سرطان تخمدان نوعی سرطان متمایز است که از تخمدانها یا اندامهای نزدیک آن مانند لولههای فالوپ که در زنان تخمک آزاد میکند، ایجاد میشود. در این بیماری، مجموعهی سلولهای غیرطبیعی شروع به رشد و تقسیمشدن غیرقابلکنترلی میکنند و معمولاً توموری را تشکیل میدهند که میتواند به سرعت در بدن فرد مبتلا پخش شود.
متأسفانه مواجهشدن با این سرطان، چالشهای متعددی برای زنان و ارائهدهندگان مراقبتهای بهداشتی ایجاد میکند زیرا بهطورکلی هیچ آزمایش غربالگری برای تشخیص به موقع این بیماری وجود نداشته و از سوی دیگر هیچ آزمایش تشخیصی نیز برای شناسایی این نوع خاص سرطان وجود ندارد.
موضوع بدتر اینکه علائمی مانند نفخ، خستگی، تغییرات جزئی در عادات رودهای و ناراحتی در ناحیه کمر که از نشانههای این بیماری هستند، بهقدری رایج بوده و توسط زنان تجربه میشود که احتمال دارد به آنها به عنوان موضوعی عادی نگاه شود و به همین دلیل این سرطان اغلب در مراحل پایانی و زمانی که شرایط رشد تومور ناخوشایند است، تشخیص داده میشود.
در حال حاضر تنها راه برای تشخیص قطعی سرطان تخمدان، نمونهبرداری یا بیوپسی است که تکهای از توده توسط پزشک برداشته و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار میگیرد.
شایعترین نوع سرطان تخمدان، اپیتلیال نام دارد که کشندهترین نوع آن است. سرطان اپیتلیال تخمدان از سلولهای اپیتلیال اپیتلیوم یا همان لایهی بیرونی نازکی که تخمدان را میپوشاند، شروع میشود. به گفته پزشکان، این نوع سرطان با درجهی تهاجم بالا و رشد سریع در بدن پخش میشود. به همین دلیل برای مدت طولانی ناشناخته مانده و درمان آن هم دشوار است.
استاندارد درمانی که برای این نوع سرطان در نظر گرفته میشود معمولاً و در صورت امکان جراحی و به دنبال آن شیمیدرمانی است و از این نقطه یک بازی ناخوشایند میان بدن بیمار و سلولهای سرطانی که دائماً در حال تکامل هستند شروعشده و باعث میشود شیمیدرمانی مؤثر نباشد.
درحالیکه میزان توجه عمومی به این سرطان، قابل قیاس با سرطان پستان و ریه نیست، جامعه نیازمند کسب آگاهی در مورد سرطان تخمدان است و جامعه تحقیقاتی نیز باید برای شناخت روشهای جدید بهبود تشخیص، درمان و مهمتر از همه، پیشگیری از این بیماری اقدامات بیشتری انجام دهد.
آمارها نشان میدهد که تنها تعداد انگشتشماری از دانشمندان در کانادا در دههی ۱۹۹۰ روی این بیماری کار کردند که امروزه به شبکهای بیش از ۳۰۰ نفر در سراسر کشور رسیده است.
آمار سرطان تخمدان در کانادا
بر اساس گزارش مرکز پژوهشی سرطان تخمدان کانادا، سالانه حدود سه هزار زن در سطح کشور به این سرطان مبتلا میشوند و دو هزار زن در سال بر اثر این بیماری جان خود را از دست میدهند. پیشبینی میشود این تعداد به دلیل پیری و جمعیت رو به رشد کشور افزایش پیدا کند.
بیشتر موارد سرطان تخمدان اپیتلیال در زنانی مشاهده میشود که یائسگی را پشت سر گذاشتهاند، بنابراین افزایش سن یکی از عوامل اصلی خطر است. سایر خطرات شامل سابقهی خانوادگی سرطان تخمدان، جهشهای ژنیBRCA ( ژنهای سرطان پستان که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش میدهند)، اضافهوزن، اندومتریوز، استعمال دخانیات و بیتحرکی است.
با این حال، گاهی اوقات سرطان در افرادی ایجاد میشود که هیچ فاکتور ریسکی در سبک زندگی و شرایط خانوادگی آنها وجود ندارد.
مرکز بهداشت کانادا یک نمای کلی از موارد پیشبینیشدهی سرطان تخمدان در کشور ارائه میدهد که نشاندهندهی افزایش شیوع این بیماری است. بر اساس این گزارش از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷، میانگین سالانهی موارد جدید سرطان تخمدان دو هزار و ۳۸۵ مورد بوده است. در سال ۲۰۲۴، این تعداد به سه هزار مورد رسیده است.
باید توجه داشت که افزایش نرخ بروز سرطان تخمدان در ۲۰ سال گذشته بیشتر در انتاریو مشاهدهشده درحالیکه کمترین میزان در منطقهی آتلانتیک دیده شده است. دادههای نظارتی از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷، هشدار میدهد که با افزایش و افزایش سن جمعیت کانادا، تعداد سالانه موارد پیشبینیشده برای سالهای ۲۰۲۸ تا ۲۰۳۲ با افزایش ۵۳ درصدی به سه هزار و ۶۵۰ مورد افزایش پیدا کند.
طبق گفتهی کارشناسان درحالیکه نرخ بقای سرطان پستان، در دههی گذشته به شدت بهبودیافته، نتایج بیماران مبتلا به سرطان تخمدان در بیش از ۲۰ سال گذشته هیچ تغییری نکرده است.
مرکز بهداشت کانادا اعلام کرد نرخ بقای خالص پنج سالهی این بیماری از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ حدود ۴۵ درصد بوده، به این معنا که ۴۵ درصد از زنانی که سرطان تخمدان در آنها تشخیص دادهشده، حداقل برای پنج سال زنده خواهند ماند.
طبق گزارش مؤسسهی ملی بهداشت کانادا، میزان شیوع سرطان تخمدان یک دهم میزان شیوع سرطان پستان اما سه برابر کشندهتر از آن است.
تأثیر سرطان تخمدان بر جامعهی کانادا
ممکن است این سؤال برای خوانندگان ایجاد شود که چرا علیرغم پیشرفتهای علم پزشکی، وضعیت سرطان تخمدان بهتر نشده است؟ چرا درمانهای نجاتدهنده برای این بیماری پیشرفت نکردهاند؟ اینها سؤالاتی است که اعضای انجمن انکولوژی زنان کانادا در سال ۲۰۲۴ در پاسخ به کمیتهی سلامت فدرال دربارهی سرطانهای زنان مطرح کردند.
دکتر شانون سالوادور، رئیس منتخب این انجمن، که همچنین مدیر برنامهی رزیدنسی انکولوژی زنان در دانشگاه مکگیل مونترال است، در این رابطه توضیح داد بودجه برای مراقبتهای بالینی و تحقیقات در این نوع سرطان همگام و متناسب با سایر سرطانهای شایعتر مانند سرطان پستان و ریه نیست. متأسفانه سرطانهای زنان از مدلهای سنتی مراقبت از سرطان بهعنوان یک مسئله زنانه جدا شده است.
از سوی دیگر با افزایش تعداد سرطانهای تخمدان و سایر سرطانهای زنان، منابع برای مراقبت در حال کاهش است و لیست انتظار برای متخصصان سرطان زنان و درمانهای جراحی که به مراکز پزشکی تخصصی نیاز دارند، طولانی شده است. این انجمن خواهان افزایش بودجهی تحقیقات و آموزش انکولوژی است تا تیمهای چند رشتهای مورد نیاز برای تشخیص و درمان این نوع سرطانها رشد و پیشرفت داشته باشند.
یک نظرسنجی آنلاین انجامشده در پاییز ۲۰۲۰ در ۱۱ استان و منطقهی کانادا نشان میدهد میانگین سنی در هنگام تشخیص سرطان تخمدان ۵۴ سال بود که ۶۱ درصد بین سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ تشخیص داده شدند و ۵۹ درصد موارد در مرحلهی پیشرفته سه یا چهار بودند. این مطالعه به وضوح نشاندهندهی عدم آگاهی نسب به سرطان تخمدان و علائم آن است.
در این شرایط بیماران یک یا چند ماه پیش از مراجعه به پزشک دارای علائمی نگرانکننده بود و تشخیص این بیماری در برخی از بیماران حدود سه ماه تا یک سال یا بیشتر پس از اولین مشورت با پزشک انجامشده است.
در این نظرسنجی همچنین از چگونگی تأثیر سرطان تخمدان بر زندگی بیماران سؤال شد. اکثریت قریب به اتفاق (۹۱ درصد) از پاسخدهندگان، مسائل عاطفی یا روانی اجتماعی پس از تشخیص، مانند ترس از گسترش بیماری و ترس از مرگ را عنوان کردند.
در این میان مقابله با یائسگی ناشی از درمان و از دست دادن باروری برای زنانی که در سنین پایینتر تشخیص داده میشوند بهطورمنحصربهفردی چالشبرانگیز بود درحالیکه ترس از عدم موفقیت درمان اغلب به عنوان چالشبرانگیزترین موضوع برای زنانی که در سن ۵۰ سالگی یا بالاتر، به این بیماری مبتلا شدند، ذکر میشد. علاوه بر این، عوارض جانبی طولانیمدت پس از درمان، مانند خستگی مفرط، اضطراب، از دست دادن علاقه به رابطهی جنسی، مشکلات شناختی، درد مفاصل، از دست دادن خواب و درد عضلانی به این فهرست اضافه میشود.
در حال حاضر انجمنهای پیشرو در تحقیقات و درمان سرطان تخمدان در کشور عبارتاند از:
- مرکز سرطان تخمدان کانادا
- مرکز پشتیبانی از سرطان ولاسپرینگ (Wellspring)
- انجمن سرطان کانادا
ارتباط با این انجمنها میتواند به بیماران و خانوادههایشان کمک کند تا مراقبتهای لازم را انجام داده، در رویدادهای آموزش مجازی شرکت و به گروههای حمایتی بپیوندند. برای مثال، مرکز سرطان تخمدان کانادا، یک راهنمای رایگان برای منابع بیماری و سایر برنامههای حمایتی جهت پاسخ دادن به سؤالات و اطمینان دادن به مردم تهیهکرده که در آن تاکید شده « شما تنها نیستید».
آیندهی سرطان تخمدان در کانادا
تمرکز تحقیقاتی دکتر استفانی لوروکس (Stephanie Lheureux)، سرطانشناس زنان و زایمان و محقق مرکز سرطان پرنسس مارگارت در شبکهی بهداشت دانشگاه تورنتو که در خط مقدم پژوهشهای این بیماری قرار دارد، توسعهی دارو، بررسی چرایی مقاومت بیماران به درمان دارویی و تلاش برای غلبه بر این مقاومت است.
وی درباره یک نوع داروی سرطان هدفمند به نام مهارکنندههای PARP تحقیق میکند که اکنون برای برخی از زنان مبتلا به سرطان تخمدان استفاده میشود. مهارکنندههای PARP پروتئینی هستند که در سلولها یافت شده و به سلولهای آسیبدیده کمک میکنند تا خود را ترمیم کنند بنابراین مهارکنندههای PARP برای جلوگیری از انجام ترمیم پروتئین در سلولهای سرطانی کار کرده و باعث مرگ سلولهای سرطانی میشود.
پیشرفت مهم دیگر این دانشمند کانادایی، تحقیقات مربوط به منشأ سرطان تخمدان و شناسایی محل شروع ضایعات پیشساز اولیه است. این موضوع میتواند به تحقیقات پیشگیری و استراتژی جدید بالقوه برای درمان کمک کند. البته باید اذعان داشت که هنوز موارد زیادی برای کشف و درک وجود دارد زیرا متأسفانه سرطان تخمدان هنوز در مراحل پیشرفته تشخیص داده میشود.
با توجه به این شرایط همهی زنان باید توجه داشته باشند که نشانههای هر چند بیاهمیت و جزئی را جدی گرفته و خود را به دقت بررسی و در صورت نیاز با پزشک مشورت کنند زیرا تشخیص این سرطان در مراحل اولیه، شانس درمان قطعی و زنده ماندن بیمار را تا حد بسیار زیادی افزایش میدهد.
منبع: Healthing.ca