پوریا ناظمی
نگاهی به رویدادهای آسمان هفته
در هفتۀ پیشِ رو، آسمان شب نمایشهای چشمگیری برای علاقهمندان به نجوم تدارک دیده است. از طلوع درخشان ستارگان آسمان زمستانی گرفته تا همنشینی ماه با سیارات، هر شب فرصتی برای مشاهدۀ پدیدههای جذاب آسمانی فراهم میکند. اگر هوا در این شبهای سرد و شفاف یاری کرد سری به آسمان بگردانید و نگاهی به زیبایی های کیهان بیندازید.
در ادامه، به مرور رویدادهای نجومی از ۶ تا ۱۵ دسامبر ۲۰۲۴ میپردازیم.
جمعه، ۶ دسامبر
با فرارسیدن شب، صورت فلکی شکارچی (جبار) در افق شرقی-جنوبشرقی ظاهر میشود. در سمت چپ آن، صورت فلکی دوپیکر (جوزا) با دو ستارۀ درخشان کاستور و پولوکس قرار دارد. این دو ستاره که سرهای دو پیکر را نشان میدهند، بهصورت عمودی یکی بالای دیگری دیده میشوند؛ کاستور در بالا و پولوکس در پایین. پیکرهای این دو، درازکشیده با پاهایی بهسوی شکارچی، در آسمان نقش بستهاند.
یکشنبه، ۸ دسامبر
ماه به تربیع اول میرسد و در این مرحله، نیمه روشن دیده میشود. ماه تربیع اول زمانی است که ماه در زاویۀ ۹۰ درجه نسبت به زمین و خورشید قرار دارد و نیمی از سطح آن توسط نور خورشید روشن میشود. این حالت یکی از بهترین زمانها برای مشاهدۀ جزئیات سطح ماه با تلسکوپ است، چراکه سایههای طولانی روی دهانههای ماه جلوهای سهبعدی ایجاد میکند. این فرصت نه تنها بهانه خوبی برای عکاسان نجومی است که علاقه دارند توانایی خود در ثبت نماهای تلسکوپی یا دارای بزرگنمایی بالا را تجربه کنند ،که برای طراحانی که دوست دارند هنر را با رصد گره بزنند فرصت مناسبی است. سنت و روند تاریخی اسکچ زدن یا طراحی کردن با مداد از روی تصویر ماه و اجرام سماوی یکی از بهترین روش های یادگیری و دیدن جزییاتی است که در رصد معمولی و حتی عکاسی از چشم رصدگران دور می ماند ضمن اینکه بهانه خوبی برای ترکیب توانایی هنری با زیبایی های آسمان شب است
دوشنبه، ۹ دسامبر
صورت فلکی ثور (گاو) در آسمان شب قابل مشاهده است. در این صورت فلکی، خوشههای ستارهای مشهور پروین و قلائص خودنمایی میکنند. پرووین، مجموعهای از ستارگان جوان و آبیرنگ است که با چشم غیرمسلح بهصورت یک خوشه فشرده دیده میشوند.
در همین زمان، ستارۀ دبران، چشم گاو، در نزدیکی کنار خوشه قلائص که سر و شاخ های گاو آسمانی را تشکیل می دهند، میدرخشد. ستارۀ دبران، یک غول سرخ است که ۶۵ سال نوری از زمین فاصله دارد. درخشش قرمز و متفاوت این ستاره در آسمان توجه هر رصدگری را جلب میکند.
چهارشنبه، ۱۱ دسامبر
آیا تا به حال طلوع ستاره شباهنگ (شعرای یمانی) را دیدهاید؟ یک دید باز بهسوی افق شرق-جنوبشرقی پیدا کنید و منتظر باشید تا شباهنگ حدود دو مشت درازای دست زیر کمربند عمودی جبار ظاهر شود. شباهنگ اکنون حدود ساعت ۸ یا ۹ شب، بسته به موقعیت شما، طلوع میکند. این همان شباهنگ افسانهای است که در اساطیر ایران به نام تیشتر خوانده می شود. پرنور ترین ستاره آسمان شب از دید ناظران زمین.
حدود ۱۵ دقیقه قبل از طلوع شباهنگ، ستارهای کمنورتر در سمت راست جایی که شباهنگ ظاهر میشود، طلوع میکند. این ستاره بتا سگ بزرگ (مرزم) است. نام آن در عربی به معنای «اعلامکننده» است، زیرا درخشش آن نشاندهنده طلوع شباهنگ است. شباهنگ، درخشانترین ستاره آسمان شب، از فاصله حدود ۸٫۶ سال نوری به ما نور میفرستد و با رنگ سفید-آبیاش خودنمایی میکند.
جمعه و شنبه – بارش شهابی جوزایی
بارش شهابی جوزایی (دوپیکری)، یکی از بهترین بارشهای شهابی سال، به اوج خود میرسد. این بارش از تودههای ذرات بهجا مانده از سیارک ۳۲۰۰ فایتون سرچشمه میگیرد و بهدلیل سرعت پایین و شهابهای درخشانش شهرت دارد.
در شرایطی که آسمان تاریک و بدون آلودگی نوری باشد، میتوان تا ۱۲۰ شهاب در ساعت مشاهده کرد. بهترین زمان برای دیدن این بارش، بعد از نیمهشب است، زمانی که صورت فلکی جوزا در بالاترین نقطۀ آسمان قرار دارد. البته امسال وجود ماه در آسمان احتمال دیدن تعداد بالای شهابها را از رصدگران می گیرد اما کماکان اگر دور از آلودگی نوری باشید بهانه خوبی برای تماشای آسمان در اختیار شما قرار دارد.
تحریریهی «مداد»
