پوریا ناظمی
جمعه، ۷ فوریه: شکارچی و سگ کوچک آسمان
شب‌هنگام، جبار درخشان در بخش جنوب‌شرقی آسمان ایستاده است؛ اما اگر کمی به سمت چپ نگاه کنید، صورت فلکی دوپیکر (جوزا) را خواهید دید. ستاره‌های کاستور و پولوکس که به مانند دو نگین درخشان در افق می‌درخشند، نشانه‌ای از این صورت فلکی هستند.
اما در پایین‌تر، ستاره‌ای درخشان‌تر دیده می‌شود: شعرای شامی، ستاره‌ی اصلی صورت فلکی سگ کوچک (Canis Minor). کمی بالاتر از شعرای شامی، ستاره‌ی غمیصا (تیره چشم) قرار دارد. این ستاره تنها ستاره‌ی نسبتاً پرنور دیگر در این صورت فلکی است و به گردن سگ کوچک آسمانی شباهت دارد.
اگر به کمک یک دوربین دوچشمی نگاه کنید، می‌توانید ستارگان کم‌نورتر اطراف شعرای شامی را ببینید. این ستارگان در آلودگی نوری شهرها تقریباً نامرئی هستند، اما در یک آسمان تاریک و صاف، نقش خود را در این داستان شبانه آشکار می‌کنند.
شنبه، ۸ فوریه: ماه و مریخ در آغوش دوقلوها
ماه امشب، در کنار مریخ و دو ستاره‌ی درخشان جوزا، یعنی کاستور و پولوکس، درخشش ویژه‌ای دارد.
با پیشروی شب، این ترکیب زیبا در آسمان در جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخد. در حوالی ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب، مریخ دقیقاً در سمت چپ ماه خواهد بود. اگر در نقطه‌ای با هوای صاف و بدون آلودگی نوری باشید، این هم‌نشینی را به‌خوبی می‌توانید مشاهده کنید.
یک مقایسه‌ی رنگی در آسمان: ابط الجوزا، دبران و مریخ
آیا تا به حال به رنگ ستاره‌ی ابط الجوزا و دبران دقت کرده‌اید؟ ابط الجوزا که در شانه‌ی شکارچی (جبار) قرار دارد، یک ابرغول قرمز است؛ اما دبران، ستاره‌ی درخشان صورت فلکی گاو (ثور)، یک غول نارنجی به شمار می رود.
اما آیا واقعاً تفاوتی بین رنگ آن‌ها احساس می‌شود؟
اگر به دقت نگاه کنید، ابط الجوزا کمی قرمزتر و دبران کمی نارنجی‌تر است، اما این تفاوت آن‌چنان آشکار نیست. در واقع، چشم انسان به‌خاطر حساسیت به شدت نور، ستارگان درخشان‌تر را کم‌رنگ‌تر از آنچه هستند می‌بیند. این پدیده مشابه چیزی است که هنگام نوردهی بیش از حد یک عکس رخ می‌دهد.
نمایشی از اقمار مشتری
امشب، قمر معروف مشتری آیو (Io) نمایشی خیره‌کننده دارد. بین ساعت ۸:۳۳ تا ۱۰:۴۴ شب (EST)، این قمر از مقابل قرص مشتری عبور خواهد کرد؛ اما نکته‌ی جالب‌تر این است که سایه‌ی سیاه کوچک آن نیز به دنبال خودش بر سطح مشتری خواهد افتاد!
اگر تلسکوپ دارید، می‌توانید این پدیده را از ساعت ۹:۴۶ تا ۱۱:۵۸ شب رصد کنید. قمر کالیستو (Callisto) نیز در نزدیکی این صحنه حضور دارد و این ترکیب باعث می‌شود مشتری امشب زیبایی دوچندانی داشته باشد.
دوشنبه، ۱۰ فوریه: شبِ درخشش شباهنگ (شعرای یمانی)
بعد از غروب خورشید، به سمت جنوب‌شرقی نگاه کنید. ستاره‌ی درخشانی در آسمان می‌درخشد که بدون شک نمی‌توان آن را نادیده گرفت: شعرای یمانی (شباهنگ)، درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان شب.
شعرای یمانی قلب صورت فلکی سگ بزرگ (Canis Major) را تشکیل می‌دهد. اگر در مکانی با آسمان تاریک باشید، می‌توانید شکل کلی این صورت فلکی را به شکل یک سگ ایستاده روی پاهای عقبی‌اش ببینید. در آلودگی نوری، تنها پنج ستاره‌ی اصلی آن دیده می‌شوند که به شکل یک ساطور آشپزخانه در آسمان شب ظاهر می‌شوند!
چهارشنبه، ۱۲ فوریه: ماه کامل و هم‌نشینی با قلب شیر
ماه امشب در آسمان به اوج روشنایی خود می‌رسد و دقیقاً در کنار ستاره‌ی درخشان “قلب الاسد”، قلب صورت فلکی شیر (اسد) قرار دارد.
برای کاهش تابش خیره‌کننده‌ی ماه، می‌توانید با انگشتان خود آن را تا حدودی پوشش دهید تا ستاره‌ی قلب الاسد را در نزدیکی‌اش بهتر ببینید.
پنج‌شنبه، ۱۳ فوریه: خرس بزرگ و ذات‌الکرسی در آسمان زمستان
اگر ساعت ۹ شب به شمال‌شرق آسمان نگاه کنید، صورت فلکی معروف “خرس بزرگ” (دب اکبر) را مشاهده خواهید کرد که شبیه ملاقه ای است که روی دستگیره‌ی خود ایستاده است. در غرب آن، صورت فلکی “ذات‌الکرسی” با ظاهر معروف W شکلش، نیز در ارتفاعی مشابه قرار دارد.
ستاره‌ی قطبی (میخگاه) دقیقاً بین این دو قرار گرفته و راهنمای خوبی برای یافتن شمال واقعی در شب است.
جمعه، ۱۴ فوریه: شکارچی، ماه و خرگوش پنهان
امشب، جبار در بلندترین نقطه‌ی آسمان جنوبی ایستاده است؛ اما درست زیر پای او، صورت فلکی کم‌تر شناخته‌شده‌ی “لپوس” (خرگوش) قرار دارد.
این صورت فلکی به یک خرگوش واقعی شباهت دارد، با گوش‌هایی که به سمت پای جبار کشیده شده‌اند و چشم‌هایی که از دو ستاره‌ی با قدر سه تشکیل شده‌اند.
یک تجربه‌ی رصدی ویژه: ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ لوتین
آیا تا به حال یک ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ را با چشم خود دیده‌اید؟ این ستاره‌ها معمولاً آن‌قدر کم‌نور هستند که نمی‌توان آن‌ها را بدون تلسکوپ مشاهده کرد؛ اما “ستاره‌ی لوتین” (Luyten’s Star) یکی از نزدیک‌ترین و درخشان‌ترین آن‌هاست و فقط ۱۲.۳ سال نوری از ما فاصله دارد.
این ستاره در نزدیکی شعرای شامی قرار دارد و از نظر ظاهری یک نقطه‌ی قرمز کم‌نور است. اگر تلسکوپ داشته باشید، می‌توانید حرکت تدریجی آن را در طی چند سال مشاهده کنید! البته درخشش کم سوی این ستاره اجازه رصد بدون ابزار را به رصدگران نمی دهد.
در این شب‌های زمستانی، هر گوشه از آسمان داستانی برای گفتن دارد. از هم‌نشینی ماه و مریخ تا ستارگان غول‌آسا و اقمار مشتری، فرصت‌های بسیاری برای کشف دنیای شبانه‌ی کهکشان در انتظار شماست.
اگر هوای سرد شما را متوقف نمی‌کند، چشم به آسمان بدوزید و از این شگفتی‌های بی‌پایان لذت ببرید.
منبع: Sky and Telescope
