‌های ارغوانی در بیشتر مناطق کانادا، از نوا اسکوشیا تا بریتیش کلمبیا، در جنگل‌های مخروطی و مختلط زندگی می‌کنند. در تابستان، در مناطق شمالی و کوهستانی، از جمله جنگل‌های بوریال، زادآوری می‌کنند. برخلاف بسیاری از پرندگان آوازخوان، مهاجرت زمستانی آن‌ها نامنظم است و بیشتر به در دسترس بودن غذا بستگی دارد تا مسیرهای ثابت. برخی در جنوب کانادا می‌مانند، در حالی که برخی دیگر به شرق و مرکز ایالات متحده مهاجرت می‌کنند. باغ‌ها و تغذیه‌کننده‌های حومه‌ای اغلب در زمستان میزبان آن‌ها هستند که نشان‌دهنده سازگاری آن‌هاست.
حقایق تاریخی و علمی جالب
سهره‌ی ارغوانی نخستین‌بار در سال ۱۷۵۸ توسط کارل لینه، دانشمند شهیر سوئدی، با نام Fringilla purpurea طبقه‌بندی شد و بعدها به جنس Haemorhous منتقل گردید. نام این پرنده از رنگ سرخ‌ارغوانی درخشان پرهای نر آن گرفته شده است؛ رنگی که از رنگدانه‌های کاروتنوئیدی حاصل از خوردن توت‌ها سرچشمه می‌گیرد. رژیمی غذایی فاقد این میوه‌ها، می‌تواند سبب کاهش درخشش رنگ پرهای نر شود. پرنده‌شناسان همچنین درباره‌ی امکان آمیختگی ژنتیکی این گونه با سهره‌ی خانگی (Haemorhous mexicanus)، به‌ویژه در مناطقی که زیستگاه‌هایشان با یکدیگر هم‌پوشانی دارد، تحقیقاتی انجام داده‌اند؛ مطالعاتی که به شناخت بهتر فرآیند گونه‌زایی و تنوع ژنتیکی در پرندگان کمک کرده است.
از نگاه تاریخی، در سال ۱۹۵۷ سهره‌ی ارغوانی به‌عنوان پرنده‌ی رسمی ایالت نیوهمپشایر در آمریکا انتخاب شد؛ نشانه‌ای از جایگاه برجسته‌ی آن در پرنده‌نگری شمال قاره. با این حال، بر اساس داده‌های «بررسی پرندگان زادآور آمریکای شمالی»، جمعیت آن از دهه‌ی ۱۹۶۰ هر سال حدود ۱.۵٪ کاهش یافته است که عمدتاً به دلیل تخریب زیستگاه‌ها و رقابت با گونه‌های مهاجم بوده است.
سهره‌ی ارغوانی، با پرهای درخشان و آواز نرم و نغمه‌پردازش، همچنان یکی از گوهرهای دوست‌داشتنی حیات وحش کانادا به‌شمار می‌رود. اما فراتر از زیبایی ظاهری‌اش، این پرنده نقشی حیاتی در اکوسیستم ایفا می‌کند؛ از جمله در پراکندگی دانه‌ها و کمک به پویایی جنگل‌ها. با این حال، سرگذشت آن، روایتی است از ایستادگی در برابر دشواری‌ها: از شکارچیان و تخریب زیستگاه‌ها گرفته تا چالش‌های اقلیمی و رقابت با گونه‌های دیگر. اگر بخواهیم آواز این پرنده‌ی شگفت‌انگیز در سال‌های آینده نیز در طبیعت کانادا طنین‌انداز بماند، باید هم‌اکنون به حفاظت از زیستگاه‌هایش و آگاهی‌بخشی درباره‌ی اهمیت آن بپردازیم—تا نسل‌های آینده نیز همچنان از حضورش بهره‌مند شوند.
تحریریهی «مداد»
