پوریا ناظمی
در روزهای اخیر، دیدار بین جاستین ترودو، نخستوزیر کانادا و دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب ایالاتمتحده، به موضوعی داغ در رسانههای کانادایی و بینالمللی تبدیل شده است.
این دیدار پس از انتخاب دانلد ترامپ به ریاست جمهوری و در پی برنامه او مبنی بر افزایش تعرفههای تجاری میان ایالاتمتحده و کانادا در محل اقامت ترامپ برگزار شد. ترودو پسازاین دیدار که آن را سازنده توصیف کرد در جلسهای رهبران احزاب مخالف دولت را در جریان گفتگوی خود با ترامپ قرار داد؛ اما یک حاشیه این دیدار واکنشی وسیع در میان کاناداییها داشته است.
بر اساس گزارشها در این دیدار پسازآنکه ترودو بر ضرورت همکاری هار تجاری و نقش منفی تعرفههای تجاری بر روابط دو طرف صحبت کرده است، ترامپ در صحبتهایی که بهعنوان شوخی برداشتشده گفته است که کانادا میتواند برای اینکه دچار این تعرفهها نشود به «پنجاهویکمین ایالت» آمریکا تبدیل شود. او همچنین به ترودو گفته است در این صورت خود تو میتوانی فرماندار این ایالت باشی.
این اظهارنظر بهسرعت در فضای مجازی و رسانهها بازتاب پیدا کرد و واکنشهای گستردهای را به دنبال داشت؛ اما این شوخی – بهخصوص با توجه به اینکه گاهی مرز میان شوخی و جدی در گفتههای ترامپ شفاف نیست – بسیاری از کاناداییها را به فکر فروبرده و به بحث درباره روابط تاریخی و سیاسی دو کشور دامن زده است.
واکنشها به شوخی ترامپ
درحالیکه برخی این اظهارنظر را بهعنوان یک شوخی بیاهمیت تلقی کردند، بسیاری از کاناداییها واکنش جدیتری نشان دادند. مخالفان این اظهارنظر، آن را نمادی از رویکرد سلطهجویانه آمریکا دانستند که در سالهای اخیر تشدید شده است و رسانههای کانادایی از این فرصت استفاده کردند تا بار دیگر بر اهمیت استقلال کانادا تأکید کنند.
نخستوزیر ترودو در یک کنفرانس مطبوعاتی، با لبخندی در پاسخ به سؤالی درباره این شوخی ترامپ گفت: «روابط ما با آمریکا همیشه مهم و پیچیده بوده است، اما کانادا کشوری مستقل و با هویتی قوی است.» این جمله که بهنوعی پاسخی مؤدبانه و دیپلماتیک به ترامپ بود، توسط بسیاری بهعنوان دفاع از هویت ملی کانادا تعبیر شد.
کانادا و ایالاتمتحده که دارای طولانیترین مرز مشترک هستند و بهطور سنتی متحدان درجه اول یکدیگر به شمار میروند، از گذشته تاکنون روابطی با اوج و نشیب فراوان را تجربه کردهاند و همیشه این روابط چندان همدلانه نبوده است. در همین دهه اخیر این روابط اوج و فرودی بیسابقه را تجربه کرده است. در دوران رهبری اوباما و بعد از به قدرت رسیدن ترودو در کانادا روابط دو کشور و دو رهبر به حدی صمیمانه شد که اصطلاح رومنس برادرانه (Bromance) برای توصیف روابط ترودو و اوباما نام برده میشد؛ اما چند سال بعد دو کشور شاهد یکی از بزرگترین چالشهای تجاری و سیاسی تاریخ معاصر خود بودند.
در زمان ریاست جمهوری ترامپ و در جریان مذاکرات توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) رخ داد. ترامپ، کانادا را به سوءاستفاده از مزایای این توافقنامه متهم کرد و تهدید به اعمال تعرفههای سنگین بر واردات فولاد و آلومینیوم از کانادا نمود. این اقدامات، موجب تنشهای اقتصادی شد و روابط دو کشور را برای مدتی متشنج کرد. کار در این دوره به حدی بالا گرفت که حتی ترامپ ترودو و دولت کانادا را متهم به سانسور فیلم سینمایی «تنها مانده در خانه 2» کرد که در آن صحنهای که ترامپ حضوری بهعنوان میهمان دارد، حذفشده بود.
بعد از انتشار شوخی ترامپ در رسانههای اجتماعی برخی از مورخان با اشاره به سابقه روابط دو کشور، به طنز هشدار دادند آمریکاییها باید مراقب باشند سربهسر چه کسانی میگذارند، چون باوجود ظاهر مؤدب و مهربان و بیخطر کاناداییها، آخرین باری که بهنوعی کانادا و ایالاتمتحده بهطورجدی درگیر شدند، این کاخ سفید بود که به آتش کشیده شد.
داستان تاریخی: آتش زدن کاخ سفید
داستان آتش زدن کاخ سفید یکی از داستانهای معروف در روابط دو کشور است که البته باید با کمی احتیاط بازگو شود. در آن زمان هنو زکشوری به نام کانادا وجود نداشت و کانادای امروز در واقع قلمرو بریتانیا بود. ایالات متحده در جریان اختلافات تجاری به مناطقی از سرزمین هایی که بعدا کانادا نام گرفت از جمله منطق یورک (تورنتو) حمله کردند و آن را غارت کرده و به آتش کشیدند. در پاسخ نیروهای بریتانیایی در سال 1812 به واشنگتن حمله و در جریان این حمله کاخ سفید نیز به آتش کشیده شد. بنابراین اگرچه چنین اتفاقی رخ داده است اما می توان آن را گردن بریتانیا انداخت.
هرچند که این حادثه بیش از دو قرن پیش رخ داده است، اما همچنان یکی از نقاط برجسته در تاریخ روابط دو کشور به شمار میرود و گاه بهعنوان نمادی از مقاومت کانادا در برابر آمریکا مطرح میشود.
اما آیا کانادا واقعاً میتواند بخشی از آمریکا شود؟
اگرچه این سؤال بیشتر جنبه طنزآمیز دارد، اما ازنظر قانونی و سیاسی، چنین چیزی تقریباً غیرممکن است. کانادا، کشوری با سیستم پارلمانی مستقل و وابستگی تاریخی به بریتانیا، دارای هویت فرهنگی و سیاسی کاملاً مجزایی است. از طرفی، افکار عمومی در کانادا بهشدت مخالف هرگونه ادغام با آمریکا است.
ازنظر تاریخی، کانادا همیشه تلاش کرده تا خود را ازنظر فرهنگی و سیاسی از همسایه قدرتمند جنوبی خود متمایز کند. شوخی ترامپ شاید بهانهای برای بازنگری در این هویت ملی باشد.
این ماجرا نشان میدهد که روابط کانادا و آمریکا، فراتر از مسائل اقتصادی و سیاسی روزمره است. این روابط، بازتابدهنده تاریخ مشترک، تفاوتهای فرهنگی و تلاش دو کشور برای حفظ هویتهای مستقل خود در کنار همکاریهای متقابل است.
شوخی ترامپ شاید در ظاهر بیاهمیت باشد، اما واکنشهای به آن نشان میدهد که کاناداییها همچنان نسبت به هویت ملی خود حساس هستند. این موضوع بار دیگر اهمیت روابط دیپلماتیک محتاطانه میان دو کشور را یادآوری میکند.
اظهارات ترامپ درباره کانادا بهعنوان «پنجاهویکمین ایالت آمریکا»، اگرچه در ظاهر یک شوخی ساده است، اما فرصتی برای بازنگری در روابط پیچیده تاریخی و سیاسی دو کشور فراهم کرده است. کانادا، بهعنوان یک کشور مستقل با تاریخی غنی، همچنان بر هویت ملی خود تأکید دارد و این داستان، نمادی از اهمیت این استقلال برای کاناداییهاست.
چنین داستانی حتی با توجه به شوخی بودن آن اما همزمان میتواند نشاندهنده دشواری کار دولت کانادا (فارغ از اینکه چه حزبی در انتخابات آینده قدر را در کانادا به دست آورد) در مقابل دولت ترامپ است. تعاملی که از یکسو باید با توجه به ویژگیهای دولت تازه آمریکا، منعطف اما از سوی دیگر با توجه به تفاوت نگاهی که در این دولت به کانادا وجود دارد همراه با ترسیم برخی از خطوط قرمز محکم از سوی دولت باشد.
خبرهای صبحگاهی
تحریریهی «مداد»
