پوریا ناظمی
آسمان این هفته — از یکشنبه ۳۰ مارس تا شنبه ۶ آوریل
در این هفته‌ی بهاری، آسمان شب پر از صحنه‌های تماشایی است؛ از دیدارهای ماه و سیارات گرفته تا رقص ستارگان خوشه‌ای و ردی از کهکشان‌های دوردست. تلسکوپ، دوربین دوچشمی یا فقط چشمان مشتاق‌ات را آماده کن…
یکشنبه، ۳۰ مارس
امشب مریخ در حال گذر از چهار درجه‌ای جنوب ستاره‌ی پولوکس است. اما ماجرای جالب‌تر آنجاست که مریخ تنها نیم درجه پایین‌تر از ستاره‌ی Kappa Geminorum می‌درخشد، ستاره‌ای با قدر ۳٫۶ که یکی از دست‌های کشیده‌ی صورت‌واره‌ی پولوکس را تشکیل می‌دهد.
اما این ستاره در تلسکوپ داستان دیگری دارد: Kappa Gem یک جفت ستاره‌ی دوتایی ظریف است. ستاره‌ی دوم، بسیار کم‌نورتر و با قدر ۸٫۲، در فاصله‌ی تنها ۷ ثانیه‌ی قوسی در جهت جنوب‌غربی آسمانی سوسو می‌زند. ستاره‌ی اصلی یک غول نارنجی است و همدمش ستاره‌ای شبیه خورشید از نوع طیفی G4. برای دیدنش، از همان چشمی با بزرگ‌نمایی بالا که برای مریخ استفاده می‌کنی، بهره ببر.
کمی آن‌طرف‌تر، تنها ۳٫۵ درجه جنوب‌شرقی همین ستاره، یکی از مشهورترین نواهای متغیر تکرارشونده در آسمان قرار دارد: U Geminorum. اگر کنجکاوی‌ات گل کرده، نگاهی به مقاله‌ی Bob King درباره‌ی این ستاره بینداز.
دوشنبه، ۳۱ مارس
دو خوشه‌ی باز بزرگ آسمان، اکنون در دو سوی افق دیده می‌شوند. یکی، خوشه‌ی هایادس در پشت الدبران، که در غرب در حال غروب است. و دیگری، خوشه‌ی ستاره‌ای گیسوان برنیکه (Coma Berenices) که آرام‌آرام از شرق طلوع می‌کند.
این خوشه مثل توپ پینگ‌پونگی است که در فاصله‌ی بازوی کشیده قرار دارد؛ اما کم‌نور و پراکنده است. برای یافتنش، کافی است بین دم اسد (ستاره‌ی دنباله‌ی شیر، Denebola) و انتهای دسته‌ی ملاقه‌ی بزرگ (ستاره‌ی Alkaid) را نگاه کنی. حدود ۴۰٪ مسیر را از دم شیر به سمت دم خرس بزرگ برو—در آن نقطه، خوشه‌ی گیسوان برنیکه می‌درخشد.
اگر آسمانت تاریک باشد، این خوشه مثل مه ضعیفی دیده می‌شود. اما در آسمان کم‌نور شهری، در دوربین دوچشمی بهتر دیده می‌شود. این خوشه ۲۸۰ سال نوری از ما فاصله دارد؛ حدود دو برابر خوشه‌ی هایادس.
و حالا که صحبت از شیر شد، حتماً سه‌گانه‌ی کهکشانی اسد (Leo Triplet) را در تلسکوپت بررسی کن: سه کهکشان مارپیچی با قدر ۹ تا ۱۰ که در میدان دید یک درجه‌ای، در پای عقب صورت فلکی اسد جا می‌گیرند.
سه‌شنبه، ۱ آوریل
در هر بهار، ماه نو با خوشه‌ی پروین (Pleiades) در افق غربی دیدار می‌کند. این ماه، این دیدار عاشقانه امشب رخ می‌دهد. در آمریکای شمالی، پروین تنها ۲ یا ۳ درجه زیر هلال نازک ماه خواهد بود—به اندازه‌ی یک یا دو پهنای انگشت. فرصتی عالی برای عکاسی!
چهارشنبه، ۲ آوریل
امشب نوبت مشتری است که کنار ماه بدرخشد. این دو حدود ۵ درجه از هم فاصله دارند. در پایین‌شان، الدبران، خوشه‌ی هایادس و پروین درخششی خاص به افق غربی می‌دهند.
پنج‌شنبه، ۳ آوریل
ماه امشب مثل مثلثی متساوی‌الاضلاع با دو ستاره‌ی بتا و زتا ثور (دو شاخ گاو آسمانی) قرار گرفته. ترکیبی هندسی از نور و خیال در دل شب.
جمعه، ۴ آوریل
ماه در وضعیت تربیع اول، امشب زیر کاستور، پولوکس و مریخ می‌درخشد. این منظره در آغاز گرگ‌ومیش شبانه آغاز می‌شود، اما با چرخش زمین، این آرایش به‌تدریج در آسمان می‌چرخد.
شنبه، ۵ آوریل
امشب نوبت مریخ است که در کنار ماه بدرخشد. فاصله‌شان در آمریکای شمالی حدود ۳ تا ۴ درجه خواهد بود. قرمزی مریخ و سفیدی ماه—تماشایی و شاعرانه.
یکشنبه، ۶ آوریل
ملاقه‌ی بزرگ (Big Dipper) این شب‌ها در افق شمال‌شرقی بالا آمده و طوری چرخیده که انگار آبش را به سمت زمین می‌ریزد. اگر دسته‌ی ملاقه را با دو ستاره‌ی نزدیک به آن دنبال کنی، به قوسی نرم می‌رسی. در نزدیکی کانون این قوس، ستاره‌ای تنها و با قدر ۳ می‌درخشد: Cor Caroli، درخشان‌ترین ستاره‌ی صورت فلکی Canes Venatici. این ستاره یک دوتایی زیبا است، با جدایی ۱۹ ثانیه قوسی.
در همین صورت فلکی، یکی از سرخ‌ترین ستارگان کربنی آسمان دیده می‌شود: Y Canum Venaticorum یا همان “La Superba”. این ستاره بین قدر ۴٫۶ تا ۵٫۹ متغیر است و حالا در حدود قدر ۵٫۳ می‌درخشد. به‌گفته‌ی Matt Wedel، این ستاره یکی از بهترین ستاره‌های کربنی برای رصد با دوربین دوچشمی است.
مرور وضعیت سیارات
عطارد در هاله‌ی خورشید پنهان است.
زهره، پس از هم‌خطی پایین‌گذری‌اش در ۲۲ مارس، کم‌کم در افق شرقی پدیدار می‌شود. حدود ۳۰ دقیقه پیش از طلوع خورشید در افق شرق پایین بگردش. درخشندگی آن به حدود منفی ۴٫۳ رسیده، و در تلسکوپ هلالی نازک و زیباست.
مریخ، با قدر حدود +۰٫۴، در نزدیکی سرهای دو پیکر (جمینی) در گرگ‌ومیش غروب بالا آمده و تقریباً در مرکز آسمان می‌درخشد. به آهستگی کم‌نورتر می‌شود. قطر ظاهری‌اش در تلسکوپ تنها ۸ ثانیه‌ی قوسی است و به‌صورت گِبوس (۹۰٪ روشن) دیده می‌شود.
مشتری، سفید و درخشان، با قدر منفی ۲٫۱، در صورت فلکی ثور بالای افق غربی می‌درخشد. در این هفته، میان الدبران و ستاره‌ی Beta Tauri قرار دارد. این سه‌تایی در اول و دوم آوریل در یک خط قرار می‌گیرند.
زحل، نپتون: پنهان در پرتو خورشید.
اورانوس، با قدر ۵٫۸، در مرز ثور و حمل، به‌سختی در افق غربی قابل مشاهده است.
منبع: SKY & TELESCOPE
تحریریهی «مداد»
