پوریا ناظمی
انقلابی در بیهوشی با کشف داروی شل‌کننده عضلات
هارولد گریفیت – Harold Griffith (1894–1985)، متخصص بیهوشی کانادایی، یکی از چهره‌های برجسته‌ای است که تاریخ علم پزشکی و بیهوشی را دگرگون کرد. گریفیت که در مونترال، کبک، متولد شد، تحصیلات خود را در رشته پزشکی در دانشگاه مک‌گیل به پایان رساند. او در دوران کاری‌اش به عنوان متخصص بیهوشی در بیمارستانی در مونترال فعالیت داشت و تأثیرات عمیقی بر روش‌های بیهوشی و جراحی گذاشت.
اختراع انقلابی: معرفی داروی کوراره
گریفیت در سال ۱۹۴۲ اولین کسی بود که داروی شل‌کننده عضلانی کوراره را در انسان استفاده کرد. این دارو که از گیاهان مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی استخراج می‌شود، به‌طور سنتی به عنوان سم برای فلج کردن عضلات استفاده می‌شد. گریفیت این خاصیت را شناسایی کرد و آن را به عنوان ابزاری برای تسهیل بیهوشی در جراحی معرفی کرد. این موضوع دقیقا یک صد سال پس از آن بود ویلیام مورتون با معرفی اتر برای بیهوشی، زمینه پزشکی را برای همیشه تغییر داده بود و حالا گام انقلابی دیگر برای اطمینان و ایمنی از عمل های جراحی برداشته می شد.
پیش از معرفی کوراره توسط هارولد گریفیت، جراحی‌های پیچیده به دلیل مشکلات ناشی از حرکات غیرقابل کنترل عضلات بیماران، با خطرات جدی همراه بود. در آن زمان، جراحان برای کنترل این حرکات ناگزیر به استفاده از مقادیر زیادی داروهای بیهوشی بودند که خود می‌توانست عوارض جانبی خطرناکی مانند سرکوب بیش از حد سیستم تنفسی و قلبی را ایجاد کند. اما با معرفی کوراره، امکان فلج موقت عضلات بدون نیاز به افزایش دوز داروهای بیهوشی فراهم شد.
این پیشرفت انقلابی باعث شد که جراحی‌های پیچیده‌ای که پیش‌تر به دلیل این مشکلات امکان‌پذیر نبودند، به‌صورت ایمن انجام شوند. برای مثال، جراحی‌های قفسه سینه و شکم که نیاز به بی‌حرکتی کامل عضلات داشتند، اکنون با ایمنی و دقت بیشتری انجام می‌شدند. همچنین، این اختراع به جراحان اجازه داد تا زمان بیشتری برای انجام جراحی‌های طولانی داشته باشند، بدون اینکه نگران خستگی عضلات بیمار یا خطرات جانبی داروهای بیهوشی باشند. این تحول در عمل، افق‌های جدیدی را برای پزشکی جراحی باز کرد و بسیاری از روش‌های درمانی پیچیده که پیش‌تر غیرقابل تصور بودند، امکان‌پذیر شدند.
اهمیت علمی و عملی
کوراره به عنوان اولین شل‌کننده عضلانی در جراحی استفاده شد. این دارو با مسدود کردن انتقال سیگنال‌های عصبی به عضلات، آن‌ها را به‌طور موقت فلج می‌کند. گریفیت و همکارش، دکتر انیس، در اولین آزمایش موفقیت‌آمیز از کوراره در بیمارستان مونترال استفاده کردند. در این آزمایش، دارو برای یک بیمار مبتلا به آپاندیسیت به‌کار رفت که نتایج موفقیت‌آمیزی به همراه داشت.
عملکرد کوراره به‌واسطه تأثیر آن بر گیرنده‌های نیکوتینی استیل‌کولین در محل اتصال عصب و عضله است. این گیرنده‌ها در شرایط عادی سیگنال‌های عصبی را از اعصاب به عضلات انتقال می‌دهند. کوراره با بستن این گیرنده‌ها، مانع انتقال سیگنال می‌شود و باعث فلج موقت عضلات می‌گردد. این مکانیزم به متخصصان بیهوشی اجازه داد که بدون نگرانی از حرکات غیرقابل کنترل عضلات بیمار، جراحی را انجام دهند.
تأثیرات بلندمدت
گریفیت با این ابداع خود، راه را برای توسعه داروهای شل‌کننده عضلانی مدرن هموار کرد. این روش‌ها نه‌تنها در جراحی‌های پیچیده و طولانی به کار گرفته شدند، بلکه باعث افزایش ایمنی بیماران شدند. علاوه بر این، کشف او به متخصصان بیهوشی این امکان را داد که دوزهای کمتری از بیهوش‌کننده‌ها را استفاده کنند، که خود باعث کاهش خطرات جانبی داروها شد.
امروزه متخصصان بیهوشی دیگر از کوراره به شکل اولیه آن استفاده نمی‌کنند، اما کشف این دارو پایه‌گذار توسعه داروهای شل‌کننده عضلانی مدرن شد. با پیشرفت علم پزشکی، داروهایی ایمن‌تر و مؤثرتر با عوارض جانبی کمتر و کنترل بهتر ساخته شده‌اند که جایگزین کوراره در بیهوشی شده‌اند.
امروزه داروهای شل‌کننده عضلانی امروزی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
داروهای دپولاریزان: این داروها مشابه کوراره عمل می‌کنند و به گیرنده‌های استیل‌کولین در محل اتصال عصب و عضله متصل می‌شوند. نمونه‌ای از این دسته، سوکسینیل‌کولین است که برای فرآیندهای کوتاه مانند لوله‌گذاری سریع استفاده می‌شود.
داروهای غیر دپولاریزان: این داروها به دلیل پروفایل ایمن‌تر جایگزین کوراره در بیشتر کاربردهای جراحی شده‌اند. روکورونیوم، وکورونیوم و سیساتراکوریوم از نمونه‌های این گروه هستند که بدون ایجاد انقباض اولیه، شل شدن عضلات را به‌طور کنترل‌شده فراهم می‌کنند.
پیشرفت‌هایی که در این عرصه رخ داده باعث شده است تا پزشکان ابزارهای مناسب بیشتری در اختیار داشته باشند. برای مثال داروهایی مانند روکورونیوم مدت اثر قابل تنظیم و متناسب با طول جراحی را ارائه می‌دهند. همچنین داروهایی مانند سوگامادکس، امکان بازگشت سریع اثر شل‌کننده‌های عضلانی را فراهم می‌کنند که ایمنی بیمار را در دوران بهبودی بهبود می‌بخشد. همچنین این نسل تازه داروها، واکنش‌های آلرژیک یا عوارض قلبی‌عروقی کمتری نسبت به کوراره اولیه دارند.
میراث کوراره
اگرچه کوراره دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، اما کشف آن تحول بزرگی در بیهوشی ایجاد کرد و راه را برای پیشرفت‌های بعدی در داروهای شل‌کننده عضلانی هموار ساخت. اصولی که توسط هارولد گریفیت در این زمینه پایه‌گذاری شد، همچنان بخش مهمی از علم بیهوشی محسوب می‌شوند و تأثیر او بر ایمنی و راحتی بیماران در جراحی‌ها همچنان پابرجاست.
هارولد گریفیت نه‌تنها در تاریخ پزشکی کانادا بلکه در جهان به عنوان پیشگام در علم بیهوشی شناخته می‌شود. نام او به دلیل تأثیر عمیقی که بر پزشکی گذاشت، همیشه در یادها باقی خواهد ماند.
