جشن هالووین در استان کبک، داستانی منحصر به فرد و پیچیده دارد که در آن فرهنگ فرانسوی-کاتولیک با سنتهای آنگلوساکسون به شکلی خلاقانه و جذاب درهم آمیخته شده است. این جشن که امروزه یکی از محبوبترین رویدادهای فرهنگی کبک محسوب میشود، مسیری طولانی و پرفراز و نشیب را از زمان ورود اولین مهاجران اروپایی تا به امروز طی کرده است.
برای درک بهتر این تحول تاریخی، باید به دوران استعمار فرانسه در این سرزمین بازگردیم.
در قرن هفدهم میلادی، زمانی که مستعمرهنشینان فرانسوی اولین گامهای خود را در سرزمین کبک برداشتند، خبری از جشن هالووین به شکل امروزی نبود. مستعمرهنشینان که عمدتاً کاتولیک بودند، به جای هالووین، جشن «همه قدیسین» (Toussaint) را در روز اول نوامبر برگزار میکردند.
جشن همه قدیسین یکی از مهمترین جشنهای مذهبی کاتولیک است. این جشن به یادبود و بزرگداشت تمام قدیسین، شهیدان و افراد مقدس کلیسای کاتولیک اختصاص دارد. در این روز، مؤمنان کاتولیک به کلیسا میروند و با روشن کردن شمع و دعا خواندن، از قدیسین طلب شفاعت میکنند. در فرهنگ کبک، این جشن پیش از رواج هالووین، اهمیت ویژهای داشت و خانوادههای کاتولیک فرانسویزبان با حضور در کلیسا و گذاشتن گل بر مزار درگذشتگان، این روز را گرامی میداشتند. امروزه نیز برخی از کبکیهای کاتولیک همچنان این سنت را حفظ کردهاند.

در کبک همچنین «روز ارواح» (La Fête des Morts) را در دوم نوامبر برگزار میشد. این مراسم برای یادآوری و دعا برای درگذشتگان در آیین کاتولیک است. در این روز، خانوادههای کبکی به آرامستانها میروند و با گذاشتن گل، روشن کردن شمع و خواندن دعا، یاد عزیزان از دست رفته خود را گرامی میدارند. این سنت که ریشه در فرهنگ فرانسوی دارد، همچنان در میان کاتولیکهای کبک رواج دارد و بخش مهمی از میراث مذهبی استان محسوب میشود.

پس از پیروزی بریتانیا بر فرانسه و امضای معاهده پاریس در سال ۱۷۶۳، تحولی عمیق در ساختار اجتماعی و فرهنگی کبک آغاز شد. مهاجران انگلیسی و اسکاتلندی که به تدریج وارد این سرزمین میشدند، سنتهای خود از جمله جشن هالووین را با خود به همراه آوردند. با این حال، جامعه فرانسوی زبان کبک که همچنان به شدت تحت تأثیر کلیسای کاتولیک بود، در ابتدا مقاومت قابل توجهی در برابر پذیرش این جشن از خود نشان داد.
در اواخر قرن نوزدهم، با موج گسترده مهاجرت ایرلندیها به کبک، تحول دیگری در فرهنگ این منطقه رخ داد. ایرلندیها که خود میراثدار سنتهای سلتی بودند، عناصر جدیدی را به جشن هالووین افزودند. داستانهای محلی کبکی درباره ارواح و موجودات افسانهای با افسانههای سلتی ترکیب شدند و شخصیتهای جدیدی در فرهنگ عامه کبک ظهور کردند. یکی از مهمترین این شخصیتها لوپ-گارو (Loup-garou) یا گرگینه کبکی بود که تلفیقی از افسانههای فرانسوی و سلتی محسوب میشد.

طبق افسانههای کبکی، اگر شخصی هفت سال متوالی در شب عید پاک به کلیسا نرود، به لوپ-گارو تبدیل میشود. این موجود نیمهانسان-نیمهگرگ در شبهای مهتابی ظاهر میشود و تنها با ریختن خون روی پوستش یا شنیدن نامش از زبان کسی که او را میشناسد، به شکل انسانی خود بازمیگردد. این افسانه در ادبیات شفاهی کبک جایگاه ویژهای دارد و در داستانهای هالووین کبکی نیز نقش پررنگی ایفا میکند.
در کبک، برای مدت زمان طولانی، کارناوالهای لباس مبدل بخشی جداییناپذیر از جشن سهشنبه بزرگ (Mardi gras) بودند. این جشن که درست قبل از شروع ایام روزه در تقویم مسیحی برگزار میشود، فرصتی بود برای مردم تا با پوشیدن لباسهای رنگارنگ و ماسکهای مختلف در خیابانها به شادی و پایکوبی بپردازند. این سنت کارناوال و لباس مبدل، که ریشه در فرهنگ فرانسوی داشت، برای سالهای متمادی در کبک رواج داشت.
امروزه، با کمرنگ شدن این دو جشن در فرهنگ کبک، هالووین به عنوان جشنی محبوب جایگزین شده است که عناصری از هر دو جشن قبلی را در خود دارد.
ورود هالووین به کبک
هالووین (که گاهی Hallowe’en یا All Hallow’s Eve نیز نوشته میشد) برای اولین بار در اواخر قرن هجدهم در متون چاپی کبک ظاهر شد. در سال ۱۷۹۳، مجله کبک (Quebec Magazine) فهرستی از آثار رابرت برنز (Robert Burns)، شاعر مشهور اسکاتلندی، را منتشر کرد که در آن به شعر «هالووین» او اشاره شده بود. جالب است که کمتر از یک قرن بعد، در سال ۱۸۸۴، روزنامه لا مینرو (La Minerve) از «آلد هالووین» (Auld Hallowe’en) به عنوان جشنی نوستالژیک یاد میکند.

در ابتدا، هالووین در کبک بیشتر با جامعه اسکاتلندی مرتبط بود و تقریباً نقش یک جشن ملی را برای آنها ایفا میکرد. انجمن کالدونیان مونترال (Caledonian Society of Montreal)، که در سال ۱۸۵۶ تأسیس شد، هر ساله جشنی به مناسبت هالووین برگزار میکرد که مورد استقبال نخبگان جامعه اسکاتلندی قرار میگرفت. این رویداد فرصتی بود برای نمایش جنبههای مختلف فرهنگ اسکاتلندی، از جمله رقصهای سنتی، برنامههای ادبی و حتی مسابقه نوازندگی موسیقی اسکاتلندی با ویولن.
جنبه سیاسی هالووین
حضور شخصیتهای برجسته سیاسی در جشنهای هالووین انجمن کالدونیان، به این رویداد جنبهای سیاسی نیز میبخشید. هر سال، از چهرههای مهم دعوت میشد تا در این مراسم سخنرانی کنند. برای مثال، در سال ۱۸۷۷، سر جان ای. مکدونالد (Sir John A. MacDonald) مهمان افتخاری بود و ده سال بعد، سر ویلفرید لوریه (Sir Wilfrid Laurier) این نقش را بر عهده داشت. حضور مهمانان کانادایی فرانسوی، مانند “شاعر ملی ما” لویی فرشت (Louis Fréchette)، به عنوان «نشانهای امیدوارکننده از اتحاد بین کاناداییهای با ریشههای متفاوت» تلقی میشد.
چالشها و مخالفتها
با این حال، هالووین در کبک با چالشهایی نیز روبرو بود. نحوه برگزاری و مشارکت در این جشن بسته به مناطق شهری یا روستایی، جوامع فرانسویزبان یا انگلیسیزبان و موقعیت جغرافیایی متفاوت بود. همچنین، مهاجرت حدود یک میلیون کانادایی فرانسوی از کبک به ایالات متحده بین سالهای ۱۸۴۰ تا ۱۹۳۰ در جستجوی کار، موجب تبادلات فرهنگی شد که هالووین نیز از این قاعده مستثنی نبود.

این مهاجرت گسترده، که به «کوچ بزرگ» معروف شد، تأثیر عمیقی بر فرهنگ کبک و نحوه تعامل آن با سنتهای آمریکایی، از جمله هالووین، گذاشت.
در سال ۱۹۰۴، روزنامه لا پرس (La Presse) از برگزاری «مهمانی از نوعی جدید» در سالن سنت فامی (Ste Famille) در سنت آنتوان دو ورچستر (St Antoine de Worcester) در ماساچوست خبر داد. این مراسم تقلیدی از سبک آمریکایی هالووین بود و سالن با کدوهای حکاکی شده و چهرههای عجیب و غریب تزئین شده بود. حضور ۳۷۵ نفر در این مراسم و تأیید آن توسط کشیش شیکوین (Chicoine) نشان از پذیرش تدریجی این جشن در جوامع کانادایی فرانسوی داشت.
با این حال، در کبک، هالووین با مخالفتهایی از سوی نخبگان محافظهکار روبرو بود. برای مثال، در سال ۱۸۸۳، روزنامه لا پاتری (La Patrie) در مونترال درباره خطرات روحگرایی در شب هالووین هشدار داد. روزنامه لا پرس در سال ۱۸۹۷ نوشت: «این یک شب رمزآلود و اسرارآمیز است؛ زمین گویی مورد هجوم تمام ارواح سرگردان قرار میگیرد.»
![یک کارت پستال قدیمی که روی آن نوشته شده :"جوزِ عزیز و مهربانم، یادگاری از جشن هالووین، یعنی اینکه ما این جشن را اینجا در شب قبل از روز همه قدیسین برگزار میکنیم و [چقدر] خوش گذراندیم. با مهر" (ARCHIVES NATIONALES À QUÉBEC (P547, S2, SS7, D12, P008), AUTEUR : INCONNU. )](https://www.medad.ca/wp-content/uploads/2024/10/Image_10fa060a70-3a74-4484-b22e-7820d867b6a3_ORIGINAL.avif)
در سال ۱۹۲۴، مدیر روزنامه اکسیون کاتولیک (L’Action catholique) نوشت: «مردم با غرق شدن در لذتها و امور دنیوی، از فکر کردن به دنیای پس از مرگ منحرف شدهاند… حتی تا جایی پیش رفتهاند که با رضایت به رسوم مسخره هالووین تن میدهند که سعی دارد به طور مخفیانه افکار سودمند روز همه قدیسین و روز مردگان را با شوخیهای ترسناک جادوگران، گربههای سیاه، جغدها و گرگینهها جایگزین کند.»
در شهر کبک، روزنامهها توجه بیشتری به جشنهای روز همه قدیسین داشتند که آن را جشنی بزرگ و یکی از مقدسترین آیینهای کاتولیک میدانستند. با این حال، حتی در اواخر قرن نوزدهم، نفوذ هالووین در مراسم روز همه قدیسین قابل مشاهده بود. برای مثال، یک حکاکی از ادموند-ژوزف ماسیکوت (Edmond-Joseph Massicotte) در سال ۱۸۹۵ از جشن کاتولیک، عناصری مانند کدو تنبل و ماسک را که مشخصه هالووین هستند، نشان میدهد.
شیطنتهای هالووینی
برای برخی افراد بازیگوش، هالووین فرصتی برای انجام سربهسر دیگران گذاشتن و شوخیهای نامناسب بود. در سال ۱۸۹۱، سرقت تابلوهای راهنما در شهر واترلو (Waterloo) در استری (Estrie) موجب نارضایتی شهروندان شد و ترس عمومی به جایی رسید که برخی تصمیم گرفتند برای امنیت خود، به سراغ تهیه اسلحه بروند. در طول سالها، گزارشهای متعددی از شیطنتهای هالووینی منتشر شد: از سرقت دروازههای حصار گرفته تا خاموش کردن چراغهای خیابان و حتی در سال ۱۸۸۵ در منطقه کانتونهای شرقی (Cantons de l’Est)، قرار دادن وسایل کشاورزی مردم روی سقفها بود.

شیطنتهای کوچک بچههای شیطان در هالووین نه تنها در روزنامهها، بلکه روی کارت پستالها نیز جاودانه شده است! کارت پستال هالووین، حدود سال ۱۹۱۰ (NATIONAL ARCHIVES IN QUEBEC (P547, S2, SS7, D12, P009), AUTHOR: RAPHAEL TUCK & SONS )
در سال ۱۹۲۲، روزنامه اکسیون کاتولیک (L’Action catholique) گزارش داد: «چندین هشدار دروغین در شب قبل از روز همه قدیسین در اتاوا توسط کسانی که هالووین را جشن میگرفتند، به صدا درآمد. در مورد سایر خرابکاریها، شکستن شیشهها، برداشتن کرکرهها، قرار دادن صندلیهای ایوان روی تیرهای برق، در تمام نقاط شهر اتفاق افتاده است. رژه جوانان با لباسهای کارناوال نیز برگزار شد. برای چندین ساعت، پایتخت بسیار پرهیاهو بود.»
البته، انتقادات از این فعالیتها گاهی از حد معقول فراتر میرفت. فردیناند بلانژه (Ferdinand Belanger)، یکی از خوانندگان روزنامه، در اظهار نظری که متأسفانه رنگ و بوی نژادپرستانه داشت، نوشت: «این یک رسم عجیب است که به نظر میرسد مستقیماً از بتپرستی آمریکایی از طریق اوکلاهما یا تگزاس آمده است… این نقابها، رژههای به اصطلاح ارواح، کدوهای مضحک و تصاویر ترسناک در ویترین مغازهها برای بزرگداشت یادبود مردگان، ما را به بربریت آفریقای استوایی میبرد. و حتی…»
این نوع اظهارنظرها نشان میدهد که هالووین در آن زمان نه تنها با مقاومت فرهنگی، بلکه گاهی با تعصبات نژادی نیز روبرو بود. این موضوع به خوبی نشان میدهد که چگونه یک جشن میتواند بازتاب دهنده تنشهای اجتماعی و فرهنگی یک جامعه باشد.
تحول سنتها و پذیرش تدریجی هالووین در استان کبک
با گذشت زمان، اگرچه هالووین همچنان سنتی عمدتاً انگلیسیزبان باقی ماند، اما نشریات فرانسویزبان نیز توجه بیشتری به آن نشان دادند. از اواخر قرن نوزدهم، این نشریات شروع به توصیف سنتهای هالووین کردند. این توصیفات به ما کمک میکند تا حضور تصاویری که معمولاً با روز ولنتاین مرتبط هستند، مانند کوپیدوها و عاشقان جوان را در کارتپستالهای اولیه هالووین درک کنیم.

جالب است بدانید که در مجموعه کارتهای ماژلا بورو (Magella Bureau) در آرشیو ملی کبک، نمونههایی از این کارتپستالهای هالووین با مضامین عاشقانه وجود دارد که نشاندهنده تلفیق جالب این دو جشن در فرهنگ عامه کبک است.
در آن زمان، هالووین به عنوان فرصتی برای ارتباط با ماوراء الطبیعه و کشف رازهای آینده زندگی عاشقانه دیده میشد. در سال ۱۸۹۶، روزنامه لو کوریه دو سن-ژان (Le Courrier de Saint-Jean) بازیهای پیشگویانهای را توصیف کرد که دختران جوان انجام میدادند. آنها دور آتش مینشستند و با طالعبینها مشورت میکردند… تا بدانند آیا در دوازده ماه آینده شوهری خواهند یافت یا خیر!
بازی گرفتن سیب با دندان از داخل یک تشت آب، که تا امروز باقی مانده است، نیز در آن زمان معانی عاشقانه داشت. در سال ۱۹۰۲، روزنامه لو سورلوا (Le Sorelois) توضیح داد: «اگر در نیمه شب جلوی آینه به یک سیب گاز بزنید، تصویر نامزدتان بلافاصله پشت شانهتان ظاهر میشود.»
به تدریج بر شمار سنتها و شیطنتهای هالووین افزوده میشد. روزنامه لو کوریه دو سن-ژان نوشت: «نیازی به صحبت درباره شوخیهای دانشآموزان، تابلوهای برداشته شده، زنگهای بیشماری که توسط دستهای ناشناس به صدا درمیآیند، ماسکها، کدوهایی که به شیاطین تبدیل شدهاند و غیره نیست، همه این رسوم را میشناسند.» سنت در زدن خانهها و درخواست «سهم هالووین» نیز قطعاً قدیمیتر از اولین ذکر آن در زبان فرانسوی در مونترال در روزنامه لو ژورنال (Le Journal) در سال ۱۹۰۲ است.

در حالی که روزنامهها از مشارکت فزاینده فرانسویزبانان کبک در هالووین خبر میدادند، این مشارکت در میان فرانسویزبانان خارج از استان بیشتر به چشم میخورد. در انتاریو فرانسویزبان، روزنامه لو دروا (Le Droit) در سال ۱۹۲۳ از «یک مهمانی خصوصی لباس مبدل» در شهر شوت لستورژون (Sturgeon Falls) گزارش داد. در این گزارش آمده بود: «سالنها با موتیفهای هالووین تزئین شده بودند و رقص، آواز و موسیقی برگزار شد.» در میان لباسهای مبدل، میتوان به روح، زنان برتون، زنان ترک، جادوگر، چوپان، سوارکار، خفاش، پروانه و حتی یک زن بومی (کانادایی) اشاره کرد.
با این حال، هالووین در کبک به آرامی در حال افزایش محبوبیت در جامعه فرانسویزبان بود، حتی در موسیقی! حدود سال ۱۹۲۶، یک صفحه گرامافون با عنوان «ژیگ هالووین» توسط آدلار و مزیلیا لوبرون (Adélard et Mézillia Lebrun) منتشر شد. سرانجام، پس از چند دهه، این جشن در مناطق مختلف محبوبیت یافت. برای مثال، در سال ۱۹۶۱، باشگاه روتاری بوسویل (Club Rotary de Beauceville) یک شب تفریحی به مناسبت هالووین برگزار کرد.
روند مصرفگرایی در هالووین
عرضه محصولات مختلف مرتبط با هالووین در بازار در قرن بیست و یکم پدیده جدیدی نیست. در سال ۱۸۹۱، فروش «مقادیر زیادی سیب و گردو برای هالووین» در مونترال تبلیغ میشد. سنت ساخت لباسهای مبدل خانگی با ظهور اولین تبلیغات فروش لباسهای هالووین در اواسط دهه ۱۹۵۰ به چالش کشیده شد. در مناطقی که کمتر تحت تأثیر فرهنگ انگلیسیزبان بودند، تجاری شدن جشن هالووین دیرتر اتفاق افتاد. برای مثال، در منطقه بوس (Beauce)، تبلیغات شیرینیهای هالووین از دهه ۱۹۶۰ ظاهر شدند.

این روند تجاری شدن تدریجی نشان میدهد که چگونه هالووین از یک جشن محلی و خانوادگی به یک رویداد فرهنگی گستردهتر تبدیل شد که اقتصاد محلی را نیز تحت تأثیر قرار داد.
با افزایش محبوبیت در زدن خانهها برای جمعآوری شیرینی، موضوع حفظ سلامت و امنیت کودکان سریعاً به یک مسئله مهم تبدیل شد. در پاسخ به این نگرانی، یونیسف کبک (UNICEF Québec)، والدین-سکور (Parents-Secours)، نیروهای پلیس کبک و لیگ ایمنی کبک در سال ۱۹۸۰ متحد شدند تا شخصیت کلود لا سیتروی (Claude la Citrouille) را خلق کنند. مأموریت این شخصیت، ترویج سلامت و امنیت در طول هالووین در سراسر استان بود. بررسی نشریات آن دوره نشان میدهد که این شخصیت حداقل تا سال ۱۹۹۱ فعال بود.

در مجموع، افزایش چشمگیر تبلیغات هالووین از دهه ۱۹۵۰، ایجاد شخصیت کلود لا سیتروی در دهه ۱۹۸۰، و حتی بحثهای اخیر مربوط به تعویق جشن به دلیل شرایط آبوهوایی در سال ۲۰۱۹، همگی نشاندهنده جایگاه مهم این جشن در فرهنگ عمومی کبک است. صرف نظر از شروع دشوار آن در دورهای که محافظهکاری کاتولیک بر استان سایه افکنده بود، امروزه انکارناپذیر است که هالووین به سنتی تبدیل شده که توسط فرهنگ کبک در حال تحول مداوم پذیرفته شده است.
امروزه، هالووین در کبک نه تنها یک جشن ساده، بلکه آینهای از هویت چندفرهنگی این استان است. این جشن نشان میدهد که چگونه یک جامعه میتواند عناصر فرهنگی خارجی را جذب کرده، آنها را با ارزشهای خود تطبیق دهد و در نهایت به بخشی جداییناپذیر از هویت فرهنگی خود تبدیل کند.

هالووین امروز در کبک
امروزه، هالووین در کبک به یک رویداد فرهنگی مهم تبدیل شده است که تقریباً همه گروههای سنی و اجتماعی را درگیر میکند. مدارس برنامههای ویژهای برگزار میکنند، مراکز خرید با تزئینات خاص به استقبال این جشن میروند و بسیاری از خانوادهها سنتهای خاص خود را برای این روز دارند.
با این حال، هالووین در کبک امروز نیز با چالشهایی روبروست. یکی از این چالشها، تعادل بین حفظ جنبههای سنتی و فرهنگی جشن و جلوگیری از افراط در تجاری شدن آن است. برخی از منتقدان معتقدند که تمرکز بیش از حد بر خرید لباسهای مبدل گران قیمت و تزئینات پیچیده، روح اصلی این جشن را تحت الشعاع قرار داده است.
در پاسخ به این نگرانیها، برخی از جوامع محلی در کبک اقدام به برگزاری کارگاههای ساخت لباس مبدل و تزئینات دستساز و حتی برنامههای تبادل لباس ویژه هالووین برای بچهها کردهاند. این حرکت نه تنها به حفظ جنبه خلاقانه و شخصی هالووین کمک میکند، بلکه حس اجتماعی بودن را نیز تقویت میکند.
چالش دیگر، مسئله زیست محیطی است. استفاده گسترده از تزئینات یکبار مصرف و بستهبندیهای پلاستیکی شیرینیها، نگرانیهایی را در مورد تأثیر زیست محیطی این جشن ایجاد کرده است.
البته در سالهای اخیر، برخی از سازمانهای زیست محیطی در کبک کمپینهایی را برای ترویج «هالووین سبز» راهاندازی کردهاند. این کمپینها شامل ایدههایی برای ساخت تزئینات قابل استفاده مجدد و استفاده از مواد طبیعی و تجزیهپذیر است.
تأثیر فرهنگی
علیرغم این چالشها، هالووین تأثیر عمیقی بر فرهنگ معاصر کبک گذاشته است. این جشن به الهامبخش بسیاری از هنرمندان، نویسندگان و فیلمسازان کبکی تبدیل شده است. برای مثال، برخی از نویسندگان کبکی داستانهای کوتاه و رمانهایی با تم هالووین نوشتهاند که عناصر فرهنگ محلی را با افسانههای هالووین ترکیب میکنند.
همچنین، هالووین به بخشی از گفتمان اجتماعی و سیاسی در کبک تبدیل شده است. بحثهای مربوط به مسائلی مانند سلامت کودکان، مصرفگرایی و حتی هویت فرهنگی اغلب حول محور این جشن شکل میگیرند.
هالووین در کبک در یک نگاه
تاریخچه هالووین در کبک داستانی از تحول، سازگاری و در نهایت پذیرش است. از ریشههای اولیه آن به عنوان جشنی اسکاتلندی تا جایگاه امروزی آن به عنوان یکی از محبوبترین جشنهای استان، هالووین مسیری طولانی را طی کرده است. این جشن نشان میدهد که چگونه یک فرهنگ میتواند عناصر خارجی را جذب کرده، آنها را با ارزشها و سنتهای خود تطبیق دهد و در نهایت آنها را به بخشی جداییناپذیر از هویت خود تبدیل کند.
امروزه، هالووین در کبک نه تنها یک جشن ساده، بلکه آینهای از هویت چندفرهنگی این استان است. این جشن نشان میدهد که فرهنگ کبک، با وجود حفظ ریشههای فرانسوی خود، پذیرای تأثیرات خارجی و قادر به خلق سنتهای جدید است. در حالی که هالووین همچنان تکامل مییابد، بدون شک به شکل دادن به چشمانداز فرهنگی کبک ادامه خواهد داد.