پوریا ناظمی
داستان گوشی هوشمند بلک‌بری از قلب کانادا و شرکتی به نام ریسرچ این موشن (RIM) آغاز می‌شود. این شرکت در سال ۱۹۸۴ توسط مایک لازاریدیس و داگلاس فریگین در واترلو، انتاریو تأسیس شد و در ابتدا بر توسعه فناوری داده‌های بی‌سیم تمرکز داشت. نخستین موفقیت بزرگ این شرکت در سال ۱۹۹۶ با معرفی دستگاه Inter@ctive Pager به دست آمد. این دستگاه امکان ارسال و دریافت ایمیل در حال حرکت را فراهم می‌کرد؛ نوآوری‌ای که زمینه‌ساز یکی از مشهورترین گوشی‌های هوشمند جهان شد.
در سال ۱۹۹۹، RIM نخستین دستگاه بلک‌بری را عرضه کرد؛ یک ابزار شبیه پیجر که ایمیل، تماس تلفنی، پیام کوتاه و دسترسی به اینترنت را ترکیب می‌کرد. نام بلک‌بری از شباهت دکمه‌های کوچک کیبورد دستگاه به دانه‌های میوه تمشک سیاه الهام گرفته شده بود.
این دستگاه تحولی در ارتباطات ایجاد کرد و با ارائه قابلیت‌های بی‌سابقه‌ای همچون تحرک، امنیت و اتصال آسان، به سرعت به ابزاری ضروری برای حرفه‌ای‌ها تبدیل شد. خدمات ایمیل امن، کیبورد کاربرپسند QWERTY و عمر باتری طولانی از ویژگی‌هایی بودند که بلک‌بری را از دیگر دستگاه‌های زمان خود متمایز می‌کردند.
بلک‌بری در زمان خود یک شگفتی فناوری بود که ویژگی‌های منحصربه‌فردی ارائه می‌کرد:
ایمیل اولویت دار (Push Email): پیام‌ها به صورت فوری ارسال و دریافت می‌شدند، در حالی که دستگاه‌های دیگر نیاز به همگام‌سازی دستی داشتند.
سرور بلک‌بری (BES): این پلتفرم اختصاصی، ارتباطات رمزگذاری‌شده‌ای ارائه می‌داد که بلک‌بری را به گزینه‌ای ایده‌آل برای دولت‌ها و شرکت‌های نگران امنیت اطلاعات تبدیل می‌کرد.
عمر باتری طولانی: سیستم عامل اختصاصی بلک‌بری برای بهره‌وری طراحی شده بود و باتری می‌توانست با یک بار شارژ، چندین روز دوام بیاورد.
در سال ۲۰۰۵، بلک‌بری سرویس بلک‌بری مسنجر (BBM) را معرفی کرد، یک پیام‌رسان فوری که ارتباطی امن و لحظه‌ای فراهم می‌کرد. این سرویس انقلابی در پیام‌رسانی ایجاد کرد و مسیر را برای اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مدرن هموار کرد.
صعود و تأثیرگذاری
در اوایل دهه ۲۰۰۰، بلک‌بری به استاندارد طلایی ارتباطات موبایلی تبدیل شد. این دستگاه‌ها ابزار انتخابی دولت‌ها، شرکت‌ها و افراد مشهور بودند. اصطلاح “CrackBerry” برای توصیف اعتیادآور بودن این دستگاه‌ها ابداع شد.
تأثیر بلک‌بری فراتر از کاربران آن بود؛ این دستگاه نوآوری‌های بی‌سابقه‌ای ارائه کرد که شرکت‌های دیگر را به بهبود محصولاتشان واداشت.
افول بلک‌بری
با وجود موفقیت‌های اولیه، بلک‌بری نتوانست به سرعت خود را با تغییرات بازار گوشی‌های هوشمند وفق دهد. عرضه آیفون توسط اپل در سال ۲۰۰۷، نقطه عطفی در این بازار بود. صفحه‌نمایش لمسی و اکوسیستم اپلیکیشن آیفون، جذابیت زیادی برای کاربران داشت و بلک‌بری با تکیه بر کیبورد فیزیکی و عدم سازگاری سریع با فناوری لمسی، به تدریج موقعیت خود را از دست داد.
سیستم عامل اندروید گوگل، با مدل متن‌باز و پذیرش گسترده از سوی تولیدکنندگان، سهم بازار بلک‌بری را بیش از پیش کاهش داد.
تلاش‌های RIM برای نوآوری اغلب به عنوان «خیلی کم، خیلی دیر» دیده می‌شد. دستگاه بلک‌بری استورم در سال ۲۰۰۸، اولین دستگاه لمسی این شرکت، با مشکلات فنی روبه‌رو شد. تبلت بلک‌بری پلی‌بوک که در سال ۲۰۱۱ عرضه شد، نتوانست موفقیتی کسب کند. در سال ۲۰۱۳، RIM نام خود را به بلک‌بری لیمیتد تغییر داد و تمرکز خود را از سخت‌افزار به نرم‌افزار و خدمات معطوف کرد.
وضعیت کنونی و میراث بلک‌بری
امروزه بلک‌بری لیمیتد تولید گوشی‌های هوشمند را متوقف کرده است و به ارائه راه‌حل‌های امنیت سایبری و نرم‌افزارهای سازمانی می‌پردازد. اگرچه دستگاه‌های بلک‌بری دیگر به اندازه گذشته رایج نیستند، میراث این شرکت همچنان زنده است. یکی از مهم‌ترین این میراث، توجه به امنیت ساختار و طراحی شبکه ارتباطات و رمزگذاری پیام‌ها است که بعدتر به یکی از أصول اصلی طراحی ارتباطات امن بدل شد.
آنچه بلک‌بری را متمایز می‌کرد، تمرکز آن بر امنیت و بهره‌وری بود. سرور بلک‌بری (BES) ارتباطات رمزگذاری‌شده‌ای ارائه می‌داد که توجه شرکت‌ها و دولت‌ها را به خود جلب کرد. سرویس ایمیل فشاری نیز امکان دریافت لحظه‌ای ایمیل‌ها را فراهم کرد، قابلیتی که برای حرفه‌ای‌هایی که نیاز به اتصال دائمی داشتند، بسیار ارزشمند بود.
اختراع گوشی هوشمند بلک‌بری نقطه عطفی در تاریخ ارتباطات موبایلی بود. بلک‌بری نحوه ارتباط ما را متحول کرد و میراث آن همچنان صنعت را شکل می‌دهد هم‌زمان این داستانی از دنیای پر افت‌وخیز رقابت‌های تجاری است که اگرچه پیشگامان سدهای زیادی را می‌شکنند اما درصورتی‌که در رقابت دائم نباشند ممکن است عرصه‌ای که خود در به وجود آوردنش نقش داشته‌اند را به دیگران واگذار کنند.
